Kenneth Chang/ The New York Times
NASA'nın DART uzay aracı, Pazartesi günü 14 bin milden fazla bir hızla bir asteroide çarptı fakat NASA bu anın fotoğraflarını çekemedi. Çarpışma 7 milyon mil ötedeki Dünya’dan teleskoplarla izleniyordu. Kaydettikleri görüntüler, çarpışmadan sonra asteroitten yükselen muhteşem bir enkaz patlamasını ortaya çıkardı.
Oluşabilecek tehlikelere karşı yapıldı
Gök yüzündeki gösteri, gelecekte Dünya’yı olabilecek ölümcül çarpışmalardan korumak amacıyla gerçekleştirildi. Kuzey Arizona Üniversitesi'nde astronomi ve görevin gözlemler ekibinin lideri Cristina Thomas, alınan görüntüleri çarpmadan dakikalar sonra gördüğünü ve kesinlikle olağanüstü bir şey olduğunu söyledi.
Örneğin, Güney Afrika'da 20 inçlik bir teleskopla yakalanan görüntüyü ele alın. Yaklaşık yarım mil genişliğindeki asteroid Didymos'u gece gökyüzünde hareket ederken gösteriyor. Görülmeyen şey, Didymos'un 500 fit genişliğindeki uydusu ve DART'ın hedefi olan Dimorphos.
Hawaii Üniversitesi'nde astronomi profesörü olan John Tonry, "Güney Afrika'daki teleskopumuz sadece asteroidin yönünü işaret etti” dedi ve “Her 40 saniyede bir fotoğraf çekmeye başladık” diye ekledi.
Bu büyüklükte bir top bulutu beklenmiyordu
Ani parlama, uzay aracının Dimorphos'a çarpmasıyla uzaya fırlatılan bir enkaz bulutundan geliyor. Tonry, "Bu kadar büyük bir toz bulutunun çıkmasını beklemiyorduk" dedi. "Ama bilirsiniz, keşif hazırlıklı olandan yanadır” diye ekledi. Dünya ile çarpışma rotasında olabilecek asteroitleri bulan ve gökyüzünü taramak için Güney Afrika teleskopunu kullanan. Tonry, asteroid karasal etki uyarı sisteminin ya da ATLAS’ın baş araştırmacısı.
“İnanılmaz bir durum”
Teleskop ondan neredeyse yarım dünya uzakta olmasına rağmen, Tonry resimleri çekildikten saniyeler sonra gördü. Tonry bunun internetle ilgili inanılmaz bir durum olduğunu söyledi.
Tonry, asteroitten ne kadar enkaz atıldığına ve ne kadar hızlı hareket ettiğine şaşırdı. Bu şey saniyede iki kilometre hızla, saatte 4 bin mil gibi hareket ediyordu dedi. "Ve böylece bir saat içinde, o bulut Dünya kadar büyüktü” diye ekledi.
Enkazın çoğu çarpma noktasından fırladı ve DART'ın çarptığı taraftan uzaklaştı.Tonry, bu durumun tam olarak bekledikleri şey olduğunu söyledi. Ancak, karşı taraftan yükselen ve DART ile aynı yönde hareket eden bir enkazın da göründüğünü söyledi. Tonry, DART, Dimorphos'tan uzak olan taraftan bir tür dalga gelmiş olabilir dedi.
Enkaz bulutunun asteroit yüzeyine düşmesi muhtemel
Çarpmanın hemen ardından, enkazdan sıçrayan güneş ışığından dolayı parlaklık 10 kat arttı. O andan sonra karartı arttı ancak nokta hala eskisinden dört kat daha parlak. Didymos ve Dimorphos civarında kalan daha yavaş hareket eden bir enkaz bulutunun önümüzdeki haftalarda iki asteroitin yüzeylerine düşmesi muhtemel.
Benzer bir görüntü dizisi, Güney Afrika'da yaşayan ancak Tucson, Arizona'da bulunan Gezegen Bilimleri Enstitüsü ve Güney Afrika Astronomi Gözlemevi'nden Nicolas Erasmus için çalışan bir gökbilimci olan Amanda Sickafoose tarafından Güney Afrika'daki başka bir teleskoptan çekildi.
Tekrar yakalanamayacak bir fırsat
Sickafoose, "Ejecta’yı görmek olağanüstüydü. Hayatımda bir daha asla böyle bir şey görme fırsatım olmayacakmış gibi hissediyorum" dedi. Pazartesi günü, İtalyan Uzay Ajansı, DART'ın öncesi ve sonrası fotoğraflarını çekmek için takip eden ayakkabı kutusu büyüklüğünde bir uzay aracı olan LICIACube tarafından çekilen görüntüleri yayınladı.
“Ejecta bulutu çok karmaşıktı”
Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'nda gezegen bilimcisi ve çarpmanın bilgisayar simülasyonlarını gerçekleştiren bilim adamlarından oluşan grubun lideri Angela Stickle, "Çarpmadan sonraki görüntülerde Ejecta bulutu çok karmaşıktı. Sanki sadece bir simge gibi görünen şeyler elde edersiniz. Bir çeşit asimetrik fırlatma elde edersiniz ve bu yüzden kesinlikle çok karmaşık” dedi.
Tüm verileri, Dimorphos'un yapısını ve bileşimini anlamaya çalışırken Stickle ve meslektaşlarına üstünde çalışacak çok şey veriyor. DART'ın asteroide yaklaşırken gördüğü büyük bulut ve kayalarla kaplı yüzey, Stickle'ın sağlam olmayan bir moloz yığınına yakınlığını gösteriyor.
Simülasyonla eşleştirilecek
Diğer önemli ölçüm ise smashup'tan 11 saat 55 dakika önce olan Dimorphos'un Didymos çevresindeki yörünge periyodu. Ancak kafa kafaya çarpışma , Dimorphos'un momentumunun bir kısmını azaltarak, Ay'ın Didymos'a daha yakın düşmesine neden olacaktı. Yaklaşık yüzde 1 olması beklenen değişikliğin boyutu, yüzeyden ne kadar malzemenin atıldığının bir göstergesi olacaktır. Stickle, "Teleskoptan periyot değişikliği ölçümünü aldıktan sonra, bunu simülasyonumuzla eşleştirmeye başlayabiliriz" dedi.
© 2022 The New York Times Company
