Fransa'da iki turlu genel seçimlerin ilk turunda ilk tahminlere göre Ulusal Birlik (RN) oyların yüzde 33'ünü kazanırken, solcu Yeni Halk Cephesi (NFP) ittifakı yüzde 28, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un merkezci Birlikte bloğu ise yüzde 20'de kaldı. Ancak ulusal oy oranını, ulusal mecliste öngörülen sandalye sayısına dönüştürmek son derece zor. Çünkü nihai sonuç seçim bölgelerindeki sonuçlara bağlı. Anketçiler sandalye tahminleri yayınlıyor ancak Fransa'nın anket gözlemcisi bunları onaylamıyor.
Fransa'nın tarihinde ilk kez hükümetin kontrolünü aşırı sağcı, göçmen karşıtı bir partiye verebileceği 7 Temmuz'daki belirleyici ikinci tur oylama için seçmenler hazırlanırken 1 hafta içinde neler olabilir? İşte Fransa seçimlerine dair bir rehber:
İki turlu sistemin kuralları neler?
Ulusal meclisteki 577 sandalyeden birini ilk turda kazanmak için bir adayın kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 25'ini temsil eden oyların yüzde 50'sinden fazlasını alması gerekiyor. Bu genellikle nadiren oluyor ancak 2024 seçimlerine katılımın yüksek olması bu sayının keskin bir şekilde artarak 80'e kadar çıkabileceğini gösterdi. Bir seçim bölgesinde hiçbir aday bunu başaramazsa, en yüksek oy alan iki aday ve toplam kayıtlı seçmenlerin en az yüzde 12,5'inin desteğini toplayan diğer adaylar ikinci tura geçer. Bu turda en çok oyu alan aday seçilir.
Genelde sistem nasıl işliyor?
İki turlu sistem son derece orantısız ve büyük partileri güçlendirebiliyor. Örneğin yüzde 65'lik bir katılım oranında yüzde 12,5'lik engel, partilerin ikinci tura geçebilmek için seçmenlerin neredeyse yüzde 20'sinin desteğini alması gerektiği anlamına geliyor. Son parlamento seçimlerinde katılım oranı bundan çok daha düşük oldu yani neredeyse her seçim bölgesinde sadece iki aday ikinci tura kaldı ve üç ya da dört adaylı yarışmaların sayısı çok düşük oldu.
Katılım oranının yüzde 57 olduğu 2012 seçimlerinde üç adaylı 34 ikinci tur yapıldı. Katılımın yüzde 49 olduğu 2017'de sadece bir, en son 2022'de ise sadece yüzde 47'lik bir katılımla sekiz ikinci tur yapıldı. Bir önceki rekor 1997'de 76 idi.
Bu seçimde farklı olan ne?
1980'lerden bu yana en yüksek katılım oranı ve daha az adayın (2022'de 6 bin 290'a karşı 4 bin 11) bir araya gelmesi, 2024 seçimlerinin ikinci turunda rekor sayıda üçlü yarışma olacağı anlamına geliyor. Pazar günü kayıtlı seçmenlerin yüzde 69'unun oy kullanacağı tahmin edilirken, anketlere göre çok sayıda seçim bölgesinde seçmenler 7 Temmuz'da prensipte üçlü bir yarışla karşı karşıya kalabilir, belki de meclisteki tüm sandalyelerin yarısı kadar. Anket şirketi Ipsos 285 ila 315 arasında üç adaylı yarışma olabileceği tahmininde bulundu. Teorik olarak, üç ya da dört turlu yarışmalar ilk turda en yüksek oy oranına sahip partinin lehine sonuçlanıyor ki bu seçimlere göre bu parti RN olacak.
Üçlü yarışmalarda genellikle ne oluyor?
Yakın zamana kadar, RN üçlü bir yarışta bir koltuk kazanacak gibi görünüyorsa, ikinci ve üçüncü sıradaki partiler, kimin adaylarının çekileceğini belirlemek için yerel ve ulusal düzeyde pazarlık yaparlardı. Ancak bu stratejinin başarılı olabilmesi için hem ana akım partilerin adaylarını geri çekmeye istekli olmaları hem de seçmenlerin, merkez sol seçmenlerin merkez sağdan bir adayı desteklemesi ya da tam tersi şekilde, bu oyuna katılmaktan memnun olmaları gerekiyor. Ancak bu Cumhuriyetçi cephe, seçmenlerin politikaları siyasi tercihleriyle tam olarak örtüşmeyen partilere oy vermeye giderek daha isteksiz hale gelmesiyle birlikte giderek yıpranıyor. 2022'de RN 89 milletvekili çıkararak rekor kırdı.
Peki bu sefer ne olacak?
Partilere gelince, radikal sol Fransa'nın (LFI) ateşli lideri Jean-Luc Mélenchon'un da aralarında bulunduğu dört partili sol-yeşil NFP ittifakının önde gelen isimleri, RN'nin birinci, NFP adayının ise üçüncü olduğu tüm seçim bölgelerinde NFP adayının çekileceği sözünü verdi. Macron'un bloğu benzer bir durumda adaylarının ne yapacağı konusunda çok net değildi. Cumhurbaşkanı ve parti liderleri her iki rakip bloğu da aşırı olarak nitelendirdi. Başbakan Gabriel Attal pazar günü yaptığı açıklamada üçüncü sıradaki adayların kenara çekilmesi gerektiğini söyledi. Attal, "Tek bir oy bile Ulusal Birlik'e gitmemeli" dedi. Ancak Macron'un koalisyonundan bazı adaylar, LFI'dan bir adayla karşılaştıklarında geri çekilmeyebilirler.
