Adam Rasgon / The New York Times
İsrail Savaş Kabinesi'nin kilit üyelerinden Benny Gantz, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun Gazze Şeridi'ndeki savaşı ele alış biçimi nedeniyle Pazar günü acil durum hükümetinden istifa etti ve Netanyahu'nun gerçek zafere ulaşılmasını engellediğini söyledi.
Geçtiğimiz ay Netanyahu'nun savaşın nasıl sona ereceği ve sonrasında ne olacağı konusundaki endişelerini gidermemesi halinde istifa etmekle tehdit eden merkezci bir isim olan Gantz, partisinin acil durum hükümetinden ayrıldığını söyledi.
Netanyahu'nun pozisyonunu etkilemeyecek
Bu hamlenin Netanyahu'yu görevden uzaklaştırması pek olası değil zira başbakanın hükümeti İsrail parlamentosunda hala dar bir çoğunluğa sahip. Ancak Gantz'ın çıkışı, Hamas'ın kararlı bir şekilde devrilmemesi ya da 7 Ekim'de İsrail'in güneyine düzenlenen terör saldırısının ardından Gazze'de tutulan tüm rehinelerin eve getirilmemesi nedeniyle yaşanan hayal kırıklığı arttıkça İsrail liderliği içindeki çatlakları ortaya çıkarıyor. Netanyahu, Gazze'deki yıkım ve sivil kayıplar arttıkça uluslararası eleştirilerle de karşı karşıya kaldı.
Geçtiğimiz ay Gantz, Netanyahu'ya Gazze'de tutulan rehinelerin iadesi planı da dahil olmak üzere bir dizi konuda cevap taleplerini yerine getirmesi için Cumartesi gününe kadar süre tanımıştı. Cumartesi günü için bir basın toplantısı planlayan Gantz, İsrailli yetkililerin dört rehinenin kurtarıldığını açıklamasının ardından konuşmasını erteledi.
Pazar akşamı televizyonda yaptığı konuşmada Gantz "gerçek zafer"e ilişkin görüşünü açıklarken, bunun rehinelerin kurtarılmasına siyasi hayatta kalmaktan daha fazla öncelik vermeyi içerdiğini söyleyerek başbakana açık bir göndermede bulundu. Ayrıca "askeri başarının" diplomatik bir girişimle birleştirileceğini, Hamas'ın devrilerek yerine alternatif bir hükümetin getirileceğini söyledi.
Derin görüş ayrılıkları
Gantz'ın Netanyahu ile en belirgin görüş ayrılıklarından biri Gazze'nin gelecekteki yönetimine ilişkin planlar. Eleştirmenler Netanyahu'nun savaş bittikten sonra Gazze'nin nasıl ve kim tarafından yönetileceğine dair tutarlı bir plan ortaya koyamadığını söylüyor. Gantz, Amerikalıların, Avrupalıların, Arapların ve Filistinlilerin desteğini alarak sivil işleri denetleyecek bir idari organ kurulması çağrısında bulundu.
Pazar günü Gantz, Netanyahu'nun partisinin bir üyesi olan ve zaman zaman başbakana karşı çıkan Savunma Bakanı Yoav Gallant'ı övdü ve ne demek istediği hemen anlaşılmasa da onu sadece doğru olanı söylemeye değil, doğru olanı yapmaya çağırdı.
Netanyahu: Şimdi sırası değil Benny
Netanyahu ise Gantz'ın sözlerine tepki göstererek onu hükümette kalmaya teşvik etti. Netanyahu tepkini şu sözlerle dile getirdi:
"İsrail birçok cephede varoluşsal bir savaşın içinde. Benny, şimdi kampanyayı terk etme zamanı değil, şimdi güçleri birleştirme zamanı. Sedyeyi omuzlamak ve düşmanlarımıza karşı zafer kazanmamıza ve vatandaşlarımızın güvenliğini sağlamamıza yardımcı olmak isteyen tüm Siyonist partilere kapım açık kalacaktır"
Gantz hamlesini geç yaptı
Artık savaş kabinesinden çıkarıldığına göre Gantz'ın savaş üzerindeki etkisi sınırlı olacak. Ancak bu sayede gelecekteki seçimler öncesinde kendisini Netanyahu'ya karşı duran biri olarak gösterebilecek. Ancak eleştirmenler Gantz'ın bu hamleyi aylar önce yapması gerektiğini söylüyor.
