Ukrayna'daki savaşın Rusya'nın ekonomisini nasıl sarstığını görmek için bir kutu yumurtadan başka bir şeye bakmaya gerek yok. Son aylarda marketlerde az bulunur hale gelen ve fiyatları hızla artan yumurta, Belgorod'dan Sibirya'ya Rusların Sovyet dönemini andıran kuyruklar oluşturmasına neden oldu. Devlet Başkanı Vladimir Putin, yumurta şokundan hükümeti sorumlu tutarak kamuoyundan özür diledi.
Yumurta kralına suikast
Geçen ay, yumurta kralı olarak bilinen bir tavuk çiftliği patronu, yetkililerin yüksek fiyatlar nedeniyle çiftliğini soruşturmaya başlamasından kısa bir süre sonra bir suikast girişiminden kurtuldu. Cuma günü açıklanan verilere göre Aralık ayında bir önceki yıla göre yüzde 60'a varan fiyat artışının ardında ekonomideki sıkıntıların belirtisi olan faktörlerin bir araya gelmesi yatıyor.
Batı'nın yaptırımları, daha önce Avrupa'dan gelen çiftlik ekipmanları için tedarik zincirlerini karıştırarak kümes hayvancılığı endüstrisine zarar verdi. Zayıf ruble, yem ve veterinerlik ürünleri ithalatını daha pahalı hale getirirken, tedarikçiler de işgücü sıkıntısıyla karşı karşıya kaldı. Bu arada artan hükümet harcamaları ücretleri yükselterek gıda ve diğer ürünlere olan talebi artırdı. Tüm bunlar yumurta şokunu Rusya'nın savaş ekonomisinde oluşan dengesizliklerin bir tezahürü haline getiriyor.
Enflasyon beklentilerin üzerine çıktı
Moskova'nın askeri üretimi artırması, tüketicilere ve işletmelere sübvansiyonlu krediler dağıtması nedeniyle ülke geçen yıl önemli oranda bir büyüme kaydederek beklentileri boşa çıkardı. Ancak yıllık enflasyon geçen yıl merkez bankasının hedefinin neredeyse iki katına çıkarak yüzde 7,4'e ulaştı ve hükümetin mortgage programları konut balonunu körükledi. Ekonomistler şimdi merkez bankasın
"İmkansız üçleme"
Eski bir Rus merkez bankası yetkilisi olan ve şu anda Berlin merkezli Carnegie Rusya Avrasya Merkezi'nde çalışan Alexandra Prokopenko, "Hükümet, altta yatan enflasyon sorununu ortadan kaldıramadığı için bir kovayla küçük bir yangından diğerine koşan bir grup itfaiyeciye benziyor" dedi. Ukrayna'daki savaş üçüncü yılına girerken, yumurta krizi Rusya'nın çatışan ekonomik zorunlulukları dengelemek için nasıl mücadele ettiğini gösteriyor. Hükümet hem savaşı finanse etmek hem halkın hoşnutsuzluğunu yatıştırmak hem de ekonomiyi denge de tutmaya çalışıyor. Prokopenko, "Bu imkansız bir üçleme. İlk iki hedefe ulaşmak için daha fazla harcama yapmak gerekiyor, bu da yüksek enflasyona yol açıyor, bu da üçüncü hedefe ulaşılmasını engelliyor" diye konuştu.
Enflasyon, Mart ayında yapılması planlanan başkanlık seçimleri öncesinde Putin için giderek artan bir endişe kaynağı. Muhalefet partilerine ve tüm bağımsız medyaya yönelik baskılar Putin'in kolay bir zafer kazanmasını sağlayacak ancak Kremlin seçimleri başkanın yönetimini meşrulaştırmanın bir yolu olarak görüyor ve bir dereceye kadar gerçek bir halk coşkusu gerektiriyor.
Yumurtaları tek tek sattılar
Bunun yerine, yeni yıl tatili öncesinde yumurta almak için bekleyen müşterilerin oluşturduğu uzun kuyruklar, seçmenlere Sovyet dönemindeki gıda kıtlığını hatırlattı. Sibirya ve işgal altındaki Kırım'daki bazı süpermarketler yumurtaları tek tek, tanesi yaklaşık 12 ruble ya da 13 sente sattı. Yerel bir milletvekili çalışanlarına tatil için koli koli yumurta hediye etti. Rusya'da yaygın olarak kullanılan bir sosyal ağ olan Telegram, kısa sürede yumurta bulunabilirliği konusunda endişelenen, yumurtayı daha ucuza nereden alabileceklerine dair ipuçları paylaşan ya da şakalaşan insanların yüzlerce mesajıyla doldu.
Bir gönderide "Seçim zamanı: yumurta mı havyar mı?" ifadesi yer aldı. Başka bir kullanıcı ise "Hepiniz bitcoin dediniz ama ben size yumurtaya yatırım yapmanız gerektiğini söylemiştim" diye paylaşım yaptı. Putin'in yumurta fiyatlarındaki şoku hükümete yükleyerek zamanında yeterli ithalat yapmadığını söylemesinin ardından yetkililer harekete geçti. Rusya Türkiye, Belarus ve Azerbaycan'dan yumurta siparişlerini artırdı ve ürün üzerindeki ithalat vergilerini kaldırdı.
Aşı sıkıntısı da etkili oldu
Yetkililer ayrıca Yumurta Kralı Gennady Shiryaev'in sahibi olduğu Voronej bölgesindeki Tretyakovskaya tavuk çiftliği de dahil olmak üzere yumurta ve tavuk üreticileri hakkında antitröst soruşturmaları başlattı. Soruşturma haberlerinin kamuoyuna yansımasının ardından 27 Aralık'ta bir tetikçi Shiryaev'in Volkswagen marka aracına en az iki el ateş etti. Shiryaev yara almadan kurtuldu. Düzeltilmesi zor olabilecek bir faktör de Batı yaptırımlarının ithalatını zorlaştırmasının ardından yaşanan aşı sıkıntısı. Petersburglu bir veteriner, "Aşı yapacak bir şey yok, bu yüzden kuşlar hastalanıyor. Bunlar oldukça kırılgan tarım hayvanları ve yığınlar halinde tutuldukları için bir kuş hastalandığında neredeyse hepsi hastalanıyor" dedi.
Oxford Economics'in gelişmekte olan piyasalar baş ekonomisti Tatiana Orlova, yumurtanın tüketici sepetinin nispeten küçük bir parçası olduğunu ancak insanların keskin fiyat artışlarını fark etme eğiliminde olduğunu ve bunun da merkez bankalarının endişe duyduğu enflasyon beklentilerini güçlendirebileceğini söyledi. Rusya Merkez Bankası geçtiğimiz ay, artan tüketici fiyatlarını frenlemek için temel faiz oranını Haziran ayındaki seviyesinin iki katından fazla artırarak yüzde 16'ya yükseltti. Uzmanlar yumurta enflasyonunun yakında istikrar kazanacağını ancak fiyatların yüksek kalmaya devam edeceğini öngörüyor.
