Liam Stack / New York Times
İsrail'in Gazze Şeridi'nde 10 haftadır sürdürdüğü savaşta ölen sivillerin sayısı, 40 yılı aşkın bir süredir İsrail'le yaşanan diğer Araplarla yapılan çatışmalarda ve İsrail'in kurulduğu 1948'den bu yana yaşanan savaşlarda ölenlerin sayısını çoktan aştı. Gazze Sağlık Bakanlığı bu hafta yaptığı açıklamada ölü sayısının 20,000'den fazla olduğunu ve bu rakamın İsrail'in 1982'deki işgali sırasında Lübnan'da ölenlerin sayısının çok üzerinde olduğunu belirtti.
“Öncekilerden daha dehşet verici”
Gazze yetkilileri kayıpları saymanın giderek zorlaştığını söylese de çoğu uzmana göre kayıp daha az. Bazı askeri uzmanlara göre bu savaşta ABD’nin Afganistan ya da Irak çatışmalarından daha fazla insan öldü. Gazze analisti Azmi Keshawi, bu savaşın daha önce yaşadıklarından daha dehşet verici olduğunu söyledi. Kendisinin ve ailesinin Gazze'nin kuzeyindeki evlerinden kaçtıklarını ve şimdiye kadar altı kez taşındıklarını söyledi. Keshawi ve ailesi şimdi güneydeki Refah kentinde BM barınağının yakınındaki bir çadırda yaşıyorlar.
İsrail ordusu 7 Ekim’de 1200 kişinin ölmesine neden olan saldırıyı düzenleyen Filistinli grup Hamas'ı ortadan kaldırmak için yoğun bir hava ve kara harekatına başladı. Ölü sayısının bu kadar yüksek olmasının nedeni İsrail'in kaçacak yerleri olmayan sivillerin yoğun olarak yaşadığı bölgeye binlerce hava saldırısı ve topçu atışları düzenleyerek savaşması. İsrail, Hamas'ın savaşçılarını ve silahlarını korumak için yeraltında geniş bir tünel ağı inşa ettiğini, sivil altyapıyı ve insanları ateş hattına soktuğunu söyledi.
İsrail ve Hamas arasındaki son savaşın, İsrail'in kuruluşundan bu yana geçen 75 yıl içinde Filistinliler için en ölümcül çatışma olduğu düşünülüyordu. Filistin Merkezi İstatistik Bürosu'na göre, İsrail'in 1948'de kurulurken girdiği savaşta tahminen 15.000 Filistinli öldürüldü.
Gazze'den gelen rakamlar doğruysa, mevcut çatışmadaki ölümler, 1982'deki Lübnan işgalinin ilk üç ayındaki ölü sayısına ilişkin yapılan en yaygın tahmini aşmış durumda. Ancak araştırmacılar bugün Gazze'de olduğu gibi Lübnan'da da ölenlerin sayısının kırk yıl sonra bile kesin olarak bilinemeyeceğini söylüyor. O dönem dönemde Arap dünyasının en saygın gazetelerinden biri olan An Nahar’ın 1982’de derlediği polis ve hastane kayıtları söz konusu ölü sayını ortaya çıkardı. Gazeteye göre ölü sayısı 17,825'ti. Ancak gazete bu sayının büyük olasılıkla eksik olduğunu yazdı. O yıl The New York Times da Lübnan'da ölüleri doğru bir şekilde numaralandırmanın neredeyse imkansız olduğunu bildirdi.
Associated Press'e göre 1967’deki Orta Doğu savaşında yaklaşık 19,000 kişi İsrail'e karşı savaşırken öldü. Ölenlerin çoğu Suriyeli ve Mısırlıydı. Gazze ve Lübnan savaşlarında olduğu gibi bu savaşlarda da ölü sayısı tam olarak bilinmemekle birlikte ölenlerin çoğunun savaşçı olduğu düşünülüyor.
