Adam Satariano, Paul Mozur ve Aaron Krolik / The New York Times
Rusya, bu hafta sonu yapılacak ve Devlet Başkanı Vladimir Putin'in altı yıl daha iktidarda kalmasına kesin gözüyle bakılan seçimler öncesinde internet sansürünü arttırarak siyasi aktivizm, bağımsız bilgi ve ifade özgürlüğü için kalan son alanlardan birini daha da daraltıyor. Sivil toplum grupları, araştırmacılar ve etkilenen şirketlere göre, Rus yetkililer internet engellerini aşmak için kullanılan dijital araçlara karşı baskıları yoğunlaştırdı, protestolar sırasında belirli bölgelerde WhatsApp ve diğer iletişim uygulamalarına erişimi kısıtladı ve web siteleri ile çevrimiçi hizmetleri kesmeye yönelik bir programı genişletti. Rusya'nın, yerel internetin işleyişini değiştirmek için daha sistemik bir yaklaşım benimseyerek, yerleşik bilgisayar korsanlığı ve dijital gözetim uygulamalarının ötesine geçen tekniklere yöneldiğini söylediler.
Son önlemler uzmanları bile şaşırttı
Bunu yaparken Çin ve İran'ın öncülük ettiği yöntemleri kullanan ülke otoriter bir model oluşturuyor. Rus telekomünikasyon uzmanı ve bir sivil toplum grubu olan Internet Protection Society'nin yönetici direktörü Mikhail Klimarev, Rusya'nın son altı ayda yeni bir engelleme seviyesine ulaştığını söyledi. Rusya'da internet sansürü on yılı aşkın bir süredir artıyor, ancak son engellemelerin ölçeği ve etkinliği teknik uzmanları bile şaşırttı.
İşi şansa bırakmayacak
Bu hamleler, Kremlin'in en sert eleştirmeni Aleksey Navalni'nin geçen ay bir Rus hapishanesinde ölmesinin ardından anma törenleri ve Ukrayna'da devam eden savaşın etkileriyle uğraşan Putin için kritik bir zamanda geldi. Bugün Ruslar, Putin'in kazanmasına kesin gözüyle bakılan başkanlık seçimlerinde oy kullanmak üzere sandık başına giderken, güçlendirilen internet kontrolleri de hükümetin işi şansa bırakmayacağını gösteriyor.
Rusya'nın ana internet düzenleyicisi Roskomnadzor, konuyla ilgili yorum talebine yanıt vermedi. Rusya, internet üzerindeki baskılarını arttırırken, internetin büyük ölçüde kısıtlandığı ve sosyal medyanın yakından izlendiği Çin'i örnek aldı. 2016 yılında, Çin'in internetini sansürlemek için kullanılan Büyük Güvenlik Duvarı sisteminin babası Fang Binxing, Rus meslektaşlarıyla bir araya geldi. The New York Times tarafından incelenen toplantı notlarının sızdırılan belgelerine göre, ilişki o zamandan beri gelişti. Belgeler, iki ülkeden internet yetkililerinin 2017 ve 2019 yıllarında bir araya gelerek şifrelemeyle mücadele, yabancı sitelerin engellenmesi ve protestoların kısıtlanması konularında bilgi paylaşımında bulunduklarını gösteriyor.
Tartışmalardan çıkarılan dersler şimdi Rusya'da uygulamaya konuldu. Ocak ayında, protestolar ülkenin sanayi eyaleti Başkurdistan'ı sarsarken, yetkililer mesajlaşma uygulamaları WhatsApp ve Telegram'a yerel erişimi başarıyla sınırladı. Rusya'daki çevrimiçi sansürü takip eden ve VPN Generator adlı bir şirket işleten Klimarev, yakın zamanda Dağıstan ve Yakutistan bölgelerinde de benzer kapatmaların yaşandığını söyledi.
