Doğan Duman'ın Türkiye'nin orta kesiminde hazır giyim fabrikasını, ülke çapındaki şirketlerin iflas ve kapanma dalgasına yol açan maliyetlerini düşürmek için personelinin üçte birini işten çıkardıktan sonra bile daha fazla nasıl çalıştırabileceğini kestirmek zor. Fabrikanın bulunduğu Çorum'da bir zamanlar cıvıl cıvıl olan sanayi bölgesini artık "Satılık" tabelaları ve asma kilitli kapılar süslüyor.
Binlerce şirket zor durumda
Yıllardır yükselen enflasyonu ve aşırı artan talebi dizginlemek için yüzde 50 faiz oranı da dahil olmak üzere bir yıldan uzun süredir devam eden sıkılaştırma çabalarının bir parçası olarak bu tür sahneler Türkiye'nin dört bir yanına yayılıyor. Küresel moda markası Zara için kaban ve ceket üreten Duman's gibi binlerce şirket, bu yılın başlarında yüzde 75'i aşan enflasyon, elektrik ve gaz fiyatlarına yapılan zamlar ve azalan ihracat siparişleri nedeniyle zor durumda. Duman, 210 çalışanı olan ve şu anda kapasitesi yüzde 60'a düşen şirketi hakkında, “Siparişler her geçen gün azalıyor çünkü rekabet gücümüzü kaybediyoruz ve sanırım daha da azalacaklar" dedi.
"Rekabet edemeyeceğiz"
Türkiye dünyanın en büyük beş hazır giyim üreticisinden biri ve Avrupa'nın önde gelen markaları için kritik bir kaynak. Ancak ana ticaret ortağı olan Avrupa'ya yakınlık avantajına rağmen Duman, artan enerji, işgücü ve döviz maliyetlerinin kendisini Vietnam ve Bangladeş'teki rakiplerinin gerisinde bıraktığını söylüyor. Duman, “Mevcut döviz kuru ve önümüzdeki yıl asgari ücrette beklenen artış göz önüne alındığında, rekabet edemeyeceğimizi düşünüyorum. Kapanma noktasına geleceğiz" ifadelerini kullandı.
15 bin şirket kapandı
Bugünlerde ülkede hane halkı ve iş dünyası, geçen yıl haziran ayında başlayan ve nihayet geçen ay yüzde 52'ye gerileyen enflasyonu düşürmeye başlayan toplam 41,5 puanlık faiz artışının ekonomik sonuçlarıyla karşı karşıya. Ancak kredilerin artık pek çok kişi için ulaşılmaz hale gelmesi ve liradaki değer kaybının aylık fiyat artışlarının çok gerisinde kalması, başta hazır giyim ve tekstil ihracatçıları olmak üzere şirketleri zor durumda bırakıyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'ne göre, yılın ilk yedi ayında yaklaşık 15 bin şirket kapandı ve bu sayı 2023 yılına göre yüzde 28 arttı. Diğer veriler iflas stresinin artmakta olduğunu gösteriyor.
En çok etkilenen inşaat ve tekstil firmaları
İzleme kuruluşu konkordatotakip.com, yılın ilk sekiz ayında 982 şirkete borçtan ilk mahkeme koruması verildiğini ve bunun geçen yılın toplamının neredeyse iki katı olduğunu söylüyor. İnşaat ve tekstil firmaları, faaliyetlerine devam edebilmek için bankalara ve tedarikçilere olan borç ödemelerini askıya almak ve ayrıca iflas işlemleri için bu türden en fazla başvuruyu yapan firmalar oldu. Bu tür şirket sıkıntılarının zincirleme etkileri oluyor ve ekonomi genelinde ödemeleri yavaşlamasına ya da durmasına ayrıca işsizliğin de artmasına neden oluyor.
"Bu hükümet için ciddi bir ikilem"
İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan ağır maliyetler olabileceğini söyledi. Bahçıcan, “Bir şirketi kurtarmaya çalışırken onlarca alacaklı firma zor durumda kalabilir" dedi. Bazı ekonomistler, enflasyonu düşürmek için kullanılan agresif araçlar göz önüne alındığında, artan işsizlik ve iflasların neredeyse kesin olduğunu söylüyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi Direktörü Seyfettin Gürsel, “Bu hükümet için ciddi bir ikilem. Yarattığı canavarı inine geri sokmaya çalışıyor ama bunu nasıl yapacağını bilmiyor" ifadelerini kullandı.
