Anatoly Kurmanaev, Haley Willis, Ekaterina Bodyagina, Oleg Matsnev ve Dmitriy Khavin / The New York Times
Ukrayna'nın ağustos ayında işgal ettiği Rusya'nın Kursk bölgesindeki Korenevo köyü üzerinde uçan insansız hava aracı tüyler ürpertici bir manzara kaydetti: Yolda yatan, çoğu sivil kıyafetli en az yedi ceset. Parçalanmış arabalar yol kenarına saçılmıştı, bazılarının içinde cesetler vardı. Bir adam kırmızı bir bisiklete dolanmış halde yatıyordu. Kalıntıların toplanmasına yardım eden bir gönüllüye göre, bazı cesetler yaz sıcağında o kadar kötü çürümüştü ki dişlerinden teşhis edilmeleri gerekiyordu. Olay yerini görüntüleyen video ve fotoğraflar, Ukrayna'nın İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Rus topraklarına yönelik ilk işgali olan saldırısının ilk günlerinde çekildi. Bölgede Rus ve Ukraynalı birlikler arasında yoğun çatışmalar yaşandığı ve her iki yönden de ateş açıldığı için mevcut bilgilerle ölümlerden kimin sorumlu olduğunu belirlemek mümkün değil.
Ancak Korenevo kayıpları, Ukrayna'nın Kursk'ta toprak ele geçirmesinin Rus sivillere verdiği zararın bilinen en açık örneğini temsil ediyor. Bu kayıplar aynı zamanda Ukrayna'nın 2,5 yıldır süren savaşta ilk kez istilacı ve işgalci bir güç olarak beklenmedik bir pozisyonda olduğunun da altını çiziyor. Ukrayna güçlerinin iki ay önce Rusya'nın batısına sürpriz bir şekilde girmesinden bu yana sıradan Rusların neler yaşadığını belirlemek oldukça zor. Cep telefonu kuleleri tahrip edildiğinden bölge sakinlerine ulaşmak zorlaştı. Bölge bağımsız muhabirlere büyük ölçüde kapalı ve hem Rusya hem de Ukrayna'nın kayıpları az göstermek için sebepleri olduğundan propaganda haberler öne çıkıyor.
The New York Times, doğrulanmış video, uydu görüntüleri, fotoğraflar ve bölgede yaşayan yaklaşık 20 Rus'un ifadeleri aracılığıyla, Ukrayna'nın işgalinin siviller için nasıl geliştiğinin ayrıntılı bir görüntüsünü derledi. Times, irtibat kurduğu kişilerden bazılarının isimlerini vermek istemedi; bazılarının ise güvenlik kaygıları nedeniyle sadece ilk isimlerini kullandı. Rus birliklerinin Ukrayna güçlerini püskürtmesinin ardından Korenevo'da olay yerine giden siviller, kaotik ve şiddetli karşılaşmaların kalıntılarını anlattılar.
"Her arabaya ateş açıldı"
Cesetlerin eyalet başkentindeki bir morga götürülmesine yardım eden gönüllü Maria Skrob, “Oraya yaklaşan her arabaya ateş açıldı. Herkes dışarı çıkmaya çalışıyordu ama gördüğünüz gibi başarılı olamadılar" dedi. Drone görüntülerinde ve fotoğraflarda sekiz ceset görüldü. Skrob, sıcaktan tanınmaz hale gelen ceset kalıntılarını tarif etti ve bölgede toplam 15 cesedin çıkarıldığını, bu rakamın bağımsız olarak teyit edilemediğini söyledi.
"Kimse bizi tahliye etmedi"
Bir röportajında Ukrayna askerlerinin Korenevo'da kaçan sivillere ateş açtığını iddia etti ancak herhangi bir kanıt göstermedi. Yakındaki Kurilovka köyü sakinleri de Ukrayna güçlerinin kaçan sivillere ateş açtığını iddia etti. Ukrayna bu suçlamaları reddetti ve her iki iddia da doğrulanamadı. Bölge sakinleri, önceki aylarda Ukrayna'nın periyodik bombardımanı ve yerel yetkililerin uyarıda bulunmamasının, birçok bölge sakininin yaklaşan savaşın işaretlerini görmezden gelmesine neden olduğunu söyledi. Olga adlı bir Korenevo sakini, patlama seslerini duyduklarında ailesiyle birlikte yemeğe oturduğunu anlattı. Bir telefon görüşmesinde “Korenevo cehenneme döndü. Kimse bizi tahliye etmeye gelmedi, kimse bize gitmemizi söylemedi" diye konuştu.
Yerel yetkililer kaçarken, bölge sakinleri en çok ihtiyacı olanları tahliye etme görevini üstlendi. Ancak 10 Ağustos'a gelindiğinde hala Korenevo'da bulunan Rus askerleri, Ivan Naumov adlı bir gönüllüye buranın kalmak için çok tehlikeli olduğunu söylemişti. Bir itfaiyeci olan Naumov, Times tarafından incelenen sesli bir notta diğer gönüllülere “Oraya burnunuzu sokmak anlamsız, silahların görüş alanında. Bu direkt ölüm demek" dedi. Diğerlerine Krepna Nehri üzerindeki bir köprüden Korenevo'nun doğu banliyösüne geçmekten kaçınmalarını söyledi.
Cesetler daha sonra Naumov tarafından tarif edilen köprünün yakınında bulundu. Rus hükümeti Korenevo'daki ölümlerle ilgili ayrıntılı bilgi vermedi. Ukrayna ordusu yaptığı bir açıklamada ölümlerle ilgili açıklama ve rivayetleri Rus propagandası olarak nitelendirdi. Sosyologlar ve askeri analistler, Ukrayna'nın işgalinin Kiev'deki hükümet için ahlaki bir yük oluşturduğunu söylüyor. Kursk'ta Ukraynalı askerler kendilerini gerçek ve hayali casus ve sabotajcılardan gelen tehditleri değerlendirirken ve anavatanlarının büyük bölümünü yok etmiş bir ulusun binlerce vatandaşını denetlerken buldular.
