Finlandiya ve İsveç, ABD ve Batı Avrupa'ya yönelmelerine rağmen, Soğuk Savaş'tan bu yana ulusal güvenliklerinin en iyi şekilde Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO)'nden uzak durarak korunacağını düşünüyordu. İki ülke de Baltık Denizi bölgesindeki askeri dengelerin bozulmasına ve Rusya'nın kışkırtılmasına engel olmayı amaçladılar. Ancak bu çekinceler Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından bir kenara bırakıldı ve bu durum iki ülkeyi Putin’e karşı hazırlıklı olmak için ittifaka katılmaya teşvik etti.
Finlandiya ve İsveç neden daha önce NATO’ya katılmadı?
Her iki ülke de başvurmadan önce yıllar boyunca NATO ile askeri tatbikatlar yapmış ve istihbarat paylaşmıştı. Aynı zamanda ittifakın işbirliğini teşvik eden Barış için Ortaklık programının bir parçasıydılar ve Ukrayna ile birlikte NATO operasyonlarına özellikle önemli katkılar sağlayan altı Gelişmiş Fırsat Ortağı arasında yer aldılar. Ancak tarihsel nedenlerden dolayı ittifaka daha önce katılmadılar.
Finlandiya, bağımsızlığından bu yana geçen 106 yılını, kendisine kabaca 1.300 kilometrelik sınırı bulunan Rusya'nın yanında parmak ucunda yürüyerek geçirdi. 1939 ve 1944 yılları arasında Sovyetler Birliği'ne karşı yapılan iki savaşı, ‘Finlandiyalaşma’ olarak bilinen Sovyetlere karşı bir hürmet ve otosansür politikası izledi. Soğuk Savaş sona erdikten sonra Finlandiya, Batı Avrupa demokrasilerine daha fazla yönelmeye, Avrupa Birliği'ne katılmaya ve euroyu benimsemeye başladı. Ancak Finler dış politikalarının temel taşına sadık kaldılar: Rusya ile iyi ilişkiler sürdürmek. Bu görüş 2022’ye kadar sürdü.
İsveç her iki dünya savaşının da dışında kaldı ve Soğuk Savaş sırasında tarafsız kalması bağımsızlığını sağlamanın en iyi yolu olarak görülüyordu. Yine de İsveç'in savunması Sovyet işgalini caydırmak için tasarlanmıştı ve ülke gizlice NATO ile işbirliği yaptı. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından İsveç'in politikası, ‘askeri bağlantısızlık’ olarak yeniden adlandırıldı ve savunması önemli ölçüde küçültüldü. Rusya 2014 yılında Kırım’ı ilhak ettikten sonra İsveç askeri harcamalarını kademeli olarak artırdı ve NATO ile daha yakın işbirliği aradı.
NATO’ya katılmanın faydaları neler?
Finlandiya ve İsveç'in NATO’da yer alması, Baltık Denizi çevresindeki bölgenin güvenliğinin istikrara kavuşturulmasını ve ittifak üyeleri Estonya, Letonya ve Litvanya'nın savunulmasını kolaylaştıracak. Üç küçük Baltık ülkesi, çoğunlukla Rusya'nın saldırganlığının potansiyel hedefi olarak görülüyor. Zira içlerinde önemli miktarda Rus azınlık var ve Rusya Devlet Başkanı Putin, bu tür grupları korumayı yurt dışındaki müdahaleler için bir bahane olarak kullandı.
Baltık ülkelerinin NATO'nun geri kalanıyla tek kara bağlantısı, genellikle ittifakın en zayıf noktası olarak kabul edilen dar Suwalki Geçidi'dir. Finlandiya ve İsveç, halihazırda ittifakın kullandığı ekipmanlarla uyumlu teçhizatı olan gelişmiş ve iyi donanımlı ordulara sahip. Finlandiya'nın Rusya ile olan uzun sınırı NATO’nun gözetimini geliştirmesine olanak tanıyacaktır.
NATO’ya katılmak için ne gerekiyor?
Kriterler arasında piyasa ekonomisine dayalı demokrasi, azınlık nüfuslara adil muamele, çatışmaları barışçıl bir şekilde çözme taahhüdü ve NATO operasyonlarına askeri katkı yapma yeteneği yer alıyor. İsveç ve Finlandiya siyasi kurumları ve demokrasisiyle dünyanın en gelişmiş ülkeleri arasında yer alıyor. İttifaka katılmak için halkın onayına gerek duyulmuyor. İttifaktaki tüm üyelerin katılacak yeni ülkeyi onaylaması gerekiyor. Finlandiya nispeten hızlı bir şekilde onaylandı ve 4 Nisan 2023'te ittifaka girdi; İsveç’in katılımı ise Türkiye ve Macaristan tarafından ertelendi. Türkiye ocak ayında İsveç'in katılımını imzaladı ve her iki ülkenin de NATO müttefiklerinden savaş uçağı satın alma anlaşmalarını kesinleştirmesinin ardından Macaristan da 26 Şubat'ta onu takip etti.
Rusya nasıl tepki verdi?
İki ülkenin NATO’ya katılımının ardından Rusya verilecek yanıt karşısında ciddi askeri ve siyasi sonuçlar olacağı konusunda uyardı. Rusya daha önce iki ülkenin ittifaka katılması halinde Baltık Denizi bölgesi ve çevresine nükleer silah konuşlandıracağını söyledi. Finlandiya ittifaka katılmadan önce daha fazla casuslukla, siber saldırılarla, hava sahası ihlalleriyle ve Rusya'nın operasyonlarını etkilemeyle karşı karşıya kalmayı bekliyordu. Kasım ayında Rusya, sığınmacıları sınıra göndererek ve Finlandiya'yı sınırdaki tüm yol geçişlerini kapatmaya zorlayarak silahlı göç operasyonu başlattı.
İki ülkede nasıl bir değişim olacak?
İsveç ve Finlandiya İki taraflı olarak ve diğer ülkelerle askeri işbirliğini artırıyor; bu çalışmalar Ukrayna'daki savaş öncesinde hızlanmaya başladı. Geçen yıl ABD'nin Rusya tarafından tehdit edilmesi halinde her iki başvuru sahibine de güvenlik güvencesi vermesinin ardından, 2023'ün sonlarında ABD ile savunma işbirliği anlaşmaları imzaladılar. NATO’nun toplu savunma taahhüdü üyeler için geçerli. Ayrıca İngiltere ile güvenlik işbirliği anlaşmaları imzaladılar. Her ikisi de savunma harcamalarını artırmaya devam etmeyi planlıyor; İsveç, 2024 yılında NATO'nun ulusal gayri safi yurtiçi hasılanın en az %2'si tutarındaki kılavuz harcamalarını karşılamaya hazırlanıyor.
