Kıvrımlı bir çöl yolunun sonunda, kırmızı tonlar ve yanık turuncu kumlarla kaplı uçurumların arasında, ilk prodüksiyonunu bekleyen el değmemiş, son teknoloji ürünü bir film stüdyosu bulunuyor. Suudi Arabistan'ın kuzeybatısında, 2.000 yıl önce İpek Yolu üzerinde kurulmuş bir şehir olan Al Ula'nın eteklerinde yer alan tesis, çevresindeki manzaralar kadar bozulmamış durumda.
Suudi Arabistan'ın bu çöl krallığının gelirlerini çeşitlendirmeye yönelik Vizyon 2030 planının bir parçası olarak AlUla Stüdyoları bu yıl içinde açılmayı ve ekonomik büyümeyi, teknolojik yenilikleri ve turizmi artırmaya yönelik daha geniş bir planın parçası olan yerli bir film endüstrisinin temellerini atmayı hedefliyor.
AlUla Vadisi'nin bir tarafında, yeşil renkli dağlar dünya dışı bir varlığı çağrıştırıyor. Diğer tarafta volkanik kayalardan oluşan sırtlar altın rengi kum ve çalılıklarla kaplı. Ve yükselen kırmızı kayalıkların eteklerinde çöl geniş bir alana yayılıyor. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Hegra da yakınlarda bulunuyor.
Hükümetin AlUla Kraliyet Komisyonu tarafından kurulan bir ajansı olan Film AlUla'ya göre, AlUla Stüdyosu'nun böylesine geniş manzaraların ortasına yerleştirilmesi stratejik bir tercih ve film yapımcılarına "çok çeşitli çekimler için mükemmel bir zemin" sunmak üzere tasarlandı. 25.000 metrekarelik iki ses sahnesi, bir kayıt stüdyosu, depolar ve eksiksiz bir prodüksiyon destek alanlarını içeren Hollywood kalitesinde bir stüdyo ile birlikte.
Krallık'ı film merkezine çevirme hedefi
Veliaht Prens Muhammed bin Salman, Suudi Arabistan'ın film endüstrisini harekete geçirmenin ve krallığı bir Orta Doğu film merkezine dönüştürmenin ilk adımı olarak 2018 yılında sinemalara uygulanan yasağı kaldırdı. Ardından, misyonu Arap, Afrika ve Asya sinemasının çeşitliliğini ve dinamizmini sergilemek ve sürdürülebilir bir film ekosistemi yaratmak olan Kızıldeniz Uluslararası Film Vakfı kuruldu. Vakıf aynı zamanda bir film festivaline ve Afrikalı ya da Arap yönetmenler tarafından çekilen yapımlar için 15 milyon dolarlık bir fona da sponsorluk yapıyor.
Petrol zengini Körfez ülkesi, Hollywood ve diğer uluslararası film yapımcılarını cezbetmek için %40 para iadesi de dahil olmak üzere cömert teşvikler de sundu. Küresel stüdyolarla işbirliğini teşvik etmek için Şubat ayında 100 milyon dolarlık Suudi Film Fonu'nu hayata geçirdi.
Suudi Arabistan, yabancı film yapımcılarını çekmenin ötesinde, kendi değerlerini ve geleneklerini yansıtan ve vatandaşların yaratıcı tutkularının peşinden gidebilecekleri bir toplumu teşvik etmeye yardımcı olacak yerli bir film endüstrisinin temellerini atmayı umuyor. Krallığın başarısı - ve en büyük zorluğu - şimdi yerel yetenekleri besleyebilecek ve sektöre nasıl büyüyebileceğini gösterebilecek deneyimli yabancıları çekme becerisine bağlı.
Yabancı ekiplerin kültürel kısıtlamaları aşması gerekiyor
Suudi Arabistan'ın 2023 yapımı Kandahar filminin prodüksiyonunu organize eden Celtic Arabia'nın CEO'su Stuart Sutherland konuyla ilgili, "Ülke yerel film yapımcılarından oluşan bir temel oluşturmaya odaklanmış durumda, ancak bunun güçlü bir uluslararası endüstrinin buraya çekim yapmaya gelmesiyle desteklenmesi gerekiyor", dedi. Yapımcılığını Kaliforniya merkezli Thunder Road Films'in üstlendiği aksiyon-gerilim türündeki film, son yıllarda Suudi Arabistan'da çekilen az sayıdaki büyük Hollywood yapımından biri. Ancak yabancı prodüksiyon ekiplerinin Suudi Arabistan'ın kültürel ve siyasi kısıtlamalarını da aşması gerekiyor ki bu da zaman zaman Veliaht Prens'in ülkeyi sosyal olarak daha fazla açma çabalarıyla çatışıyor. Örneğin film senaryolarının medya yetkilileri tarafından onaylanması gerekiyor. Bu yılın başlarında, Suudi Arabistan'da bir animasyon stüdyosunu yöneten ve Netflix ile beş yıllık bir anlaşması olan Suudi-Amerikalı bir şahsın, çizgi dizileri ve sosyal medya paylaşımları aracılığıyla aşırıcılığı teşvik ettiği suçlamasıyla 13 yıl hapis cezasına çarptırıldığı bildirildi. Abdulaziz Almuzaini'nin hikayesi birçok gözlemci için şok ediciydi çünkü kendisi daha önce yerel eğlence sektörünün yükselen yıldızlarından biri olarak övülmüştü.