Ekim ayında Hamas liderliğindeki saldırının ardından Gantz'ın partisi, kriz sırasında bir birlik gösterisi olarak görülen bir acil durum hükümetine katıldı. Kendisi ve partisinin bir diğer üyesi Gadi Eisenkot, çatışmayla ilgili kritik kararlar alan küçük bir organ olan güçlü savaş kabinesine katıldı. (Savaş Kabinesi'nin oy hakkı olmayan bir üyesi olan Eisenkot da Pazar günü istifa etti).
Gantz'ın eski bir genelkurmay başkanı ve eski savunma bakanı olarak sahip olduğu deneyim ve gelecekte başbakan olabilecek popüler bir muhalif figür olarak sahip olduğu statü, kabinenin güvenilirliğini arttırdı.
Ancak savaş uzadıkça Netanyahu ile Gantz arasındaki anlaşmazlıklar da gün yüzüne çıkmaya başladı. Gantz, savaş kabinesinden rehinelerin evlerine dönmesi, Gazze'nin gelecekteki yönetiminin ele alınması, yerlerinden edilen İsraillilerin evlerine dönmesi ve Suudi Arabistan'la normalleşmenin ilerletilmesi gibi konularda bir planı onaylamasını talep etti.
Ülkeyi uçuruma sürükleyen yolu seçerseniz ayrılırız
Gantz, 18 Mayıs'ta televizyonda yayınlanan bir basın toplantısında "Eğer ülkeyi uçuruma sürükleyen bağnazların yolunu seçerseniz, hükümetten ayrılmak zorunda kalacağız" dedi.
Cumartesi günü kurtulan dört rehinenin ve sonrasında Gantz'ın açıklamalarının ertelenmesi ile birlikte Netanyahu, Gantz'ın acil durum hükümetinin bir parçası olarak kalacağını umuyordu, ya da en azından öyle görünüyordu. Dört rehinenin başarılı bir şekilde geri dönmesi İsraillilere bir kutlama anı yaşattı, ancak sadece askeri harekat yoluyla yaklaşık 120 rehineyi daha kurtarmaya çalışmanın zorluğunu da hatırlattı.
Netanyahu, Biden yönetiminin İsrail işgali altındaki Batı Şeria'nın bazı bölümlerini yöneten Filistin Yönetimi'nin Gazze'nin yönetimine bir şekilde yardımcı olması gerektiği görüşünü reddetti. Bu görüş Gantz tarafından da savunuluyordu. Ayrıca Netanyahu, Biden tarafından desteklenen ve İsrailli yetkililerin genel olarak savaş kabinesi tarafından onaylanan ateşkes önerisiyle örtüştüğünü söylediği ateşkes önerisini de kamuoyu önünde benimsemedi. Hamas da bu öneriye kamuoyu önünde yanıt vermedi.
Ancak Gantz, rehinelerin serbest bırakılması ve ateşkes sağlanması için baskı yapan en önemli seslerden biri oldu. Gantz'ın daha ılımlı tutumları hükümetin uluslararası güvenilirliğini arttırmaya yardımcı oldu. Partisi olmadan başbakanın hükümeti sağcı Likud partisi, iki aşırı sağcı parti ve iki ultra-Ortodoks gruptan oluşacak.
Gantz'ın istifası aşırı sağcıları cesaretlendirebilir
Analistler, Gantz'ın ayrılmasının Netanyahu'nun koalisyonundaki Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich liderliğindeki aşırı sağcı bakanları cesaretlendirebileceğini ve başbakanın son ateşkes önerisiyle ilerlemesi halinde hükümeti düşürmekle tehdit ettiklerini söyledi.
Brookings Enstitüsü Orta Doğu Politikaları Merkezi Direktörü Natan Sachs, Gantz'ın kararını Netanyahu hükümetinden ılımlı sesleri uzaklaştıran "riskli bir hamle" olarak nitelendirdi ve şu sözleri kaydetti:
"Gantz'ın istifası aşırı sağın elini güçlendiriyor. Savaş Kabinesi içinde, rehinelerin serbest bırakılması için bir anlaşma şansını zayıflatabilir. Anlaşma yanlısı iki önemli ses artık yok"
© 2024 The New York Times Company
