Andrew Higgins / New York Times
İsveç'in NATO'ya katılımını onaylaması 19 ay boyunca tutmadığı vaatleri ve saldırgan söylemleri sonrası gerçekleşti. Pek çok gözlemci, Macaristan bu İskandinav ülkesinin askeri ittifak üyeliğini onaylayacakken ‘neden bu kadar ayak sürüdüğünü’ merak etti. Muhalefetten Peter Ungar'a göre bu soru Macaristan'ın iktidar partisi Fidesz'in üyelerini bile şaşırttı. Pazartesi günü Parlamento'da NATO'nun büyümesini kabul edecek oylama öncesinde bir Fidesz bir milletvekilinin kendisine başvurduğunu ve şu soruyu sorduğunu söyledi: İsveç'te neler oluyor?
Başbakan Viktor Orban'ın iktidar partisinin bir üyesinin rakip bir siyasetçiden açıklama istemesi, rakipleri bir yana, Macar liderin müttefiklerinin bile ülkelerinin NATO'nun büyümesini geciktirmesi karşısında ne kadar şaşırdıklarının bir göstergesi. Ungar, “Her şey anlaşılmaz. Kimse sorunun ne olduğunu anlamıyor” dedi. Ungar’ın annesi Maria Schmidt, tanınmış bir muhafazakar ve uzun süredir Orban'ın müttefiki. Fidesz kendisini arayan milletvekilinin ismini vermeyi reddetti.
İlave savaş uçağı kararı
Macar hükümetinin Uluslararası İletişim Ofisi, İsveç'in NATO üyeliğini onaylama sürecinin neden bu kadar uzun sürdüğü sorulduğunda, Orban'ın İsveç'in ilave savaş uçağı sağlama kararını memnuniyetle karşılayan açıklamasına atıfta bulundu.
Parlamento oy kullandığında İsveç'in üyeliğine ezici bir destek verdi. Uluslararası iletişimden sorumlu Dışişleri Bakanı Zoltan Kovacs, bunun ‘tarihi bir an’ olduğunu belirterek, Macaristan'ın Avrupa'nın güvenliğinden çıkarı olduğunu ve İsveç'in "güçlü ve güvenilir bir müttefik" olacağını belirtti. Ancak Macaristan'ın güvenilirliği daha fazla sorgulanıyor.
Orban’ın egosunu suçladılar
Hükümet, Finlandiya ve İsveç'in NATO başvurularını Temmuz 2022'de Parlamento'ya sundu, ancak oylamaya alması gecikti. Geçen yıl mart ayında Macaristan, Finlandiya'nın NATO'ya üyeliğini kabul etti. İsveç'i kabul etmesi için 11 ay sürdü. Orban ve hükümet yetkilileri, İsveç okullarında kullanılan ders kitaplarında Macaristan'a yapılan atıflarla ilgili şikayetler de dahil olmak üzere, gecikmeyle ilgili bir dizi değişken ve bazen abartılı açıklamalar öne sürdüler.
Fidesz'i eleştiren araştırma grubu Political Capital'in yöneticisi Peter Kreko gibi bazı kişiler, Orban'ın egosunu ve ekonomik ya da askeri gücü çok az olan küçük bir ülkenin lideri olarak ilgi odağı olma arzusunu suçladı.
Putin ile gizli anlaşma şüphesi
Komploya eğilimli eleştirmenler ise Orban ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında gizli bir anlaşma yapıldığından şüpheleniyordu ve Ukrayna işgalinden beri Avrupa Birliği'nin 27 ulusal liderinden sadece Macaristan'ın Putin’le yan yana fotoğraf çekildiğine işaret ediyorlardı. Ancak Orban'ın Rusya'ya yakınlaşmasının, önemli bir enerji kaynağı olan Moskova ile iyi ilişkiler içinde kalma ve Ukrayna'daki savaşa karışmaktan kaçınma arzusunun sıklıkla dile getirildiği bir ifadeden başka bir şey olduğuna dair hiçbir kanıt yok.
Dördüncü kez ezici zafer
Ukrayna'ya desteği ahlaki ve güvenlik açısından bir zorunluluk olarak gören Avrupalı liderlerin tutumuna ters düşen bu duruş, Fidesz'in Macaristan'ın Nisan 2022'deki son genel seçimlerinde üst üste dördüncü olarak ezici bir zafer kazanmasına yardımcı oldu.
