Melissa Eddy / New York Times
Otomobil üreticileri ve tedarikçileri, Hollanda’daki Çin’e ait Nexperia adlı bir çip üreticisini çevreleyen anlaşmazlık sonucunda, araçlardaki sistemleri çalıştırmak için gereken yarı iletkenlerin tedarikinde yaşanan kıtlık nedeniyle üretimi azaltmaya başladı.
Çin ve Avrupa Birliği temsilcileri, Hollanda hükûmetinin çip üreticisi Nexperia’nın kontrolünü ele geçirmesinin üzerinden bir aydan fazla süre geçtikten sonra, krizi çözmek için salı günü bir araya geldi. Pekin, fabrikalarından yapılan çip teslimatlarını durdurdu ve Hollanda’daki yetkilileri çözüm bulmak için çalışmamakla eleştirdi.
Washington’un anlaşmazlığı çözme çabaları başarısız oldu; bu da çözüm bulunmazsa üretimi durdurmak zorunda kalabilecek daha fazla şirketin endişelenmesine yol açtı.
Avrupa’nın otomotiv sektörü en büyük tepkiyi gösterse de Nexperia, çamaşır makinesi, elektrikli süpürge, gece görüş cihazı, radar ve tank gibi birçok üründe kullanılan binlerce farklı çip üretiyor.
Yarı iletken endüstrisi üzerine kapsamlı çalışmalar yapan “Chip War” kitabının yazarı Chris Mille, “Eğer bu mesele önümüzdeki birkaç hafta içinde çözülemezse, küresel üretim çıktısının olumsuz etkileneceğine dair çok haklı endişeler var” şeklinde konuştu.
Çip krizi nasıl başladı?
Merkezi Hollanda’da bulunan Nexperia, Aralık 2019’da Çinli Wingtech firması tarafından satın alındı ve o tarihten beri dünya çapındaki üreticilere temel ama hayati önemde çipler tedarik ediyor.
Eylül ayı sonunda Hollanda hükûmeti, üretimin Avrupa’dan Çin’e kayabileceği yönündeki endişeleri gerekçe göstererek şirketin kontrolünü ele geçirdi. Amsterdam’daki bir mahkeme belgeleri, ABD’li yetkililerin şirketin mülkiyeti konusunda Hollanda hükûmetine baskı yaptığını gösterdi.
Pekin buna, Nexperia’nın Çin’deki fabrikalarında paketlenen çiplerin ihracatını durdurarak yanıt verdi. Bu durum, dünya genelindeki otomobil üreticilerini çip tedarikini güvence altına almak için çılgınca bir yarışa soktu ve üretim kesintileri konusunda uyarılara yol açtı.
Beyaz Saray, Başkan Donald Trump ve Çin lideri Şi Cinping arasında varılan ticaret anlaşmasının bir parçası olarak, Nexperia’nın Çin’deki üretim tesislerinden yapılan sevkiyatların yeniden başlayacağını duyurdu. Ancak bu henüz gerçekleşmedi.
Bazı sektör uzmanları mevcut durumu, küresel ekonomilerin koronavirüs pandemisi sırasında kapanması sonucu yaşanan çip kıtlığına benzetirken; diğerleri ise bu kez farklı bir durum olduğuna dikkat çekiyor.
Mercedes-Benz CEO’su Ola Källenius, geçen hafta analistlerle yaptığı bir görüşmede, “Bu tamamen siyaseten yaratılmış bir durum” ifadelerini kullandı.
Çipler neden kolayca değiştirilemiyor?
Yarı iletken üretimi iki aşamalı bir süreçten oluşuyor. Nexperia’nın durumunda, ön uç üretim Almanya’nın Hamburg kentinde yapılırken, çiplerin tamamlanıp paketlendiği arka uç üretim büyük ölçüde Çin’de gerçekleşiyor.
Çin’de üretim yapılabilmesi için Wingtech’in yerel olarak üretilmiş silikon plakaları bulması gerekiyor. Aynı şekilde, Nexperia’nın da üretimin son aşamalarını Çin dışındaki tesislerde tamamlayabilmek için alternatifler bulması gerekli. Şirketin Malezya ve Filipinler’de bazı arka uç üretim hatları olsa da bu, Çin’deki üretim kaybını telafi etmeye yetmiyor.
Berlin’deki Mercator Çin Araştırmaları Enstitüsü’nde kıdemli analist olan Antonia Hmaidi’ye göre, Nexperia’nın bunu gerçekleştirecek mali gücü var, ancak bu en az dört ila altı ay sürer. Üstelik çiplerin otomobillerde kullanılmadan önce test edilip sertifika alması gerekiyor.
Son yıllarda analistler, üretimlerini Çin’e kaydıran şirketlerin, daha yüksek işletme maliyetleri anlamına gelse bile acil durumlar için tedarik zincirlerini çeşitlendirecek bir yedek planları olması gerektiği konusunda uyarıda bulunmuştu.
Hmaidi şöyle devam etti:
“Bu durum, Çin’in kendi şirketlerini korumak için ne kadar ileri gidebileceğine dair artık kimsenin daha fazla uyarıya ihtiyacı olmadığını gösteren bir son çağrı olmalı”
Hangi otomobil üreticileri etkilendi?
Nexperia çiplerinin ne kadar kritik olduğu, üretimi kısmayı planlayan otomobil üreticilerinin çeşitliliğinden anlaşılıyor. Mercedes, Stellantis ve Nissan, üretimi nasıl sürdüreceklerini ve alternatif tedarik kaynaklarını nasıl güvenceye alacaklarını belirlemek için özel kriz ekipleri kurdu.
Avrupa’nın en büyük otomobil parça tedarikçisi Bosch, Nexperia’daki durumun “büyük zorluklar” yarattığını ve esneklik gerektirdiğini söyledi. Şirket, Almanya’daki iki fabrikasında 1000 kadar çalışanın, pandemi döneminde de kullanılan devlet destekli kısa çalışma programına alınabileceğini belirtti.
Bosch sözcüsü Inga Ehret şu ifadeleri kullandı:
“Alternatif tedarik kaynaklarını kullanıyor, küresel üretim ağımızdaki stok seviyelerini optimize ediyor ve teknik alternatifler uyguluyoruz”
Nissan ise çarşamba günü, Nexperia sevkiyatlarının durdurulması nedeniyle Japonya’daki iki fabrikasında üretimi azaltacağını açıkladı. Şirket, her iki tesiste de “birkaç yüz adetlik küçük ölçekli üretim ayarlamaları” yapmayı planladığını bildirdi.
“Tedarik durumu hâlâ değişken ve gelişmeleri yakından izliyoruz” diyen şirket sözcüsü, şöyle devam etti:
“Tedarik istikrara kavuşur kavuşmaz, üretimi hızla toparlayarak müşteri teslimatları üzerindeki etkiyi en aza indireceğiz”
© 2025 The New York Times Company
