Tripp Mickle / New York Times
Apple, iPhone’un gelecekteki başarısının yeni yapay zeka özelliklerinin kullanılabilirliğine bağlı olduğuna inanıyor. Ancak Washington ile Pekin arasındaki gerilimler, teknoloji devinin Çin’de bu özellikleri sunma planlarını sekteye uğratabilir.
Son aylarda Beyaz Saray ve Kongre yetkilileri, Apple’ın Çin’de iPhone’larda kullanılmak üzere Alibaba ile yapmayı planladığı yapay zeka anlaşmasını incelemeye aldı. Apple'a yakın üç kişinin aktardığına göre, yetkililer bu anlaşmanın bir Çinli şirketin yapay zeka yeteneklerini geliştirmesine yardımcı olmasından, sansür sınırları olan Çinli sohbet botlarının daha fazla yayılmasından ve Apple’ın Pekin’in sansür ve veri paylaşımı yasalarına daha fazla maruz kalmasından endişe ediyor.
Bu inceleme, Apple’ın ABD ve Çin’de işlerini sürdürmeye çalışırken karşılaştığı zorlukların son örneği. Üç yıl önce, ABD hükümeti Apple'ı, Çinli bellek çipi üreticisi Yangtze Memory Technologies Corp. (YMTC) ile yapılması planlanan anlaşmadan vazgeçmeye zorlamıştı. Daha yakın zamanda ise Apple, Çin’de üretilen ürünlere uygulanan ABD tarifeleriyle karşı karşıya kaldı; bu da şirketin kârını tehdit ediyor.
Alibaba anlaşmasından vazgeçmek, Apple’ın Çin’deki işleri için çok daha ağır sonuçlar doğurabilir. Çin, Apple’ın satışlarının neredeyse beşte birini oluşturuyor. Çinli teknoloji şirketiyle kurulacak ortaklık, dünyanın en sıkı düzenlemelere sahip ve en rekabetçi pazarlarından birine yapay zeka özelliklerini getirmek açısından kritik öneme sahip. Alibaba ortaklığı olmadan, iPhone’lar Huawei ve Xiaomi gibi Çinli rakiplerinin gerisinde kalabilir.
Beyaz Saray ve Temsilciler Meclisi Çin Seçim Komitesi’ndeki yetkililer, bu anlaşmayı doğrudan Apple yöneticileriyle gündeme getirdi. Anonim kalma koşuluyla konuşan üç kişiye göre, Washington’daki toplantılarda hükümet yetkilileri Apple’ın Alibaba ile yaptığı anlaşmanın detaylarını, hangi verileri paylaşacağını ve Çinli düzenleyicilerle yasal bir taahhüt imzalanıp imzalanmayacağını sordu. Mart ayında Temsilciler Meclisi komitesiyle yapılan bir görüşmede, Apple yöneticileri bu soruların çoğuna yanıt veremedi.
Apple'ın Çin hamlesiyle ABD'nin endişeleri daha da arttı
Washington’un bu anlaşmayla ilgili endişeleri, yapay zekanın gelecekte önemli bir askeri araç olacağına dair üzerinde durulan öngörüyle daha da şiddetlendi. E-posta yazabilen, yazılım kodu geliştirebilen bu teknoloji, askeri saldırıları koordine edebilir ve otonom insansız hava araçlarını kontrol edebilir. ABD-Çin arasında gelecekte çıkabilecek olası bir çatışmadan endişelenen Washington, Pekin’in yapay zekaya erişimini sınırlandırmak istiyor ve bu alanda çip üretmesini veya satın almasını engellemeye çalışıyor.
Temsilciler Meclisi Daimî İstihbarat Komitesi’nin kıdemli Demokrat üyesi Raja Krishnamoorthi yaptığı açıklamada, “Apple’ın bu anlaşmayla ilgili şeffaf olmaması son derece rahatsız edici” dedi.
