Alan Rappeport ve Patricia Cohen / The New York Times
Uluslararası Para Fonu (IMF) salı günü yaptığı açıklamada, küresel ekonomik toparlanmanın hızının yavaşladığını belirterek, Ortadoğu'daki yeni bir savaşın zaten birkaç yıldır üst üste gelen krizlerle sarsılan dünya ekonomisini altüst etme tehdidiyle karşı karşıya olduğu uyarısında bulundu.
İsrail ile Hamas arasında hafta sonu patlak veren ve bölge genelinde kargaşaya yol açabilecek çatışmalar, ekonomileri öngörülemez hale gelen küresel şoklardan korumanın ne kadar zorlaştığını yansıtıyor. Çatışma, IMF ve Dünya Bankası'nın yıllık toplantıları için Fas'ta bir araya gelen üst düzey ekonomi yetkililerinin üzerinde bir bulut oluşturdu. Pandeminin ve Rusya'nın Ukrayna'daki savaşının kalıcı ekonomik etkileriyle mücadele etmeyi planlayan yetkililer şimdi yeni bir krizle karşı karşıya.
"Merkez bankaları için yararlı değil"
Dünya Bankası Başkanı Ajay Banga yıllık toplantılar çerçevesinde verdiği bir mülakatta "Ekonomiler hassas bir durumda. Savaşın olması, nihayet yumuşak bir inişe giden yolu bulmaya çalışan merkez bankaları için gerçekten yararlı değil" dedi. Banga, Batı'daki yetkililerin bir resesyonu tetiklemeden hızlı enflasyonu soğutma çabalarına atıfta bulundu.
Banga şu ana kadar Ortadoğu'daki saldırıların dünya ekonomisi üzerindeki etkisinin Ukrayna'daki savaştan daha sınırlı olduğunu söyledi. Ukrayna'daki çatışma başlangıçta petrol ve gıda fiyatlarının yükselmesine neden oldu, Rusya'nın en büyük enerji üreticisi ve Ukrayna'nın da önemli bir tahıl ve gübre ihracatçısı olması nedeniyle küresel piyasaları sarstı.
"Yayılırsa tehlikeli bir hal alır"
"Ancak bu herhangi bir şekilde yayılırsa tehlikeli bir hal alır" diye ekleyen Banga, böyle bir gelişmenin hayal bile edilemeyecek boyutta bir krize yol açacağını söyledi. Petrol piyasaları zaten gergin. London Business School'da profesör ve Avrupa Merkez Bankası'nda eski araştırma genel müdürü olan Lucrezia Reichlin "Asıl soru enerji fiyatlarına ne olacağı" dedi. Reichlin, petrol fiyatlarındaki bir başka yükselişin merkez bankaları üzerinde, çok hızlı arttığını söylediği faiz oranlarını daha da yükseltme baskısı yaratacağından endişe ediyor.
Reichlin enerji fiyatlarıyla ilgili olarak "İki cephemiz var, Rusya ve şimdi de Orta Doğu" dedi. IMF'nin baş ekonomisti Pierre-Olivier Gourinchas, petrol fiyatlarındaki son sıçramanın devam edip etmeyeceğini değerlendirmek için henüz çok erken olduğunu söyledi. Gourinchas, petrol fiyatlarındaki yüzde 10'luk artışın küresel ekonomiyi olumsuz etkileyeceğini, gelecek yıl üretimi yüzde 0,15 azaltacağını ve enflasyonu yüzde 0,4 arttıracağını belirtti.
IMF en son yayınladığı Dünya Ekonomik Görünüm Raporu'nda toparlanmanın kırılganlığının altını çizdi. Bu yıl için küresel büyüme görünümünü yüzde 3 olarak korudu ve 2024 tahminini hafifçe düşürerek yüzde 2,9'a çekti. IMF, ABD'de bu yıl için üretim tahminini yükseltirken, Euro bölgesi ve Çin'in notunu düşürdü ve bu ülkenin emlak sektöründeki sıkıntının kötüleştiği uyarısında bulundu. Gourinchas, "Topallayarak ilerleyen bir küresel ekonomi görüyoruz ve henüz tam olarak depar atmıyor" dedi. Orta vadede ise "tablo daha karanlık" diyen Gourinchas, iklim değişikliğinin neden olduğu daha büyük doğal afetlerin yaşanması olasılığı da dahil olmak üzere bir dizi riske dikkat çekti.
