Andrew E. Kramer / The New York Times
Rus füzeleri Ukrayna'nın başkentine doğru uçarken ve topçu saldırıları tüm kasabaları harabeye çevirirken bir başkanlık seçimi düzenlemek, lojistik bir kabustan bahsetmek bir yana, tam ölçekli bir savaşın zirvesinde büyük bir dikkat dağıtıcı gibi olabilir. Ancak Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy bunu göz ardı etmedi. Beş yıllık görev süresi birkaç ay içinde sona erecek olan Zelenskiy, savaş olmasaydı görevi bırakmaya ya da ikinci bir dönem için kampanya yürütmeye hazırlanıyor olacaktı.
Analistler savaş zamanı oylama olasılığını düşük görüyor ve sıkıyönetim altında Ukrayna'da seçimler askıya alınıyor. Yine de Kiev'de arasında Zelenskiy'nin bir oylama isteyebileceği konuşuluyor, bu da hükümeti, savaş ve rekabetçi seçimlerin neredeyse imkansız olduğu bir ortamda yeni bir döneme odaklanacağından endişe eden siyasi muhalifleri için geniş kapsamlı sonuçlar doğurabilir.
Seçim karşıtı dilekçe
Seçim tartışması, Zelenskiy'nin de övgüyle bahsettiği, Ukrayna'nın Batılı bağışçılara iyi yönetişim referanslarını göstermesi için Ukrayna'ya yönelik baskıların arttığı bir ortamda yapılıyor. Muhalifler tek taraflı bir savaş zamanı seçiminin bu çabayı zayıflatabileceğini söylüyor. Savaş zamanı seçim yapılmasına karşı çıkan bir dilekçe 114 önde gelen Ukraynalı sivil toplum aktivistinin imzasını aldı.
Yeni bir seçim yetkisi, Zelenskiy'nin uzun süreli bir mücadeleye girip girmeme kararında elini güçlendirebilir ya da Rusya ile nihai çözüm görüşmelerinin popülaritesini azaltması ve daha sonra yeniden seçilme şansına zarar vermesi durumunda onu izole edebilir.
Muhalifler istemiyor
Zelenskiy ancak uluslararası gözlemcilerin özgür, adil ve kapsayıcı olduklarını belgeleyebilmeleri koşuluyla seçimlerin yapılmasından yana olduğunu söyledi ve oylamanın yapılmasının önündeki birçok engeli sıraladı. Siyasi muhalifler ise Rus işgalinden önce gelecek yıl Mart ve Nisan aylarında yapılması planlanan seçimleri reddetme konusunda daha kesin konuşarak savaşın oylamanın düzgün bir şekilde yapılması için çok fazla kargaşa yarattığını söylediler.
Muhalif bir figür ve orduya yardım eden bir hayır kurumunun yöneticisi olan Serhiy Prıtula, "İlk adım zaferdir, ikinci adım ise Ukrayna'da iç siyasetin yeniden canlanması da dahil olmak üzere diğer her şeydir" dedi. Kamuoyu araştırmaları onu düzenli olarak Zelenskiy ve ordu komutanı General Valeriy Zalujni ile birlikte ülkenin en saygın ilk üç lideri arasında gösteriyor.
Kampanya faaliyetlerini durdurdu
Eski bir komedi oyuncusu olan Prytula, Rusya'nın Şubat 2022'deki geniş çaplı işgalinden önce, 2019'da cumhurbaşkanlığını kazanmadan önce bir televizyon dizisinde bir cumhurbaşkanını canlandıran Zelenskiy'nin gösteri dünyasından siyasete geçiş yolunu izleyerek parlamentoya aday olmak için bir araştırma komitesi kurmuştu. Prytula şimdilik savaş süresince tüm siyasi faaliyetlerini durdurdu. Parlamento adaylığı için kiraladığı ofis artık bir hayır kurumunun genel merkezi.
Biden yönetimi ve Ukrayna'yı askeri olarak destekleyen Avrupa hükümetleri, seçim konusunda kamuoyu önünde ağırlığını koymadı. Ancak Senatör Lindsey Graham, ülkenin savaşa rağmen bir oylamaya gitmesi gerektiğini söylediğinde bu fikir daha geniş bir ilgi topladı. Graham Ağustos ayında Kiev'e yaptığı bir ziyarette "Aynı anda iki şeyi de yapmalısınız. Bu ülkenin saldırı altındayken bile özgür ve adil seçimlere sahip olmasını istiyorum" dedi.