Krishnamoorthi sözlerini şöyle sürdürdü:
“Alibaba, Çin Komünist Partisi’nin askeri-sivil birleşim stratejisinin örnek bir temsilcisidir. Apple’ın neden bu şirketle yapay zeka alanında çalışmak istediği büyük bir soru işareti. Bu ortaklığın, Alibaba’nın modellerini geliştirmek için veri toplamasına yardımcı olacağına ve Apple’ın Çinli kullanıcıların temel haklarına göz yummasına neden olacağından ciddi şekilde endişeliyiz”
Apple, Beyaz Saray ve Alibaba konu hakkında yorum yapmadı. Apple, Çin’deki yapay zeka anlaşmasını kamuoyuna açıklamadı ancak Alibaba Başkanı Joe Tsai, Şubat ayında bu işbirliğini kamuoyuna duyurdu.
Alibaba ile yapılacak bir anlaşma kötü örnek olabilir
Washington, Apple’ın Alibaba ile yaptığı anlaşmanın tehlikeli bir emsal teşkil edebileceğinden endişeli. ABD’li şirketlerin Çinli yapay zeka sağlayıcılarının daha fazla kullanıcıya ulaşmasına ve bu kullanıcılardan topladıkları verilerle modellerini geliştirmelerine yardımcı olabileceği belirtiliyor. Böylece Baidu, Alibaba, ByteDance ve diğer Çinli şirketler, bu ilerlemeleri Çin ordusunun faydasına kullanabilir.
Trump yönetimi, ABD-Çin iş birliğini sınırlamak için Alibaba ve diğer Çinli yapay zeka şirketlerinin ABD şirketleriyle iş yapmasını yasaklayacak bir listeye alınmasını tartışıyor. Savunma Bakanlığı ve istihbarat yetkilileri de Alibaba’nın Çin Komünist Partisi ve Çin Halk Kurtuluş Ordusu ile olan bağlarını inceliyor.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi’ndeki Wadhwani Yapay Zeka Merkezi direktörü Greg Allen, Apple’ın bu ortaklığının Washington’daki iki partili Çin karşıtı tutumla çeliştiğini söyledi. Apple’ın, Alibaba’nın yapay zekasını iyileştirmeye yardım etme motivasyonunun, bu sistemin iPhone’ları Çin’de daha kullanışlı ve satılabilir hâle getirecek olması olabileceğini belirtti.
Allen “Amerika Birleşik Devletleri, Çin ile bir yapay zeka yarışında ve biz Amerikan şirketlerinin Çinli şirketlerin hızını artırmasına yardım etmesini istemiyoruz” dedi.
Bu incelemelere ek olarak, Apple CEO’su Tim Cook da Başkan Donald Trump’ın eleştiri oklarının hedefi oldu. Trump, geçtiğimiz hafta Orta Doğu turu sırasında, Apple’ın ürünlerini ABD yerine Hindistan’da üretmeye başlamasından duyduğu rahatsızlığı dile getirdi.
Trump rahatsızlığını Tim Cook'a da iletti
“Tim Cook’a ‘Hindistan’da üretmenizi istemiyoruz’ dedim” ifadelerini kullanan Trump, “Hindistan kendi başının çaresine bakabilir. Zaten çok iyi durumdalar. Biz, burada üretmenizi istiyoruz” şeklinde konuştu.
Alibaba anlaşması çökerse, bu durum başka olumsuz sonuçlar da doğurabilir. Alibaba, aynı zamanda büyük bir e-ticaret perakendecisi ve iPhone’ları satıp pazarlayabilecek bir aktör. Arete Research yatırım danışmanlığı firmasından kıdemli analist Richard Kramer, bu tür bir ortaklığın, geçen yıl Çin’de pazar payı %19’dan %15’e düşen iPhone satışlarını artırabileceğini söyledi.
Kramer, Alibaba olmadan Çinli iPhone kullanıcılarının yapay zeka uygulamalarını indirerek kullanabileceğini belirtti. Ancak bu, rakiplerin sunduğu deneyimlere göre daha zorlu olurdu.
Kramer “İnsanlar hâlâ bu telefonları alacak ama bu, süreci zorlaştırır” dedi.
© 2025 The New York Times Company