Savaş kurallarına uyuluyor mu?
Ukrayna ordusu şimdi, Ukraynalı ve uluslararası savcılar tarafından belgelendiği üzere, infazlar, işkence, tecavüz ve Ukraynalı çocukların zorla Rusya'ya götürülmesiyle Rus işgalcilerin Ukrayna'da binlerce kez çiğnediği savaş kurallarını uygulamak için inceleme altında. Ukrayna'nın insan hakları komiseri Dmytro Lubinets, ülkesinin insani yasalara bağlı kalacağında ısrar etti. Saldırıdan kısa bir süre sonra verdiği bir röportajda “Biz farklıyız. Bu, uluslararası ortaklarımızın yardım sağlaması için ana argüman" dedi.
Ukrayna ordusu yaptığı açıklamada Kursk'ta Cenevre Sözleşmelerinin “kaydedilmiş hiçbir ihlal vakası” olmadığını söyledi. İddialarını desteklemek için Ukraynalı askerler ve yetkililer, güçlerinin işgal altındaki kasabaların sakinlerine yiyecek ve su dağıttığını gösteren videolar yayınladı. Ukrayna ağustos ayında işgal altındaki topraklarda insani yardım, asayiş ve temel hizmetleri sağlamak üzere Kursk'ta bir askeri yönetim kurdu. Kursk'taki Ukrayna askeri otoritesinin sözcüsü Oleksiy Dmytrashkivsky, 18 Eylül'de Agence France-Presse'e yaptığı açıklamada, o sırada Ukrayna kontrolündeki bölgede “birkaç bin” sivilin kaldığını söyledi.
"Kimse bana ateş etmedi"
Sivillerin anlattıkları, Ukrayna'nın Kursk'taki siciline dair karışık bir tablo ortaya koyuyor. Bazı Ruslar işgalin ilk günü olan 6 Ağustos'ta kaçarken Ukrayna askerlerinin yanından güvenle geçtiklerini söyledi. Korenevo sakinlerinden Sergei, Ukrayna zırhlı birlikleriyle karşılaşmasını anlatırken “Yolda neredeyse onlara çarpıyordum. Kimse bana ateş etmedi" dedi. Times, daha güvenli bölgelere kaçan ancak geride kalan aile üyeleriyle konuşmayı başaran üç kişiyle konuştu. Bu kişiler oldukça iyi niyetli bir muamele gördüklerini anlattılar.
Yaşlı bir adam Ukraynalı askerlerin kendisine taze ekmek ve konserve et getirdiğini söyledi. Bir Rus askeri ve blog yazarı olan Platon Mamatov, işgal altındaki topraklar üzerinde yaptığı insansız hava aracı sortileri sırasında, bahçesinde çalışan bir kadın ve kuyudan su çeken bir adamın görüntüleri de dahil olmak üzere, günlük rutinlerin devam ettiğine dair işaretler bulduğunu söyledi.
Ancak daha sert muamele işaretleri de vardı. Times tarafından doğrulanan bir videoda iki Ukraynalı asker, işgal altındaki Sudzha kasabasının dışındaki bir yolda yaşlı bir Rus adamla alay ediyor. Ukraynalı askerlerden biri alaylı eden bir şekilde Almanca “Sen bir Rus domuzusun” diyor. Videodaki bir başka Ukraynalı asker ise üzerinde SS işaretleri bulunan İkinci Dünya Savaşı tarzı bir miğfer takıyor. Ukrayna ordusundaki bazı birlikler, Rusya'nın işgalini haklı göstermek için Ukrayna'yı bir neo-Nazi devleti olarak göstermesi nedeniyle, bazı durumlarda ironik bir şekilde Nazi imgeleri sergiliyor.
Ukrayna ordusu tarafından yayınlanan ve Times tarafından doğrulanan videolarda saldırıların yerleşim bölgelerinde gerçekleştirildiği görülüyor. Bu videoların bazılarında Rus askerleri vurulmadan önce binalara giriyor. Çoğu vakada sivillerin bulunup bulunmadığını tespit etmek mümkün değil. Bu saldırılar konutları ve altyapıyı tahrip etti ya da hasar verdi. Times tarafından doğrulanan videolara göre Rus güçleri Kursk'ta Ukraynalılara karşı yürüttükleri karşı saldırı kapsamında yerleşim alanlarını da bombaladı. Kurilovka köyü sakinleri, Ukrayna askerlerinin kaçan sivilleri vurarak öldürdüğünü iddia etti.
"Kimsenin umurunda değillermiş gibi"
Çatışmalar devam ettiği için bölgedeki bu ateş açma haberlerini doğrulamak özellikle zor. Bazen sivillerin öldürüldüğüne dair görsel kanıtlar olsa da, hangi ordu tarafından öldürüldüğü net değil. Ancak askeri analistlere göre Rusya topraklarını geri alma çabalarını yoğunlaştırdıkça sivillere yönelik riskler de artıyor.
Bu arada, yaklaşık 250 Kursk sakininden oluşan bir grup, hava koşulları kötüleştikçe temel hizmetlerden yoksun kalan yaklaşık 500 akrabasının daha güvenli yerlere geçişini sağlamak için Rus ve Ukrayna hükümetlerine baskı yapıyor. Kocası Sudzha'da kalan Tatiana Mozgovaya, “Kasabayı ne pahasına geri alacağız? Orada kalan insanlar kimsenin umurunda değilmiş gibi bir izlenim var" dedi.
© 2024 The New York Times Company
