Taliban'ın 15 Ağustos 2021'de ülke yönetimine gelmesinin ardından kısa süre sonra son Afganistan Yahudisi olarak bilinen, Herat doğumlu 63 yaşındaki Zebulun Simantov da ülkeyi terk etti.
Afganistan'ı son bir yıldır yöneten Taliban'ın azınlıklara yönelik nasıl bir tavır sergileyeceği dünya tarafından izlenirken Taliban yönetimi, bir zamanlar Yahudilerin en yoğun yaşadığı Herat'taki hamam ve sinagogun restore edilmesine onay verdi.
Herat Kültür Müdürlüğü Tarihi Eserler Birimi Müdürü Zalmay Sefa'nın aktardığı bilgilere göre halihazırda Herat'ta Afganistan Yahudilerinden kalma 4 sinagog, bir hamam ve bir de mezarlık bulunuyor ancak sinagoglardan biri cami, diğeri okul olarak kullanılırken biri de uzun yıllar süren çatışmalı ortam nedeniyle ağır tahribata uğramış durumda.
Bu 3 sinagogun dışında, bir zamanlar Yahudi mahallesi olarak bilinen Momanda bölgesindeki Yu Av Sinagogu ise Herat'ın korunan tek sinagogu konumunda ancak bu yapı zarar görmemesi için son iki yıldır ziyarete kapalı.
Restorasyon çalışmaları yakında başlayacak
Zalmay Sefa, Yu Av Sinagogu ve Yahudilere ait hamamın restore edilmesi için Taliban yönetiminin onay verdiğini belirtti. Yabancı fon temin eden yerel bir STK öncülüğündeki restorasyon çalışmalarının iki ay içinde başlatılacağını dile getiren Sefa, cami ve okula çevrilen sinagogların inşa edildikleri orijinal yapılarını koruduklarını ancak tahrip olan diğer sinagogun restorasyona ihtiyacının bulunduğunu söyledi.
Sefa, restorasyon çalışmalarının yaklaşık 1,5 yıl süreceğini ve böylesi bir çalışmanın Herat kültürü açısından çok önemli bir gelişme olduğunu belirterek, Yahudilerin bir zamanlar Herat'ta barış içinde yaşadıklarını, ticaret yaptıklarını, ev ve ibadethane inşa ederek bölge kültürüne katkıda bulunduklarını dile getirdi.
Yahudilerden kalma söz konusu iki yapının restorasyon sonrası müze olarak yerli ve yabancı turistlerin hizmetine tahsis edileceğini kaydeden Sefa, "Bu eserler, Herat tarihinin izlerini yansıtıyor. Bu nedenle restorasyon kararı diğer dinlere yönelik bir iyi niyet göstergesidir" dedi.
İran'ı 18'inci yüzyılda yöneten Nadir Şah dönemini takiben Yahudilerin Herat'a yerleştiklerini ifade eden Sefa, şöyle konuştu:
"Selçuklulardan tutun günümüze kadar Herat, çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Şu an Herat'ta Yahudi bulunmuyor. Komünist hükümet geldikten sonra Yahudiler kaçmak zorunda kaldı. Oysa burada kalıp ticaret yapmayı ve burada yaşamayı istiyorlardı. Bunların dışında Yahudilerden kalma başka bir eser yok"
Afganistan'da 1978'de komünist hükümetin iktidara gelmesinin öncesinde burada çok sayıda Yahudi'nin bulunduğunu aktaran Sefa, "170 aileye yakın nüfusları vardı. Her bir aileyi 5 kişiden hesaplasak sayının ne kadar yüksek olduğunu görürüz" ifadelerini kullandı.
Yahudi mezarlığı koruma altında
Herat'ta bulunan Yahudi mezarlığının koruma altında olduğunu kaydeden Sefa, halihazırda burada 100'den fazla mezar bulunduğunu anlattı. Sefa, yabancı yatırımcıların tahrip olan diğer sinagogun restorasyonu için başvuru yapması halinde Taliban yönetiminin buna da onay vereceğini ifade etti.
Kaynak: AA
