İsrail savaş kabinesi Başbakan Binyamin Netanyahu, Savunma Bakanı Yoav Gallant ve eski Savunma Bakanı ve Netanyahu'nun rakibi Benny Gantz son iki gününü İran'ın Yahudi devletine yönelik ilk doğrudan saldırısına nasıl karşılık verileceğini tartışarak geçirdi. Saldırıda 300'den fazla füze ve insansız hava aracı kullanıldı ve bunların çoğu ABD, İngiltere, Fransa ve Ürdün'ün yardımıyla engellendi.
İsrail'in bundan sonra atacağı adımların iki eksene göre ayarlanması bekleniyor: Ülke, İran'a böylesine eşi benzeri görülmemiş bir güç gösterisinin sonuçsuz kalmayacağını göstermek için bir tür eylemde bulunmalı ancak aynı zamanda Tahran'ın İsrail'in misilleme yapması halinde daha büyük bir güçle tekrar saldıracağı tehdidini de dikkate almalı. Seçeneklerin hiçbiri risksiz değil.
İsrail karşılık verecek mi?
İran'ın saldırılarının yıkıcılığı çok daha kötü olabilirdi ancak yedi yaşında bir kız çocuğu olmak üzere sadece bir can kaybı yaşanmış olsa da İsrail'in güvenliği ve caydırıcılığı açısından büyük bir kırmızı çizgi aşılmış oldu. Yanıtın nasıl ve ne zaman verileceği önemli sorular: Gallant ve Gantz'ın açıklamaları İsrail'in Tahran'a doğrudan bir yanıt vermesinin yakın olmadığını ima ederken, Netanyahu henüz resmi bir karar vermedi. Baş askeri sözcü Daniel Hagari, İsrail'in seçeneklerini açık tuttuğunu belirtti. Pazar günü gazetecilere verdiği demeçte "Son birkaç saat içinde hem saldırı hem de savunma eylemlerine yönelik operasyonel planları onayladık" dedi.
Karşılık planında neleri göz önüne almalı?
İsrail Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nde İran üzerine çalışan araştırma görevlisi Raz Zimmit'e göre İsrail'in karşılık vermeden önce değerlendirmesi gereken üç ana faktör var. Zimmit, "Birincisi, İsrail'in misillemesinin daha da sert bir tepkiyle karşılanacağını çok açık bir şekilde ifade ettikleri için İran'ın nasıl karşılık vereceği. İkincisi, ABD'nin pozisyonu. Biden gerilimi tırmandırmakla ilgilenmiyor ve bu çatışma turunu kapatmak istiyor. Üçüncüsü, 7 Ekim'den bu yana İsrail yeni cepheler açmaktan kaçınıyor ki Gazze'de Hamas'la savaşmaya odaklanabilsin.
İsrail ne tür bir adım atacak?
İran'daki askeri ya da altyapı hedeflerine yönelik herhangi bir doğrudan saldırı neredeyse kesin olarak topyekûn savaşı tetikleyecektir ancak İsrail güvenlik teşkilatının bazı aşırılık yanlısı figürleri bu hafta sonu yaşanan gelişmeleri İran'ın nükleer tesislerinin peşine düşmek için bir fırsat penceresi olarak görebilir. İsrail'in İran'a karşı daha önce pek çok kez kullandığı siber saldırılar, Suriye gibi üçüncü ülkelerdeki İran varlıklarını vurmak ya da örneğin bir insansız hava aracı üretim tesisine yapılan saldırının sorumluluğunu üstlenmemek gibi gizli eylemler de ihtimal dahilinde. Tahran'ın böyle bir saldırı için doğrudan Tel Aviv'i suçlaması zor olacaktır zira bu ülkenin İsrail'in kendi topraklarındaki operasyonlarına karşı savunmasız olduğunu kabul etmek anlamına gelecektir.
Aynı anda bir savaşın daha üstesinden gelebilir mi?
Analistler ve eski subaylar, iki tarafın savaşa girmesi halinde İsrail'in İran'dan daha iyi durumda olacağından emin: Ülke yıllardır çok cepheli bir senaryoya hazırlanıyor. Bununla birlikte, Lübnan'ın İran destekli güçlü milis gücü Hizbullah'ın da dahil olacağı daha geniş çaplı bir çatışma, 1973 Yom Kippur savaşından bu yana İsrail'in karşı karşıya olduğu en ciddi tehdit olacaktır. Bölgesel bir savaş büyük miktarda silah, mühimmat ve hava savunma füzesi gerektirecektir ki Gazze'deki savaşta şimdiden mühimmat sıkıntısı yaşandığına dair bazı haberler ortaya çıkardı. Bu hafta sonu yapılan saldırılar gibi önceden uyarı yapılmadığı takdirde, İsrail'in çok katmanlı hava savunma sisteminin alt edilmesi ihtimal biraz daha yüksek.
İsrail'de normal hayat da durma noktasına gelebilir. Ordunun yüzde 75'i yedek askerlerden oluşuyor. Elektrik santralleri, su kaynakları ve ulaşım gibi büyük altyapılar yüksek olasılıkla etkilenecek ve ekonomi üzerindeki etkisi çok büyük olacaktır.
Peki ya İran?
Batılı tahminlere göre en az 580 bin kişilik daimi ordusu ve 3 bin balistik füze stokuyla İran bölgedeki en militarize devletlerden biri. Ancak dini lider Ayetullah Ali Hamaney, Gazze'de son altı aydır devam eden savaşta İran'ın daha geniş bir çatışmaya sürüklenmek istemediğini açıkça ortaya koydu. İran ekonomisi ve halkı halihazırda BM, AB ve ABD'nin kapsamlı yaptırımları altında acı çekiyor.
İran, 1 Nisan'da Şam'daki İran diplomatik yerleşkesine düzenlenen ve diplomatik bir binayı vuran ve ABD'nin 2020'de Irak'ta Kudüs gücü lideri Kasım Süleymani'yi öldürmesinden bu yana en yüksek rütbeli İranlı komutanı öldüren saldırının ardından İsrail'e saldırdı. Zimmit, "İranlılar artık canlarına tak ettiğine karar verdiler. Risk aldılar ama bu saldırıdan sonra İsrail'e karşı hiçbir şey yapmazlarsa İran'ın caydırıcılığının tehlikeye gireceğini hesapladılar" dedi.
ABD dahil olur mu?
Bir savaşın sonucu büyük ölçüde İsrail'in en önemli müttefiki olan ABD'nin ne kadar destek vermeye istekli olacağına bağlı olacaktır. İsrailli yetkililerin ABD'den istedikleri silahları alamadıklarından şikayet ettikleri Ukrayna'daki savaş nedeniyle ABD'nin kaynakları zaten zorlanmış durumda ve Biden özellikle seçim yılında bir Orta Doğu çatışmasına girmek istemiyor. ABD, İran'a yönelik herhangi bir doğrudan saldırıda İsrail'e katılmayacağını söyledi. İngiltere Dışişleri Bakanı David Cameron pazartesi günü yaptığı açıklamada Batılı ülkelerin İran'a karşı ilave yaptırımlar üzerinde durduğunu belirtti.
