Gelişen teknoloji ülkesi olarak nitelendirilen İsrail, en önemli yabancı yatırımcılar arasında yer alan melek yatırımcıları kaybediyor. Melek yatırımcılara göre, otuz yıl boyunca özellikle teknoloji sektöründeki start-uplar ve uluslararası pazara girme arayışında olanların uğrak noktası olup, bu alanda konumunu güçlendiren İsrail'deki bu durum 2023'te hızla değişiklik gösterdi.
Geçen yıl İsrail'in gelişmekte olan girişimci şirketlerin başkenti olma statüsünü ciddi şekilde etkileyen iki darbeye tanık olundu. İlk darbe, sermayeyi İsrail'den uzaklaştıran tartışmalı yargı reformuyken, ikincisi İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırıları ve çoğunluğu başta teknoloji sektöründe olmak üzere İsrail ekonomisinde faaliyet gösteren yedek askerlerin çağrılması oldu.
İsrail Merkez İstatistik Bürosu ve Çalışma Bakanlığı'nın verileri, ülkede teknoloji sektörü yatırımlarında düşüş yaşandığını, çalışanların işten çıkarıldığını ve hızla büyüyen start-up şirketlerinin çöküşünü gözler önüne seriyor.
Melek yatırımcılar
Melek Yatırımcı, kendi sermayelerini, özellikle başlangıç aşamasındaki şirketlere, ilk finansman turlarında yatırarak, şirketten pay ve gelecekteki karlardan belirli bir yüzde elde etmek hedefli yatırım yapan özel yatırımcılara verilen bir ad. Melek yatırımcılar bazen gruplar halinde çalışıp bir araya gelerek bir şirkete yatırım yapıyor, bazen projelere bizzat ulaşıp yatırım önerisinde bulunuyor, yine bazen de start-uplar o yatırımcılara yaklaşıyor.
İsrail'in geçtiğimiz hafta açıkladığı ve şu anda ilk kez yayınlanmaya başlayan veriler, geçmişte bu yatırımcıların yeni kurulan start-upların ana ve en önemli kadrolarından birini oluşturduğunu, şimdilerde ise bu eğilimin değiştiğini gösteriyor.
Verilere göre, İsrail'de 2022'de 251 aktif melek yatırımcı varken 2023'te sadece 61 aktif melek yatırımcı varlığını sürdürüyor, bu da yüzde 75'ten fazla bir düşüş anlamına geliyor. Pandemi sürecinin hemen akabindeki, 2021 yılında İsrail'de 300 melek yatırımcının aktif olması, 2021 ile 2023 arasında yaklaşık yüzde 80'lik bir düşüş demek oluyor.
İsrail dışından kayıt
Öte yandan İsrail'deki startupları araştıran Fusion VC'nin pazartesi günü yayınladığı yeni raporda, 2023'te İsrail'de kurulan 900 yeni şirketin yüzde 80'inin ABD'de kurulduğu görülüyor. Raporda bunun gerekçelerine ilişkin, İsrail'in güvenlik ve siyasi istikrardan yoksun olması ve parlamentonun yaptığı yargı reformları gösteriliyor.
Ayrıca raporda, yalnızca yapılan anlaşmaların sayısında azalma olmadığı bunun yanı sıra, anlaşmalarda toplanan meblağlarda düşüş olduğuna işaret ediliyor. Fusion, geçen yıl melek yatırımların yüzde 57'sinin anlaşma başına 100 bin dolardan az olduğunu ve "melek yatırımların" yüzde 35'inin anlaşma başına 5 bin dolardan az olduğuna dikkati çekiyor.
Raporda ayrıca melek yatırımcıların yüzde 65'inin geçen yıl ikiden fazla girişime yatırım yapmadığı, fonların yüzde 45'inin geçen yıl iki ila dört girişime yatırım yaptığı belirtiliyor. Bu rakamlar, savaşın devam etmesi ve savaşın sona ermesi durumunda, İsrail ekonomisinin karşılaştığı zorluklar nedeniyle bu yıl içinde ya iflas etmesi ya da yatırımları artırmadan olduğu gibi kalmasının beklendiği gerçekliğini açıklıyor.
Yükselen bütçe açığı
İsrail'de kötüye giden ekonominin gerçeğine ilişkin, Şubat 2024'te son bulan 12 aylık gayri safi yurtiçi hasılanın yüzde 5,6'ına yani, 105,3 milyar şekele (29,2 dolar) ulaşan mali açık genişlemeye devam ediyor. İsrail'in çarşamba günü Knesset'te onaylanması planlanan yeniden düzenlenen 2024 bütçesi, GSYİH'nın yüzde 6,6'sı kadar bir bütçe açığı ekseninde dönüyor.
İsrail Maliye Bakanlığı hesap uzmanlarından Yali Rotenberg'in pazar günü yaptığı basın açıklamasına göre, bütçe açığı gelecek aylarda genişlemeye devam edecek. Başka bir ifadeyle, bütçe açığı gelecek aylarda, 6,6'yı aşması beklenen durumlardan biri kabul ediliyor. Bu yılın ilk iki ayında mali açık geçen yılın aynı döneminde 4,7 milyar dolar fazlaya kıyasla 3 milyar dolara ulaştı.
