Steven Erlanger / The New York Times
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu zamana oynamayı ve büyük kararları ertelemeyi seven bir adam olarak biliniyor. Ancak bunu daha fazla yapamayabilir. Ülke içinde aşırı sağcı koalisyon ortakları, ateşkesi kabul etmesi ve Hamas'ı Gazze Şeridi'nin güneyindeki Refah'tan çıkarmaya çalışmaması halinde hükümeti dağıtmakla tehdit ediyor. Askeri açıdan stratejik mantık Refah'ı alarak ve Mısır sınırını kontrol ederek Hamas'ın tasfiyesini tamamlamak. Ancak diplomatik olarak müttefikleri, özellikle de ABD, onu ateşkesi kabul etmeye ve Refah'ı ve büyük çaplı bir operasyonun neden olacağı potansiyel sivil kayıpları es geçmeye zorluyor.
İsrail'in çıkarlarına öncelik sinyali
Dolayısıyla Netanyahu şu anda aynı anda birden fazla cephede müzakere ve manevra yapıyor ve bunların hepsi savaşın gidişatı ve başbakan olarak kendi geleceği üzerinde önemli bir etkiye sahip. Refah'ın bazı bölgelerindeki Filistinlilere İsrail'in güvenli olarak belirlediği bölgelere gitmeleri için yaptığı son uyarılar ve pazartesi gecesi İsrail ordusunun Mısır sınırının Gazze tarafını ele geçirmesi, aşırı sağcı hükümet koalisyonuna, Hamas'a ve Biden yönetimine İsrail'in güvenlik çıkarlarına öncelik vermeye devam edeceğinin sinyalini verdi. Daha da önemlisi, İsrail'in üst düzey muhalif isimleri de içeren daha dar kapsamlı savaş kabinesi de bu kararları destekledi.
İsrail'in Gazze sınırlarındaki güvenlik kontrolünü tamamlamak amacıyla Mısır'a açılan Refah kapısını ele geçirmesi, şimdilik yerinden edilmiş sivillerle dolu olan Refah'ta büyük çaplı ve çekişmeli bir askeri operasyonun önüne geçti. Bu durum, müzakerelerin sonucu belirsizliğini korusa da İsrail'in nihayet Gazze'de en azından geçici bir ateşkesi kabul etmeye hazırlandığına işaret ediyor olabilir.
"Siyasi olarak ayakta kalması her zaman ilk sırada"
Şu anda Princeton Üniversitesi'nde görev yapan ABD'nin eski İsrail Büyükelçisi Daniel Kurtzer, "Netanyahu çeşitli yönlere doğru çekiliyor" diyor ve yanıt vermesi için üzerindeki baskının arttığını söylüyor. Bunların başında Netanyahu'nun, iktidarını kaybetmesi ve aleyhindeki çeşitli davaların yenilenmesi anlamına gelebilecek yeni seçimlerden kaçınmak istemesi geliyor. Kurtzer "Netanyahu'nun hesaplarında siyasi hayatta kalma her zaman ilk sırada yer alıyor" diyor.
Bir de kendi koalisyonunda savaşı sürdürmek isteyen aşırılık yanlıları ile hükümetin ateşkese öncelik vermesini ve Hamas'ın 7 Ekim saldırıları sırasında İsrail'de alıkonulan daha fazla kişinin serbest bırakılmasını isteyen rehinelerin ailelerinden gelen baskılar var. Dışarıdan gelen baskı ise Biden yönetimi yetkilileri ve Kongre'de insani durum karşısında sabrı tükenmekte olan bazı kişilerden geliyor. Ateşkes istiyorlar ve Refah'a yönelik büyük bir saldırıya karşı çıkıyorlar. Kurtzer, "Özellikle Hizbullah'tan gelen gerçek ve süregelen bir tırmanma tehdidi var" dedi.