Hollywood son birkaç yıldır Suudi Arabistan'a akın ediyor; Kandahar ve Tom Holland'ın bir savaş gazisini canlandırdığı, AlUla'da çekilen ve 2021'de gösterime giren Apple Orijinal Filmi Cherry gibi filmlerde bu göz alıcı manzarayı çok etkili bir şekilde kullanıyor. Ancak bu filmlerin her ikisi de başka bir yerde tamamlandı; bu krallığın, yerel altyapıyı ve bilgi birikimini artırdıkça üstesinden gelmeyi umduğu bir ayrıntı.
Film AlUla'nın icra direktörü Zaid Shaker, Suudi film endüstrisinin "altyapı, yetenek geliştirme ve uluslararası işbirliğine yapılan stratejik yatırımlarla büyük bir dönüşümün eşiğinde olduğunu" ifade etti. Shaker ayrıca Hollywood ve diğer uluslararası projeler için de "Suudi Arabistan'la bağlantı kurmak yaratıcı açıdan daha ilginç projelerin ortaya çıkmasını sağlayacak ve aynı zamanda bölgemiz için küresel sahnede bir vitrin oluşturacaktır" yorumunu yaptı.
Film AlUla'ya göre, 2020'den bu yana AlUla beş uzun metrajlı filme, 35 TV dizisine, 33 belgesele ve House of the Dragon ve Stranger Things gibi popüler diziler için 55 reklam veya tanıtıma ev sahipliği yaptı. Sadece 2023 yılında şehirde uzun metrajlı filmlerden senaryolu ve reality dizilere, reklamlardan belgesellere ve müzik kliplerine kadar 123 proje çekildi. Kızıldeniz Film Vakfı'na göre Suudi Arabistan'da 2023'te 10 film gösterime girerken 2024'te 14'ten fazla yerel film gösterime girdi.
Hollywood bağlantıları kurdu
AlUla Stüdyoları açıldığında, ses sahnesine ilk çıkan kişi Harry Potter ve Joker filmlerinde çalışmış olan eski Warner Bros Discovery Inc. yöneticisi Greg Silverman olabilir. Yapım şirketi Stampede Ventures, 2023 yılında Film AlUla ile üç yıl içinde yapılacak 10 proje için 350 milyon dolarlık bir anlaşma imzaladı. Anderson Paak'ın ilk yönetmenlik denemesi olan ve çekimleri AlUla dahil çeşitli mekanlarda gerçekleştirilen K-POPS! filminin prömiyeri Eylül ayında Toronto Uluslararası Film Festivali'nde yapılacak.
Suudi Arabistan'ın sağladığı teşvikler küresel ilginin artmasında ve Hollywood ile bağlantıların kurulmasında kilit rol oynadı.
Krallık'ta The Cello adlı bir uzun metrajlı film çeken The Film House'un yönetici direktörü Frederic Ephrem, "Suudi Arabistan film yapımını finanse etmek için inisiyatif aldığında, pazar başka bir seviyeye taşındı" dedi. Ephrem, "Büyük, çok büyük teşvikler var" diye ekledi. Minority Report ve Vanilla Sky gibi filmlerdeki çalışmalarıyla tanınan oyuncu-yapımcı Daya Fernandez, Suudi milyarder Şeyh Mohammed Youssef El Khereiji ile bir araya gelerek bu yaz 3SIX9 Studios'u kurdu ve gelecek projeler için krallığın teşviklerinden yararlanmayı planlıyor. Merkezi Cidde'de bulunan şirketin Los Angeles, New York ve Londra'da da ofisleri bulunuyor. Şu anda Suudi ekiplerle işbirliği içinde aksiyon-komedi filmi Bunny Run üzerinde çalışan Fernandez, "Amacımız sadece Hollywood yapımlarını getiren bir film stüdyosu olmak değil, aynı zamanda yetenekleri geliştirmek için yerel stüdyoları ve tesisleri kullanmak" dedi. Fernandes "Çok büyük bir hareketlilik var" diye ekledi.
Suudi Arabistan, yerel eğlence sektörünü 2030 yılına kadar ekonomiye 23 milyar dolar katkıda bulunacak bir gelir kaynağına dönüştürme stratejisinin önemli bir ayağını film oluşturuyor. Ülke video oyunlarına milyarlarca dolar harcıyor ve futbol ve golf gibi sporlara büyük yatırımlar yapıyor. Sadece gişe bilet satışları 2018'den bu yana kümülatif olarak neredeyse 1 milyar dolar gelir sağladı. Strateji yönetim firması PwC, bu rakamın 2030 yılına kadar her yıl elde edilen gelire yakın olabileceğini öngörüyor. Yaklaşık %63'ü 30 yaşın altında olan 32 milyondan biraz fazla nüfusuyla Suudi Arabistan, Orta Doğu'da yerel dilde içerik için en iyi pazarlardan biri. Sinema için önemli bir iştah var, ancak sadece ABD filmleri değil. Giderek artan bir şekilde, Suudi kökenli anlatılar izleyicilerde yankı uyandırıyor ve kariyer olarak sinemaya doğru bir harekete ilham veriyor.