Özellikle Avrupa ekonomisi, artan küresel gerilimlerin ortasında kalmış durumda. Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana, Avrupa hükümetleri kendilerini Rus doğal gazına aşırı bağımlılıktan kurtarmak için çılgınca çabaladılar. Kısmen Orta Doğu'daki tedarikçilere yönelerek büyük ölçüde başarılı oldular. Hafta sonu Avrupa Birliği hızlı bir şekilde İsrail ile dayanışma içinde olduğunu ifade etti ve Gazze Şeridi'ni kontrol eden Hamas'ın sürpriz saldırısını kınadı.
Enerji krizi Avrupa'yı zaten etkiliyor
Bazı petrol tedarikçileri farklı bir görüşe sahip olabilir. Örneğin İtalya'ya doğal gaz ihracatını arttıran Cezayir, Gazze'ye hava saldırılarıyla karşılık verdiği için İsrail'i eleştirdi. Hafta sonu yaşanan olaylardan önce bile enerji dönüşümü Avrupa ekonomilerine zarar veriyordu. IMF, Euro kullanan 20 ülkede büyümenin 2022'de yüzde 3,3'ten bu yıl sadece yüzde 0,7'ye yavaşlayacağını öngörüyor. Avrupa'nın en büyük ekonomisi olan Almanya'nın yüzde 0,5 küçülmesi bekleniyor.
Yüksek faiz oranları, inatçı enflasyon ve enerji fiyatlarındaki artçı şokların da İngiltere'de 2022'de yüzde 4,1 olan büyümeyi bu yıl yüzde 0,5'e düşürmesi bekleniyor. Sahra Altı Afrika da yavaşlama sürecinden etkileniyor. Büyümenin bu yıl yüzde 3,3 oranında daralacağı tahmin edilmekle birlikte, büyümenin yüzde 4 olacağı tahmin edilen gelecek yılın görünümü daha parlak.
Bu ülkelerin birçoğunun üzerinde sarsıcı bir borç yükü bulunuyor. Şu anda ortalama borç, bölgenin toplam üretiminin yüzde 60'ına denk geliyor. Bu on yıl öncesinin iki katı. Yüksek faiz oranları geri ödeme maliyetlerinin artmasına katkıda bulundu. Bu yeni nesil devlet borcu krizi, artan jeopolitik rekabetlerin yanı sıra küresel tedarik zincirlerinin yeniden değerlendirildiği bir dünyada yaşanıyor. Önümüzdeki on yıl içinde, gelişmekte olan ülkelerdeki yıkıcı iklim değişikliğini hafifletmek için trilyonlarca dolarlık yeni finansmana ihtiyaç duyulacağı tahminleri de bu karmaşıklığa ekleniyor.
Yetkililerin karşı karşıya olduğu en büyük sorulardan biri Çin'in durgun ekonomisinin dünyanın geri kalanı üzerinde nasıl bir etki yaratacağı. IMF bu yıl Çin için büyüme görünümünü iki kez düşürdü ve salı günü yaptığı açıklamada tüketici güveninin durgun olduğunu ve sanayi üretiminin zayıfladığını söyledi. Asya sanayi tedarik zincirinin bir parçası olan ülkelerin bu ivme kaybına maruz kalabileceği uyarısında bulundu.
Hazine Bakanı Janet Yellen toplantılara giderken uçakta verdiği bir röportajda Çin'in karmaşık ekonomik zorlukları aşacak araçlara sahip olduğuna inandığını ve yavaşlamanın ABD ekonomisi üzerinde bir baskı yaratmasını beklemediğini söyledi. Yellen, "Ele almaları gereken önemli zorluklarla karşı karşıya olduklarını düşünüyorum. Bize bir yansımasını görmedim ve beklemiyorum" diye konuştu.
© 2023 The New York Times Company
