Geçen ay yeniden seçilen hükümet 18 aydır sürdürdüğü para birimini her ne pahasına olursa olsun sıkı tutma stratejisinden vazgeçiyor gibi görünüyor. Dün Türk lirası yüzde 7 değer kaybetti. Ankara onlarca yıldır mali piyasalarda zorluklar yaşıyor. Bu zorluklar ekonominin başındaki yeni isimler için zorlu bir görevi temsil ediyor.
1. Serbest bırakmak
Büyük bir bütçe açığı, enflasyon sorunu ve birkaç yıldır uygulanan son derece tartışmalı politikalar sayesinde döviz rezervlerindeki azalmanın bir araya gelmesi, liranın düşmeye devam etmesi için pek çok neden olduğu anlamına geliyor. Düşüşün durup durmayacağını ya da nerede duracağını ise kimse bilmiyor. JPMorgan ve Goldman Sachs gibi Wall Street devlerinin analistleri, liranın dolar karşısında şu anki rekor düşük seviyelerden bile daha büyük bir düşüş anlamına gelen 25 hatta 30 seviyelerinin mümkün olabileceğini düşünüyor.
Pek çok şey, merkez bankasının şimdi diğer kargaşa dönemlerinde yaptığı gibi faiz oranlarını artırıp artırmadığına veya hatta sermaye kontrolleri getirip getirmeyeceğine bağlı olacak. Merkez Bankası başkanının önümüzdeki günlerde değişeceği konuşuluyor. JPMorgan'a göre bu değişikliği faizi mevcut yüzde 8,5'ten Yüzde 25-30'a ulaştıracak büyük bir artış takip edecek.
2. Kazanç yoksa, acı da yok
Tüketiciler kemerlerini sıkarken ve şirketler borçlanma maliyetlerinin patlamasını izlerken, olası keskin bir faiz artışı Türk ekonomisini kolayca durma noktasına getirebilir veya daha da kötüsü resesyona sürükleyebilir.
Zayıf liranın ihracatı teşvik etmesi, yaklaşan turizm sezonunu ve Şubat ayında meydana gelen yıkıcı depremin ardından yeniden yapılanma harcamalarını artırma potansiyeli taşıması bu acının bir kısmını telafi edebilir. Tellimer'den Hasnain Malik, "Yerel para birimi cinsinden GSYİH, devalüasyondan ziyade faiz oranlarındaki artışların kredi büyümesini dizginlediği bir rota düzeltmesi nedeniyle daha fazla risk altında" dedi.
Ülke ekonomisi, son yıllarda çift haneli büyüme ve daralma oranları arasında gidip gelen yükselme ve çöküş döngülerine yabancı değil. Uluslararası Para Fonu (IMF) son bahar tahmininde 2023'te Türkiye için yüzde 2,7'lik bir büyüme öngördü.
3. Enflasyon endişesi
Liranın değer kaybetmesi, ülkede daha geçen yıl yüzde 80'i aşan enflasyonun yeniden yükselişe geçeceği yönündeki korkuları körükleyecek. Pazartesi günkü veriler yıllık enflasyonun yüzde 40'ın altına düştüğünü gösterdi ancak bu kısmen Erdoğan'ın seçimler öncesinde vatandaşlara bedava doğal gaz sağlamasıyla oldu. Analistler, en son kur düşüşünden önce enflasyonun yüzde 50'ye geri tırmanmasını bekliyorlardı ve Tellimer'den Malik, hem ücretsiz gaz sona erdiği hem de döviz hareketleri nedeniyle geçen yılın en yüksek seviyelerine geri dönebileceğini söyledi.
Yatırım şirketi Abrdn'dan Kieren Curtis, liranın bu haftaki düşüşüne atıfta bulunarak, "Bu çok kaçınılmaz. Sadece daha fazla enflasyon olacak, bu yüzden faiz oranlarında büyük bir artış olmadan bunu neyin değiştireceğini söylemek zor" değerlendirmesini yaptı.
4. Muhasebe problemleri
Şu anda karşı karşıya olunan maliyetlerden biri, vatandaşları tüm paralarını dolara veya altına çevirmemeye ikna etmek için hükümet ve merkez bankasının 2021'in sonlarında kurduğu liranın değer kaybına karşı kur korumalı mevduat hesaplarını karşılamak. Kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global'in üst düzey devlet borcu analisti Frank Gill, liranın dolar başına 26,5 civarına düşmesi halinde bunun maliyetinin GSYH'nin yüzde 3'ünün biraz altında olacağını tahmin ediyor. Bununla birlikte Gill bu bedelin, mevduat sahiplerine dolar veya euro yerine lira olarak ödeneceğini ve faturanın Hazine ile Merkez Bankası arasında paylaştırılacağını da sözlerine ekledi.
5. Borç ikilemi
Diğer büyük sorun ise hükümetin, şirketlerin ve hanehalklarının 100 milyar dolar değerindeki borçlarının dolar ya da euro cinsinden olması. Bu borçları ödemek, eğer mallarını dolar cinsinden satan bir şirket değilseniz, giderek daha da pahalı hale geliyor. Eğer borçlar geri ödenemezse, kredileri veren bankalar da sorun yaşayacak ve kendilerini buna göre korumadıkları sürece bilançolarında delikler açılmaya başlayacak. Bunun daha geniş sonuçları da olabilir.
NinetyOne'daki fon yöneticileri, temerrüt tehdidi altındaki CCC dereceli ülkeler hariç tutulduğunda, Türkiye'nin önümüzdeki dört yılın her birinde vadesi gelen tüm yüksek getirili gelişmekte olan piyasa devlet borcu ödemelerinin yaklaşık yüzde 60'ını oluşturduğunu tahmin ediyor.