İşte Netanyahu'nun bir sonraki adımlarını değerlendirirken karşı karşıya olduğu siyasi, askeri ve diplomatik kaygılara yakından bir bakış:
Politika
Netanyahu, 120 sandalyeli Knesset'te 64 sandalyeye sahip olan koalisyonunu bir arada tutabilmek için çaresiz durumda. Aşırı sağcı ortakları Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich birlikte 14 sandalyeyi kontrol ediyor ve başbakanın çok fazla taviz vermesi ve Gazze'de ateşkesi kabul ederek Hamas'ın zafer ilan etmesine izin vermesi halinde hükümetten ayrılma sözü verdiler. Netanyahu'nun da yaptığı gibi ordunun Refah'ta harekete geçeceği konusunda ısrar ettiler. Eski bir general ve savaş kabinesinin muhalif üyesi olan Gadi Eisenkot, iki adamı siyasi şantaj yapmakla ve en azından bazı rehinelerin geri dönmesinin önünde durmakla suçladı.
Ancak yeni seçimlerde Ben-Gvir ve Smotrich'in yer almayacağı yeni bir koalisyonun kurulacağı neredeyse kesin, dolayısıyla Netanyahu'nun manevra alanı var. Mevcut müzakerelerde önerildiği gibi aşamalı bir geçici ateşkes biçimini kabul etmek, İsrail'in Refah ve altındaki dört Hamas taburuyla çok daha yavaş bir tempoda, haftalar içinde, özellikle de Gazze'nin Mısır sınırı boyunca uzanan şeridi ele geçirildikten sonra başa çıkmasına olanak sağlayabilir.
Bu aynı zamanda daha fazla rehinenin, hepsinin değil ama en savunmasız olanların yanı sıra ölen ve aileleri tarafından gömülebilecek olanların eve dönmesini sağlayacaktır. Bu da rehine ailelerinin sıklıkla öncülük ettiği hükümet karşıtı gösterilerin azalmasına yardımcı olabilir. Ayrıca ateşkesle diplomatik bir zafer kazanacağını iddia edebilecek olan Başkan Joe Biden'ın gönlünü almak için de bir yol kat edilmiş olur ki bu da Gazze'ye çok daha fazla insani yardımın girmesine, daha fazla sivilin daha güvenli bölgelere ve hatta İsrail askerleri tarafından tarandıktan sonra kuzeye geçmesine ve Refah'a yönelik geniş çaplı bir saldırının önlenmesine olanak tanıyacaktır.
Kâr amacı gütmeyen bir politika enstitüsü olan ABD/Ortadoğu Projesi'ni yöneten eski İsrailli müzakereci Daniel Levy, "Netanyahu'nun savaşı bitirmek için acelesi yok. Koalisyonunu ya da savaşa ara verdikten sonra devam etme kabiliyetini tehdit edecek bir ateşkes anlaşması istemiyor. Her şeyi uzatmak istiyor çünkü savaş bittiğinde yeni seçimlerin yapılmaması için bahane ne olacak?" ifadelerini kullandı.
Askeri
İsrailli askeri yetkililer ve analistler, Refah'ın altındaki tüneller aracılığıyla Mısır'dan gelen silah ve teçhizat kaçakçılığının önlenmesinin İsrail için stratejik açıdan Refah'ta kalan Hamas savaşçılarından daha önemli olduğunu vurguluyor. Mısır'ın Gazze'ye geniş çaplı kaçakçılık yapıldığını reddetmesine rağmen, İsrailli yetkililer Hamas'ın Gazze'de biriktirdiği olağanüstü cephaneliğin ve inşaat malzemelerinin çoğunun Mısır'dan tüneller aracılığıyla geldiğine inanıyor.
İsrail'in Tel Aviv kentindeki Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nden Kobi Michael, "Tünelleri kapatmadan savaşı bitirirsek, Hamas'ın ya da Şerit'teki diğer terör örgütlerinin askeri kapasitelerini yeniden inşa etmelerine olanak sağlamış oluruz" dedi. Yedek tuğgeneral ve İsrail Ulusal Güvenlik Konseyi'nin terörle mücadele bürosunun eski direktörü Nitzan Nuriel birkaç yıl Netanyahu ile çalıştı. Nuriel, "Refah hala orada bulunan dört Hamas taburu nedeniyle önemli değil. Refah önemli çünkü Gazze'de yaşayan Filistinlilere Hamas'ın Gazze'yi sonsuza kadar kontrol edemeyeceği mesajı veriliyor" diye konuştu.