Buna karşılık, Hamas tarafından yönetilen hükümetin bir parçası olan Gazze Sağlık Bakanlığı bu hafta yaptığı açıklamada ölenlerin yaklaşık %70'inin kadın ve çocuk olduğunu söyledi. Gazze'deki yetkililer ölenlerin kaçının savaşçı olduğu konusunda hiçbir zaman bilgi vermedi. Perşembe günü bakanlık ölü sayısının 20.057 olduğunu açıkladı.
Saldırılar durunca sayı daha da artacak
İsrail, yaklaşık 7.000 Hamas savaşçısını öldürdüğünü iddia etti ancak bu sayıya nasıl ulaştığını açıklamadı. Savaş sonrasında Gazze’deki ölü sayısının önemli ölçüde artması bekleniyor. Gazze hükümeti sözcüsü, ölülerin yanı sıra 6.700 kişinin de kayıp olduğunu söyledi. Birçoğunun hâlâ enkaz altında olduğu düşünülüyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün İsrail ve Filistin direktörü Ömer Şakir, "Enkaz altındaki kişilerin ölmüş olma ihtimali yüksek. Bu nedenle bombalama bugün dursa bile ölü sayısının artması muhtemel" dedi. Bölgedeki zorluklar nedeniyle hiçbir bağımsız kuruluş Gazze’deki ölü sayısını doğrulayamadı.
Bölgedeki yetkililer, Gazze Sağlık Bakanlığı'nın ölü sayısı verilerini yerel hastane ve morg kayıtlarından derlediğini söyledi. Ancak son haftalarda hükümetin medya ofisi, Sağlık Bakanlığı tesislerinin bombalanması ve Gazze'deki 36 hastaneden 27'sinin kullanılamaz hale gelmesinin ardından sayıların toplanmasına yardımcı olmak için devreye girdiğini söyledi.
İsrail ölü sayısını doğruladı
Savaş boyunca Gazze Sağlık Bakanlığı, BM ve insani yardım kuruluşları tarafından güvenilir olarak değerlendirilen ölüm oranlarını ve bu ay İngiliz tıp dergisi The Lancet'te yayınlanan bir çalışmayı yayınladı. Bu ay bakanlık ölü sayısının 15.000'i geçtiğini açıkladığında, bazı İsrailli yetkililer bu rakamın kabaca doğru olduğuna inandıklarını söyledi. Ancak İsrail ordusu, bölgenin Hamas tarafından yönetilmesi nedeniyle Gazze'de bildirilen ölü sayısına güvenilemeyeceğini de belirtti.
Kayıp sayısının toplanması savaş nedeniyle birçok komplikasyonları beraberinde getiriyor. İsrail'in bölgenin büyük bir kısmının boşaltılması emrini vermesinin ardından Gazze'nin 2 milyondan fazla nüfusunun tahminen %85'i evlerinden kaçtı. Nüfusun yoğunlukta olduğu Gazze şehri enkaz haline geldi. Kimileri sokakta uyuyor, kimileri hastalıklarla dolu kalabalık barınaklarda yaşıyor. Bölgede 2 ayı aşkın süredir elektik yok, temiz su ve gıda kıtlığı var. BM, nüfusun yarısının açlık riskiyle karşı karşıya olduğunu ve yüzde 90'ının tüm gün yiyecek bulamadığını açıkladı.
Hamas'la bağlantıları yoktu
California’da yaşayan Hamas karşıtı Gazzeli Ahmed Fouad Alkhatib, İsrail hava saldırılarında şu ana kadar ailesinden 30'dan fazla kişinin öldüğünü, bunların arasında 70 yaşında, 9 yaşında ve 3 aylık akrabalarının olduğunu söyledi. Alkhatib, büyüdüğü evin, teyzesi ve amcasının evlerinin bombalandığını ve en az 31 kişinin öldüğünü söyledi. Telefonundan yıkılan evinin videosunu izleyen Alkhatib, oradaki insanların hiçbirinin Hamas'la bağlantısı olmadığını ve bir aile evi olduğunu söyledi.
© 2023 The New York Times Company
