Vladimir Putin kendisini, Batı'ya güçlü bir ekonomik, askeri ve kültürel alternatif sunan güçlü bir ulusa liderlik eden küresel istikrarın savunucusu olarak tasvir etti. Ancak şimdi bu vizyonuna karşı bir meydan okuma var: Rusya'nın nüfusu yıllardır düşüşte ve Ukrayna'daki savaş durumu daha da kötüleştirdi. Batılı tahminlere göre en az 150 bin Rus savaş alanında öldü. Savaş başladıktan sonra yaklaşık bir milyon kişi ülkeyi terk etti. Doğum sayısı son yirmi yılın en düşük seviyesinde ve savaşa en yakın bazı bölgelerde doğan bebeklerde ortalamadan daha büyük düşüşler yaşanıyor.
Rusya Devlet Başkanı doğum oranını arttırmayı ulusal bir öncelik olarak nitelendirdi. Putin, 2024 yılını aile yılı ilan etti ve üç ya da daha fazla çocuğu olanlara yönelik sübvansiyonları yürürlüğe koydu. Putin, gelecek altı yıl içinde aileleri ve çocukları desteklemeye yönelik tedbirler için 157 milyar dolar harcama sözü verdi. Rus lider, geniş ailelerin daha yaygın hale gelmesiyle birlikte Rus toplumunun kendisinin de değişmesi gerektiğini söyledi. Mart ayındaki Dünya Kadınlar Günü'nde yaptığı konuşmada “Annelik kadınlar için mükemmel bir amaçtır” dedi. "Aile hangi kariyer yolunu seçerse seçsin ya da hangi mesleki mertebeye ulaşırsa ulaşsın, her kadın için en önemli şeydir” diye ekledi.
"En başarılı nüfus programı ilhak"
Son yıllarda Rusya'nın nüfusundaki en büyük artış, ülkenin 2014 yılında Kırım'ı Ukrayna'dan ilhak ederek yaklaşık 2,4 milyon nüfusu bünyesine katmasıyla gerçekleşti. Rusya son nüfus sayımlarına savaşta hak iddia ettiği Ukrayna topraklarını dahil etmedi. Washington D.C.'deki American Enterprise Institute'da Rus demografisi üzerine çalışan politik ekonomist Nicholas Eberstadt, “Kremlin'in en başarılı nüfus programı komşu bölgeleri ilhak etmek oldu, doğum oranını arttırmak değil” dedi. Ülkenin azalan nüfusunun, özellikle de çalışma çağındakilerin ve yeteneklerin kaçışına değinen Eberstadt, “Bu insan kaynaklarının kaybı Rusya'nın ekonomik geleceğini tehlikeye atacak" değerlendirmesini yaptı.
Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov sorulara e-postayla verdiği yanıtta “Demografik sorun gerçekten de çok acil bir sorun. Doğum oranını arttırmaya yönelik tedbirler hükümetin ve başkanın önceliği. Ülkenin kalkınma hedeflerinin çoğu şu ya da bu şekilde buna yönelik" ifadelerini kullandı. Düşük doğum oranının başlıca nedenlerinin İkinci Dünya Savaşı sırasında doğum oranının düşmesi ve 1990'larda Sovyetler Birliği'nin dağılmasına dayandığını söyledi. Hükümet geçmişte doğumları artırmaya yönelik programlarla bazı başarılar elde etti.
Ortalama yaşam süresi dünya ortalamasının altındaydı
Rusya'da 1990 yılında 69 olan ortalama yaşam süresi 2003 yılına gelindiğinde 65 yıla kadar düştü ve o dönemde birçok Batı ülkesinin çok altında kaldı. Daha istikrarlı bir ekonomi, alkol alımını kısıtlayan politikalar ve sigara karşıtı kampanyalar, Birleşmiş Milletler verilerine göre bu sürenin 2022'de yaklaşık 70 yıla çıkmasına yardımcı oldu, yine de çoğu gelişmiş ülkenin altında. ABD'nin ortalama yaşam süresi yaklaşık 78 yıldı. Eski bir Sovyet cumhuriyeti olan Estonya'da beklenen yaşam süresi 79 yıldı. Covid-19 salgını ortaya çıktığında, Rusya dünyanın en çok etkilenen ülkelerinden biri oldu. Covid istatistiklerinin eksik raporlandığını ortaya çıkardıktan sonra 2020 yılında hükümetteki görevinden kovulan bağımsız Rus nüfus bilimci Alexey Raksha, Nisan 2020 ile Mart 2022 arasında 1,12 milyon kişinin Covid ve sağlık sonuçları nedeniyle öldüğünü söyledi. Bu can kaybı sayısı, Rusya'nın nüfusu yarıdan az olmasına rağmen ABD'dekiyle hemen hemen aynı.
Göçmen çekemiyor
BM verilerine göre Rusya bugün resmi istatistiklere göre yaklaşık 146 milyon nüfusa sahip ve Bangladeş ile Meksika arasında dünya genelinde dokuzuncu sırada yer alıyor. Bu rakam, savaş öncesi nüfusu 44 milyon civarında olan ve aynı demografik zorlukların birçoğuyla karşı karşıya kalan Ukrayna'dan hala çok daha büyük. Demografi uzmanları, birçok Batı ülkesinin aksine Rusya'nın yaşlanan nüfusunu ve azalan doğumları dengeleyecek sayıda göçmen çekmediğini söylüyor. Japonya ve diğer bazı ülkeler gibi Rusya'nın nüfusunun da bu yüzyılın geri kalanında azalması bekleniyor.
Geçen yıl 1 milyon bebek doğdu
Pennsylvania Eyalet Üniversitesi'nde misafir ekonomi yardımcı doçenti olan Tatiana Mikhailova, Putin'in silah üretimine yaptığı büyük yatırımın istihdam yarattığını ve ücretleri artırdığını, ancak bu teşvikin gelecekteki ekonomik büyümeye zarar verebileceğini ve “yaşam standartlarındaki herhangi bir düşüşün doğurganlık oranını etkilediğini” söyledi. Hükümet istatistiklerine göre, 2023 yılında Rusya'da yaklaşık 1,26 milyon çocuk doğdu ve bu sayı son yirmi yılın en düşük rakamı. Ulusal ve bölgesel verileri analiz eden Raksha, genel doğurganlık oranının (ya da her kadının yaşamı boyunca sahip olduğu bebek sayısının) 2022'den bu yana sabit kaldığını tahmin ediyor.
Rusya'nın geçmişte yaşadığı krizler kuşaklar boyunca yankılanmaya devam ediyor. Raksha, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yaşanan nüfus düşüşünün, günümüzde üreme çağındaki kadınların sayısının azalması anlamına geldiğini söyledi. Bu yaş grubundaki kadınların sayısının 2030 yılına kadar 2010 yılına kıyasla yüzde 40 azalmasının beklendiğini belirtti. Raksha'ya göre büyümekte olan bir şey var: dördüncü çocuk için doğurganlık oranı. Raksha, Rusya'nın gelişmiş ülkeler arasında en yüksek oranlardan birine sahip olduğunu söyledi. Dört ya da daha fazla çocuğu olan babalar cepheye seferberlikten muaf tutuluyor, ancak bu oran savaştan önce de artıyordu.