Nuriel, aksi takdirde Gazze'deki Filistinlilerin Hamas'tan korkmaya devam edeceklerini ve bu nedenle Hamas'la işbirliği yapacaklarını ekledi.. Brookings Enstitüsü Orta Doğu Politikaları Merkezi Direktörü Natan Sachs, Refah'taki mütevazı bir operasyonun bile"Netanyahu'nun birçok hedefine aynı anda uyduğunu söyledi. Sachs'a göre, aralarında ateşkesin hemen sağlanmasını isteyenlerin de bulunduğu pek çok İsrailli yetkili gibi, Netanyahu da Refah operasyonunun İsrail'in genel hedeflerinin merkezinde yer aldığına gerçekten inanıyor. Bu nedenle amaç sadece Hamas'ın kalan güçlerinin peşine düşmek değil, aynı zamanda Mısır sınırından kaçakçılık yoluyla ikmal yapmalarını engellemek.
Sachs'a göre askeri operasyon aynı zamanda Hamas'a ateşkes müzakerelerindeki bazı geniş kapsamlı taleplerinden vazgeçmesi için de baskı yapılmasını sağlayacak. ABD'nin ciddi kaygılarına rağmen Refah'ta sınırlı bir operasyonun Netanyahu'nun siyasi açıdan işine yarayacağını belirten uzmana göre operasyonun ana hedefine ulaşılmadan şimdi bir anlaşma yapılmasına karşı çıkan bir sağ kanat var ve Hamas'ın ağır hasar almış olsa da hala ayakta olması nedeniyle kamuoyunda öfke var.
Diplomasi
Netanyahu, Refah'ta büyük bir operasyondan kaçınması için ABD ve Almanya gibi müttefiklerinden, Birleşmiş Milletler'den, Avrupa Birliği'nden ve bölgedeki Arap devletlerinden gelen büyük bir diplomatik baskı altında. Gazze'ye çok daha fazla insani yardım girmesine izin vermesini ve Hamas'la, en azından mevcut taslak metinde kalıcı bir ateşkes yerine sürdürülebilir bir sükûnet vaat edebilecek bir anlaşmayı kabul etmesini istiyorlar.
Ancak böyle bir anlaşma İsrail ile Hamas arasında çatışmanın nasıl sonlandırılacağı konusundaki temel ayrılığı çözmez. Hamas savaşın hemen sona ermesini, tüm İsrail askerlerinin Gazze'den çekilmesini ve İsrail hapishanelerinde tutulan çok sayıda Filistinli karşılığında tüm rehinelerin serbest bırakılmasını istiyor. İsrail herhangi bir ateşkesin geçici olmasını istiyor ki Hamas zafer kazandığını iddia edip Gazze üzerindeki kontrolünü yeniden tesis etmeye başlayamasın. Yine de Hamas'ın son tavizleri ve İsrail ordusunun Mısır sınırını kontrol altına alma hamlelerinin ardından bir ateşkes anlaşması eskisinden çok daha mümkün, hatta Netanyahu için arzu edilir görünüyor.
Ancak Gazze sakinleri İsrail'in açıklamalarına temkinli ve güvensiz yaklaşıyor. Mkhaimar Abusada, Gazze'deki El-Ezher Üniversitesi çatışmalarda yıkılmış olan bir siyaset bilimci. Şu anda ailesiyle birlikte Kahire'de bulunan Abusada, uluslararası toplum ne derse desin Netanyahu'nun Refah'a gireceğine inandığını söyledi. Abusada, "Netanyahu koalisyon hükümetini korumak, erken seçimden kaçınmak, başbakan olarak kalmak ve hapse girmemek istiyor. Umarım bunu Filistinli sivillerle insani bir şekilde düşünerek yapar" dedi. Ancak Abusada, Netanyahu'nun ve İsrail'in bu savaştan sonra, bu kadar ölüm ve yıkımla, tüm Filistinli siviller ve çocuklar ölmüşken muzaffer olamayacağını ekledi.
©️ 2024 The New York Times Company