Ego teorisi belki de daha fazla temele sahip. Macaristan'ın tutumu pek de hoş olmayan bir durum olsa da, tüm dikkatleri Orban’a ve yalnızca 10 milyon nüfusu olan, Avrupa Birliği'nin ekonomik üretiminin yalnızca %1'ini oluşturan ülkeye çekti.
"Baskı yapmak buna değmez"
Uzun gecikmeden endişe duyan ABD senatörlerinden oluşan iki partili bir delegasyon, Macaristan'ın ciddiye alındığını göstermek için bu ay Macaristan'ın başkenti Budapeşte'ye gezi düzenledi. Hükümet bakanları ve Fidesz milletvekillerinin hepsi senatörlerle görüşmeyi reddetti. Bu da Macaristan’ın bir tür küçümsemesiydi. Macaristan'ın dışişleri bakanı Peter Szijjarto, “Amerikalı senatörleri ziyaret ederek baskı yapmaya çalışmak buna değmez” dedi.
Askeri ve endüstriyel işbirliği vaadi
Orban'ı İsveç'in üyeliği konusunda herkese karşı meydan okuyan tavrından vazgeçirmek için Budapeşte'ye giden İsveç Başbakanı Ulf Kristersson daha sıcak bir karşılamayla karşılaştı. Bunu başarmak için, ülkeler arasında askeri ve endüstriyel işbirliğinin artırılması vaadini de yanında getirdi. Budapeşte'ye gelişinden kısa bir süre sonra İsveç havacılık şirketi Saab, Macaristan'a dört yeni Gripen savaş uçağının teslimatı için İsveç devletiyle bir sözleşme imzaladığını duyurdu.
Daha önce Budapeşte'yi ancak Macaristan'ın ülkesinin NATO üyeliğini onaylamasından sonra ziyaret edeceğini söyleyen Kristersson, Saab'ın Macaristan'da bir araştırma merkezi açacağına dair sözünü de yanında getirmişti.
“Orban’ın hayranı değil ama gülümsemesi gerekiyor”
Hükümet adına kamuoyu yoklaması yapan araştırma merkezi Nezopont Enstitüsü'nün müdürü Agoston Mraz, Kristersson'un ziyaretinin en önemli yönünün sadece genişletilmiş askeri işbirliği olmadığını, aynı zamanda İsveç başbakanının Orban'la birlikte kameralara gülümsemek zorunda kalması olduğunu söyledi. Mraz, “Sayın Orban'ın büyük bir hayranı değil ama NATO'ya kabul edilebilmesi için gülümsemesi gerekiyor” dedi.
Mraz eğer bu olmasaydı Orban'ın kırsal kesimdeki çekirdek seçmenlerine, aylarca süren gecikmelerden sonra Macaristan'ın neden İsveç'e olan itirazlarını geri çektiğini ve NATO'ya katılmasına izin verdiğini açıklamakta zorlanacağını da sözlerine ekleyerek “Bunun açıklanması gerekiyordu ve açıklama İsveç Başbakanı’yla bir anlaşma olduğu yönünde” dedi.
Aylardır üzerinde çalışılan askeri işbirliği anlaşmasının İsveç'in Batı ittifakına üyeliğiyle pek alakası yoktu. Diplomatlara ve analistlere göre, Orban'ın bu anlaşmanın somut bir faydasını gösterebilmesi için NATO meselesiyle bağlantılı hale geldi. Bu politika, en azından başlangıçta, özellikle Macaristan'ın Avrupa Birliği ile tekrarlanan mücadelelerinde açıkça görülen, meydan okuyan ve Macaristan'ın egemenliğini savunan tanıdık bir modele uyuyordu.
Ukrayna yardımlarını da bloke etmişti
Macaristan da Ukrayna'ya yönelik bir mali yardım paketini aylarca bloke etti, ancak Avrupa Birliği'nin Macaristan için 10 milyar dolarlık donmuş fonu serbest bırakmasından birkaç hafta sonra 1 Şubat'ta ağır baskı altında kaldı. Mraz, "Macar siyaset tarzı yüksek ses çıkarmak ve kavga etmektir" dedi. Diğerleri, özellikle de İskandinavlar ve Brüksel'deki uzlaşma arayışına kararlı AB yetkilileri, Macaristan'ın yaklaşımından hoşlanmayabilir. Ancak Mraz bunun işe yaradığını söyledi.
© 2024 The New York Times Company