Yasanın değişmesi gerekecek
Seçimlerin yapılabilmesi için Ukrayna'nın, parlamento için yapılacak oylamalarda sıkıyönetimi en azından geçici olarak kaldırması, devlet başkanı için yapılacak oylamalarda ise yasayı değiştirmesi gerekecek. Zelenskiy, Rus işgali altında yaşayan Ukraynalıların cezalandırılmadan oy kullanabilmelerini sağlama ihtiyacını büyük bir engel olarak gösterdi. Geçen ay Kiev'de düzenlenen bir konferansta "Biz hazırız. Bu bir demokrasi meselesi değil. Bu sadece bir güvenlik meselesi" ifadelerini kullandı.
Ukrayna lideri internet üzerinden oy kullanmanın bir çözüm olabileceğini söyledi. Ukrayna, eski Sovyetler Birliği devletleri arasında iktidarı demokratik yollarla devretmeyi başaran en büyük nüfusa sahip ülkedir. Ceza adaleti sistemi yolsuzluğa bulaşmış ve devlet mülklerinin özelleştirilmesi kötü yönetilmiş olsa da seçimler uluslararası gözlemciler tarafından sürekli olarak özgür ve adil olarak değerlendirilmiştir. Ukraynalılar bağımsızlıklarını kazandıkları 1991 yılından bu yana altı cumhurbaşkanı seçti.
Batılı hükümetler tarafından finanse edilen demokrasi yanlısı bir grup olan Uluslararası Seçim Sistemleri Vakfı'nın Ukrayna direktörü Peter Erben, "Ukrayna'nın demokrasiye bağlılığı söz konusu değil ve savaş nedeniyle seçimlerin ertelenmek zorunda kalınması bunu değiştirmez" dedi. Ukrayna siyaseti politika pozisyonlarından ziyade önde gelen şahsiyetlerin oluşturduğu partiler etrafında dönüyor. Ukrayna siyasetinin en önde gelen kadını Yuliya Timoşenko'nun liderliğindeki Fatherland, Kiev Belediye Başkanı ve eski bir boksör olan Vitali Kliçko'nun liderliğindeki Punch bir rock yıldızı olan Svyatoslav Vakarchuk'un liderliğindeki Voice ve Zelenskiy'nin adını bir TV programından alan Servant of the People partisi var.
"Savaş bittikten sonra şansı düşük"
Seçimden yana olanlar bile olası bir güç konsolidasyonuna ilişkin endişelerini dile getiriyor. Eski bir Ukrayna cumhurbaşkanının danışmanı olan ekonomist Oleg Soskin, Zelenskiy'nin aksi takdirde sıkıyönetim altında otoriteyi gasp edebileceği uyarısında bulunarak savaşa rağmen seçim çağrısı yaptı. Ancak bu görüş Kiev'de çok yaygın değil. Zelenskiy'nin siyasi muhaliflerinin çoğu savaş sırasında onu aşırı derecede eleştirmekten kaçındı ancak şimdi yapılacak bir oylamanın adil olmayacağını söylüyorlar. Siyasi muhalefetin eski parlamento başkanlarından Dmytro Razumkov, "Hükümetin reytingler yüksekken pozisyonunu korumak istemesini anlıyorum dedi ve Zelenskiy'nin zafer şansının "savaş bittikten sonra kesinlikle daha düşük olacağını" söyledi.
Muhalefetteki Avrupa Dayanışması partisinden milletvekili Volodymyr Ariev, şimdi yapılacak bir seçimin, siyasetçilerin birbirleriyle rekabet ederek ve birbirlerini eleştirerek kampanya yürütmeleri nedeniyle Ukrayna'yı sadece zayıflatacağını söyledi. Zelenskiy'nin muhalefet üyelerini de kapsayacak bir ulusal birlik hükümeti kurmasını savundu. "Bu durum toplumun birliğini tehlikeye atıyor" diye ekledi.
Anketlerde önde
Kamuoyu araştırmaları sürekli olarak gelecek seçimlerde Zelenskiy'nin muhtemel rakibinin Zaluzhny olabileceğini gösteriyor. Görevde olan bir subay olduğu için savaş sırasında seçimlere katılması yasak. Zelenskiy, Ukraynalıların güvendiği liderlerle ilgili yapılan anketlerde hala istikrarlı bir şekilde önde gidiyor. Partizan olmayan bir araştırma grubu olan United Ukraine tarafından kısa süre önce yapılan bir ankete göre Ukraynalıların yüzde 91'i Zelenskiy'ye, yüzde 87'si Zaluzhny'ye ve yüzde 81'i Prytula'ya güveniyor. Prytula sadece Ukraynalıları savaş çabalarının arkasında bir arada tutmaya odaklandığını söyledi. Şimdi bir seçim yapmanın anlamsız olacağını çünkü Zelenskiy'nin kesinlikle kazanacağını söyledi ve "O bir numara. Toplumumuz onu destekliyor" diye ekledi.
© 2023 The New York Times Company