'Kimse zorluğu göze almak istemiyor'
Suudi vatandaşı Aymen Khoja, bu ivmeyi yakalamak amacıyla kısa süre önce Aymen Khosa Pictures'ı kurdu. Khoja, şirketinin ilk Suudi uzun metrajlı filmi olan ve Ağustos başında yerel sinemalarda gösterime giren komedi filmi Il Signore 'un yapımcılığını üstlendiğini ve şu anda Muvi Studios ile üç yapım daha gerçekleştirmek için çalıştığını söyledi. Khoja'nın misyonunun temelinde yerel yetenekleri eğitmek yatıyor - Khoja'ya göre pek çok yabancı yapımcı, çekimler sırasında fazladan zaman ve dikkat gerektirdiği için bunu yapmakta hala isteksiz. "Yapılacak en kolay şey Amerikalı ya da Mısırlı bir yapımcı getirmektir. Zor olan bir Suudi'yi getirmek ve ona ihtiyacı olan her şeyi sağlamaktır" diyen Khoja, Los Angeles'taki New York Film Akademisi'nde eğitim görmüş ve 2021'de Kızıldeniz Uluslararası Film Festivali'nde en iyi Suudi filmi ödülünü kazanan Rupture filminde çalışmış. Khoja "Kimse zorluğu göze almak istemiyor. Kolay yolu istiyorlar" diye konuyla ilgili rahatsızlığını dile getirdi.
Suudi Arabistan'ın da büyük prodüksiyonlar için gerekli altyapıyı geliştirmek için daha fazla zamana ihtiyacı olduğunu söyleyen Khoja, özellikle ekipman sigortası ve tamamlama bonoları gibi konulara dikkat çekti. Çekimler için yeterli otel alanı ve uygun elektrik altyapısına sahip olmak da sorun olabilir.
Khoja, "Bu sektörün büyümesine izin verirsek, iki ya da üç yıl içinde adım adım, Hollywood'un tamam, üzerine inşa edebileceğim bir altyapı var dediği daha olgun bir sektöre sahip olabiliriz. Bununla çalışabilirim" diye belirtti.
Hollywood yıldızları akın etti
Daha önce Thunder Road Films'de çalışan ve Kandahar 'ı Sutherland'in şirketi ve diğerleriyle birlikte çeken Brendon Boyea da prodüksiyon süreci boyunca altyapısal zorluklarla karşılaşmış. Yerel Suudi ekiplerinin deneyim eksikliği de Boyea'ya göre ek bir engeldi. Boyea, "Altyapı henüz mevcut olmadığı için, orada çok istekli ve yetenekli ancak deneyimi olmayan pek çok insan vardı," diye belirtti. Sonuç olarak Thunder Road, süreci kolaylaştırmak için birçok uluslararası ekip üyesi getirdi. Yaklaşık 300 ekip üyesinden 220'sinin yabancı olduğunu tahmin ediliyor. Yine de mali kaynak ve büyüme potansiyeli küresel çapta ilgi çekiyor.
Geçen yıl Cidde'de düzenlenen Kızıldeniz Uluslararası Film Festivali'ne Chris Hemsworth, Johnny Depp ve Halle Berry gibi önemli Hollywood yıldızları katıldı.
Riyad ayrıca Mayıs ayında, aksiyon-komedi filmi Bad Boys'un tanıtımı için orada bulunan Will Smith ve Martin Lawrence'ın yer aldığı ilk Hollywood galasına ev sahipliği yaptı: Sür ya da Öl. Sony Pictures Entertainment'a göre film Suudi Arabistan'da tüm zamanların en yüksek hasılatını elde etti. Mayıs ayında, tamamı AlUla kentinde çekilen Norah adlı uzun metrajlı film, Cannes Film Festivali'nde gösterilen ilk Suudi filmi olarak ülke ve sektör için bir dönüm noktası oldu. 1990'ların Suudi Arabistan'ında sanatsal baskıyı konu alan film Kızıldeniz Fonu tarafından desteklendi, tamamı Suudi oyunculardan oluşan bir kadroya sahipti ve ekibin %40'ı yerlilerden oluşuyordu. Celtic Arabia'dan Sutherland, Suudi Arabistan'ın film endüstrisinin yükselişinin video oyunları ya da spor gibi diğer bazı eğlence türlerine göre daha uzun sürebileceğini, ancak kendisinin endişeli olmadığını söyledi. Sutherland, "Bir filmi bir araya getirme yolculuğu, bir futbol oyuncusu satın alıp onu bir futbol takımına koymaktan ya da bir stadyumda Pharrell Williams konseri vermekten daha fazla hareketli parçaya dayanıyor" dedi. "Biri kaldırılıp yere bırakılabilir, diğerinin ise beslenip büyütülmesi gerekir" diye ekledi.