VPN'leri de engellemeye çalışıyorlar
Navalni'nin geçen ay hayatını kaybetmesinin ardından başka kısıtlamalar da geldi. Klimarev, Navalni'nin Moskova'daki cenaze töreni sırasında, yakın bölgelerdeki hücresel ağların daha düşük hızlara düşürüldüğünü ve bunun da sosyal medyada video ve görüntü yayınlamayı zorlaştırdığını söyledi. Son haftalarda Rus teknoloji şirketleri ve online aktivistler, hükümetin sanal özel ağlardan ya da VPN'lerden gelen internet trafiği modellerini belirlemeye yönelik yeni çalışmaları olduğunu da dile getirdi.
Roskomnadzor irili ufaklı VPN'leri tespit ederek bağlantıları kapatıyor ve Rusların küresel haber sitelerine ya da Instagram gibi yasaklı sosyal medya sitelerine erişimini sağlayan son boşlukların çoğunu engelliyor. Daha önceki taktiklerden daha sofistike olduğu düşünülen ve özel teknolojiler gerektiren bu yaklaşım, Çin'in hassas siyasi anlarda yaptıklarına benziyor. Yetkililer, internet kontrolü arzusu ile teknik sınırlamalar ve haber, eğlence ve iletişim için kullanılan YouTube ve Telegram gibi popüler çevrimiçi platformları kısıtlayarak halkı kızdırma korkusu arasında bir denge kuruyor gibi görünüyor. Hükümet ayrıca, bu yılın başlarında, birçok büyük web sitesinin yaklaşık 90 dakika boyunca çevrimdışı kalması da dahil olmak üzere mühendislik zorluklarıyla karşılaştı. Uzmanlar bunu yeni bir engelleme sisteminin başarısızlığı olarak yorumladı.
Uzmanlar, yetkililerin büyük olasılıkla bu hafta sonu yapılacak seçimlere gölge düşürebilecek olaylara hazırlandığını söyledi. Navalni'nin destekçileri, uzun kuyruk görüntülerinin dünyaya hoşnutsuzluğun boyutunu göstereceğini umarak, insanları Pazar günü öğle saatlerinde Putin'e karşı oy kullanmak için sandık başına gitmeye çağırdı. Hükümet görüntülerin yayılmasını engelleyebilirse bu planı engelleyebilir.
Çin'den alınan tavsiyeler
Bu teknikler, Çin'den etkilenen ve her geçen yıl daha da sofistike hale gelen bir oyun kitabına dayanıyor. Sızan belgeleri yayınlayan bir grup olan DDoSecrets tarafından çevrimiçi olarak erişime açılan toplantı kayıtları ve notlarına göre, 2017 yılında Çin ve Rusya arasında yapılan üst düzey toplantılarda, Rus yetkililer web sitelerini engelleme, küresel internete erişimi kısıtlama ve Büyük Güvenlik Duvarı benzeri devlet kontrolünde bir internet inşa etme yöntemleri konusunda tavsiye istedi.
Görüşmelerde ayrıca şifrelenmiş veri akışındaki artışla nasıl mücadele edileceği, daha büyük ana akım mesajlaşma uygulamalarının nasıl hedef alınacağı ve engelleri aşabilen VPN gibi hizmetler konusunda ne yapılacağı üzerinde duruldu. Görüşmelerde Çin, insanları kontrol altında tutmanın bir yolu olarak, cep telefonu hizmetleri ve sosyal medyaya kaydolmak için bir devlet kimlik kartının kullanılmasını gerektiren bir sistem olan gerçek isimleri kullandığını vurguladı.
Roskomnadzor'un başında bulunan Alexander Zharov'un 2017 yılında Çinli yetkililere yaptığı konuşmanın sızdırılan bir kopyasına göre Çin ve Rusya siber ortamdaki mevcut tehditlere ortaklaşa karşı koymak için gerekli bağlantıları kurması gerekiyor. Son aylarda Rusya'nın VPN'lere yönelik engellemeleri daha önce hiç olmadığı kadar ileri gitti. Rusya'da internet engellerini aşmak için kullanılan Kanadalı VPN sağlayıcısı Windscribe'ın kurucusu Yegor Sak, "Rusya'da gördüğümüz engelleme seviyesi Çin'de gördüklerimizi çok aşıyor" dedi.
© 2024 The New York Times Company
