Petrol yöneticileri ve sektör analistlerine göre, Ukrayna'daki savaş nedeniyle Batı'nın uyguladığı yaptırımların Rusya'yı birçok yerleşik ticari ortağından koparmasından sonra şimdi de Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'ndeki devlet şirketleri Rus ürünlerine yönelik indirimli fiyatlardan yararlanmak için devreye girdi.
The Wall Street Journal'ın haberine göre ABD'nin itirazlarına rağmen, Körfez ülkeleri indirimli Rus ürünlerini tüketim ve rafine etme amaçları da dahil olmak üzere kendi içlerinde kullanıyor ve kendi varillerini piyasa fiyatlarından ihraç ederek karlarını artırıyor.
Petrol zengini ülkeler petrol peşinde
Körfez ülkeleri, özellikle de Birleşik Arap Emirlikleri, savaş nedeniyle dünyanın dört bir yanına kolayca sevk edilemeyen Rus enerji ürünleri için kilit depolama ve ticaret merkezleri haline geldi.
Dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip ülkelerin daha fazla petrol almaya hevesli olduğu bu mantığa aykırı değişim, Batı yaptırımlarının beklenmedik sonuçlarının bir örneği ve ABD'nin Orta Doğu üzerindeki etkisinin azaldığının bir başka örneği.
BAE'ye olan Rus petrol ihracı 3 kat arttı
Emtia veri sağlayıcısı Kpler'e göre Rusya'nın BAE'ye petrol ihracatı geçen yıl üç kattan fazla artarak 60 milyon varile ulaştı. Buna karşın, Kpler'e göre Rusya'nın bir diğer büyük ticaret merkezi olan Singapur'a petrol ihracatı 2022'de yalnızca %13 artarak 26 milyon varile ulaştı.
Piyasa verileri sağlayıcısı Argus Media'ya göre, BAE'nin ana petrol depolama merkezi olan Fujairah'ta depolanan ürünün 10 varilinden biri Rus petrolünden oluşuyor ve Suudi Arabistan petrolünden sonra ikinci sırada yer alıyor.
Günde 100 bin varil petrol sevkiyatı
Kpler'e göre Rusya Suudi Arabistan'a günde 100 bin varil sevkiyat yapıyor. Savaştan önce böyle bir sevkiyat söz konusu değildi. Bu da yıllık 36 milyon varilden fazlasına denk geliyor.
Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin Rus petrol ve yakıt ürünleri ticareti, Kremlin'in gelir kaynaklarına yönelik Batı'nın çabalarını baltaladığını savunan ABD'li yetkililerin dikkatinden kaçmıyor.
Hazine Müsteşarı Brian Nelson Şubat ayında Orta Doğu'yu gezerek Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Türkiye gibi ülkeleri Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarını uygulamaya ikna etmeye çalıştı.
Bir Birleşik Arap Emirlikleri yetkilisi, ülkenin Birleşmiş Milletler yaptırımlarına uyduğunu ve "yaptırım uygulanan kuruluşlarla başa çıkmak için sağlam süreçlere" sahip olduğunu söyledi. Yetkili, "BAE, uluslararası ortaklarıyla açık ve dürüst bir şekilde ticaret yapmaya devam edecektir" dedi. Analistler, Körfez ülkelerinin Rus petrolünün musluğunu kapattığına dair henüz bir işaret olmadığını söylüyor.
Enerjide milliyetçi politika
Suudi Arabistan giderek ABD'nin kaygılarının önüne geçen milliyetçi bir enerji politikası izliyor. Suudi Arabistan ve müttefikleri bu ayın başlarında ABD ile ters düşerek fiyatları artırmayı amaçlayan bir petrol üretim kesintisi açıkladı.
ABD ile uzun süredir devam eden güvenlik ortaklığına rağmen Birleşik Arap Emirlikleri savaşta tarafsız bir tutum benimsedi. Ukrayna işgalinden sonra Dubai ve diğer emirlikler, yaptırımlardan kaçınırken işlerini yürütmek ve paralarını korumak isteyen birçok Rus şirketi ve zengin birey için tercih edilen uluslararası bir merkez haline geldi.
Petrol ilişkilerde en hassas nokta
Ancak petrol ticareti, gelişmekte olan ikili ilişkilerin belki de en hassas yönünü oluşturuyor. Fiyat sınırlamaları ve diğer yaptırımlar nedeniyle Rusya'nın amiral gemisi Ural ham petrolü son aylarda Brent'e kıyasla genellikle %30'un üzerinde bir indirimle işlem gördü.
