Ana Ionova / New York Times
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva yeniden göreve döndüğünde, ülkesinin iklim eylemi konusundaki öncü imajını geri kazandırmak gibi iddialı bir hedefi vardı.
Lula, Brezilya’nın sera gazı emisyonlarını azaltma, küresel iklim fonlarını artırma ve Amazon yağmur ormanlarının tahribatını dizginleme sözü verdi.
Bu ay ilk kez Amazon bölgesinde düzenlenecek olan BM iklim zirvesine ev sahipliği yapmak, Lula için bir tür “zafer turu” olacaktı. Sol görüşlü lider, ülkesini yeniden küresel iklim diplomasisinin ön saflarına taşıdığını dünyaya göstermek istiyordu.
Ancak göreve dönüşünün üçüncü yılında Lula, dünyanın en önemli iklim görüşmelerine karmaşık bir tabloyla gidiyor.
Görev süresinde Brezilya, gezegeni ısıtan sera gazlarını emen Amazon’daki ormansızlaşmayı büyük oranda azaltmayı başardı. Ancak ülke, çevre yasalarını gevşetmeye çalışması ve zirveden haftalar önce Amazon Nehri’nin ağzında petrol aramaya izin vermesiyle iklim savunucularını kızdırdı.
İklim Gözlemevi adlı çevre örgütleri koalisyonunun genel sekreteri Marcio Astrini, “Bu dünyaya gerçekten kötü bir mesaj gönderiyor. Bundan daha kötü bir zamanlama düşünemiyorum” şeklinde konuştu.
Lula, Amazon’daki petrol arama kararını savunarak petrol gelirlerinin Brezilya’nın temiz enerjiye geçişini finanse edeceğini öne sürdü.
Çelişkili yaklaşımı Brezilya'nın ağırlığını azaltıyor
Ancak bu tartışma, Brezilya’nın yurtdışındaki imajını zedeleme ve COP30 olarak bilinen iklim müzakerelerinde etkisini zayıflatma riski taşıyor. Ülkeler, küresel ısınmayı sınırlamak için fosil yakıtlardan uzaklaşma planlarını tartışmaya hazırlanırken, Brezilya’nın çelişkili yaklaşımı öne çıkıyor.
Bu durum Lula ve diğer liderlerin karşılaştığı temel bir zorluğu ortaya koyuyor: Ülkeler çevresel hedeflerle ekonomik ve politik gerçekleri nasıl dengeleyebilir?
Amazon Nehri ağzına yakın açık deniz bölgesinde petrol arama planları yıllarca çevresel incelemeler ve siyasi çekişmeler yüzünden askıda kalmıştı. Çevre örgütleri, olası petrol sızıntılarının gezegenin en önemli ekolojik alanlarından birine uzun vadeli zarar verebileceği uyarısıyla projeden vazgeçilmesini istedi.
Ancak geçen ay Brezilya’nın çevre ajansı, devlet petrol şirketine Amazon Nehri’nin Atlas Okyanusu’na döküldüğü noktada, deniz tabanının yaklaşık 3 bin metre altındaki petrol rezervlerini araştırma izni verdi.
Çevre savunucuları, Brezilya’yı iklim değişikliğiyle mücadelede ikiyüzlü olmakla suçladı. Hükümet ise bu suçlamayı reddetti.
Çevre Bakanı Marina Silva, Brezilya’nın yalnızca bölgedeki petrol potansiyelini keşfetmeye izin verdiğini, gerçek sondajın yıllar alabileceğini belirtti. Silva, petrol arayışının “Brezilya’nın fosil yakıtları bırakma planlarıyla tamamen uyumlu” olduğunu söyledi. Bu sürecin onlarca yıl alacağını ekledi.
Silva, “Bu bir çelişki, bunda hiç şüphe yok. Ama bu çelişki sadece Brezilya’ya özgü değil; dünyanın her yerinde mevcut”
Lula, Amazon’daki petrol aramasının güçlü bir savunucusu oldu. Dünyanın hâlâ petrole ihtiyaç duyduğunu savunan Lula, uzun yıllardır yoksullukla mücadele eden bir lider olarak projeyi Brezilya’nın yoksul kuzeyine iş ve kalkınma getirecek bir fırsat olarak görüyor.
Lula yakın zamanda yaptığı bir açıklamada petrol arama çalışmalarına arka çıkarak, “Dünya buna ihtiyaç duyduğu sürece, Brezilya halkının hayatını iyileştirebilecek bu zenginliği çöpe atmayacak” ifadelerini kullandı.
Amazon havzasının korunması, iklim değişikliğinin yavaşlatılması açısından kritik önem taşıyor. Çünkü orman, atmosferdeki ısıyı hapseden karbondioksiti devasa miktarlarda emiyor ve depoluyor.
Bilim insanlarına göre, ortalama küresel sıcaklıkların sanayi öncesi döneme kıyasla 2 santigrat dereceden fazla yükselmemesi gerekiyor. Bu eşiğin aşılması, aşırı sıcak dalgaları, fırtınalar, yangınlar ve kuraklık riskini artıracak. Geçen yıl, küresel sıcaklıklar sanayi öncesi seviyelerin 1,5 santigrat derece üzerine çıkarak rekor kırdı.
Son on yıllarda Amazon’un geniş alanları sığır ve soya üretimi için yok edildi. Bilim insanları, ormanın bir dönüm noktasına yaklaştığını ve savanaya dönüşerek on yılların karbon birikimini atmosfere salabileceğini söylüyor.
Aşırı sağcı eski başkan Jair Bolsonaro döneminde Amazon’un ticari kullanıma açılması yönündeki politikalar ormansızlaşmayı 15 yılın en yüksek seviyesine çıkardı. Bazı bölgeler artık atmosferden karbon emmek yerine karbon salmaya başladı.
Lula, çevreyi politikalarının merkezine yerleştirerek 2023’te Bolsonaro’yu az bir farkla yenip yeniden iktidara geldi. Önceki liderin çevre politikalarını tersine çevirme ve Brezilya’nın gezegenin koruyucusu olarak itibarını geri kazanma sözü verdi.
Lula, seçim zaferinden haftalar sonra Mısır’daki 2022 BM iklim zirvesinde, “Burada size şunu söylemek istiyorum: Brezilya geri döndü” demişti. Katılımcılar bu sözleri alkış ve tezahüratla karşılamıştı.
Lula’nın geçmiş performansı bu vaatleri destekliyordu. 2003-2010 arasındaki iki döneminde, çevre suçlarını cezalandıran ve ormanları koruyan toplulukları ödüllendiren politikaları sayesinde ormansızlaşmayı %80 oranında azaltmış ve Brezilya’yı küresel bir çevre başarısı hikayesine dönüştürmüştü.
Bugün de Lula büyük ölçüde aynı başarıyı tekrar etmeyi başarmış görünüyor.
Göreve gelir gelmez Bolsonaro döneminde durma noktasına gelen Amazon’un büyük bölümlerini yeniden federal koruma altına aldı. Ayrıca çevre suçlarıyla mücadele eden, Bolsonaro tarafından bütçesi ve kadrosu budanmış ajansları güçlendirdi.
Brezilya Uzay Ajansı verilerine göre 2022-2025 arasında Amazon’daki ormansızlaşma %50 azalarak son 11 yılın en düşük seviyesine geriledi. Hükümet verilerine göre ülkenin sera gazı emisyonları 2024’te bir önceki yıla göre %12 düştü.
© 2025 The New York Times Company