Körfez ülkeleri için mevcut arbitraj özellikle nafta, benzin ve dizel gibi rafine ürünlerde belirgin. Argus'un Ortadoğu Körfezi ürün departmanı başkanı Elshan Aliyev, "Körfez'de bol miktarda bulunuyorlar, dolayısıyla Rusya'dan ithalat yapmanın tek nedeni fiyat farkından yararlanmak" diyor.
Aliyev, Rus nafta ve dizelinin Basra Körfezi'nde üretilen eşdeğerlerinin ton başına sırasıyla 60 ve 25 dolar altında satıldığını da sözlerine ekledi.
Rusya yerine Suudi Arabistan Batı'ya açıldı
Kpler verilerine göre Suudi Arabistan geçtiğimiz yıl, daha önce motor yakıtı için büyük ölçüde Rusya'ya bağımlı olan Fransa ve İtalya'ya dizel ihracatını artırdı.
Kpler'de Rusya odaklı bir analist olan Viktor Katona, Moskova'nın Suudi Arabistan'ın iç pazarını indirimli nakliye yakıtlarıyla büyük ölçüde doyurduğunu ve başka yerlere yapılacak dizel ihracatı için hacimleri serbest bıraktığını söyledi.
161 milyar dolarlık rekor kâr
12 Mart'ta Suudi ulusal petrol şirketi Saudi Arabian Oil ya da Aramco, 2022 yılı için 161 milyar dolar ile bir enerji firmasının şimdiye kadar elde ettiği en yüksek yıllık kârı açıkladı. Buna, devlet tarafından işletilen devin rafinaj biriminin kârındaki %27'lik artış da dâhildi.
Bu arada BAE, Rus petrol ürünleri için önemli bir depolama ve yeniden ihracat merkezi haline gelirken, bazı tüccarlar Körfez ülkesini ve finans sistemini bir üs olarak kullanarak Moskova'nın kargolarını başka yerlere göndererek hızlı bir iş yapıyor.
Aliyev, özel ticaret firmalarının Rusya'dan BAE'ye çoğunlukla Pakistan ve Sri Lanka ya da Doğu Afrika'ya yeniden ihracat amacıyla ithalat yaptığını söyledi.
Devlet şirketleri Rus petrolüne talip
Aralık ayından bu yana Dubai merkezli Emirates National Oil şirketine yapılan beş benzin sevkiyatı da dâhil olmak üzere, Rusya'nın indirimli petrol kargolarından bazıları Birleşik Arap Emirlikleri devlet şirketleri tarafından alındı. Kpler verilerine göre Kasım ayında, Rus devlet devi Gazprom tarafından yüklenen 700 bin varillik Arktik ham petrol kargosu, emirliğe ait Abu Dhabi National Oil Co. rafinerisine teslim edildi.
Bazı işlemler, ticarete dahil olan banka ve sigortacıların incelemesinden kaçınmak ve ayrıca Rusya ile iş yapmak siyasi açıdan hassas olduğu için gizli olarak tasarlanmış gibi görünüyor.
Aramco sık sık ABD'nin yaptırım uyguladığı Rus petrol şirketi Rosneft tarafından satılan petrol kargolarını satın alıyordu. Ancak sevkiyatlar Akdeniz'deki aktarmalarla taşınıyor, bazen Emirlik aracıları kullanılıyor ve daha sonra doğrudan Suudi Arabistan'a teslim edilmek yerine BAE'de depolanıyordu.
Rosneft Rus petrolünün ana kaynağı oldu
Kpler verilerine göre Rosneft geçen yıl Birleşik Arap Emirlikleri'ne giren Rus petrol ürünlerinin ana kaynağı oldu. Putin'in önemli müttefiklerinden Igor Sechin'in başında bulunduğu Rus devlet kontrolündeki şirket, Ukrayna tarafından Ukrayna'da savaşan Rus güçlerine sübvansiyonlu yakıt tedarik etmekle suçlanıyor.
Çoğunlukla ya da sadece Rus ürünleri ticareti yapan şirketler de, sevkiyatlar başka yerlere yapılmasına rağmen BAE'nin ticaret merkezlerinde mağaza açtı.
Türkiye ve Avrupa'ya onlarca sevkiyat
Emtia veri sağlayıcıları Kpler ve OPIS'e göre, her ikisi de Dubai Çoklu Emtia Merkezi'ne kayıtlı olan Coral Energy ve Petroruss, savaşın başlamasından bu yana Karadeniz üzerinden Türkiye, Tunus ve hatta Avrupa'ya onlarca sevkiyat gerçekleştirdi.
