David E. Sanger, Anton Troianovski / New York Times
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin cuma günü yaptığı açıklamada Rusya'nın yeni orta menzilli nükleer füze üreteceğini ve daha sonra bunları Avrupa'daki NATO ülkeleri ile Asya'daki ABD müttefiklerinin menziline yerleştirip yerleştirmeyeceğine karar vereceğini açıkladı.
Putin'in tehdidi belirsiz bir ifadeydi: Silahların konuşlandırılmasına ilişkin zaman çizelgeleri hakkında hiçbir şey söylemedi ve ABD'yi benzer füzeleri Avrupa ve Asya'daki eğitim tatbikatlarına getirmekle suçlayarak müzakerelere açık olduğu sinyalini verir gibi göründü. Ancak zamanlaması çok önemliydi çünkü bu açıklamayı tam da İngiltere ve Fransa'da önemli seçimlerin yapılacağı ve 9 Temmuz'da Washington'da başlayacak olan NATO'nun 75. yıldönümü zirvesinden günler önce yaptı.
Kuzey Kore'ye yaptığı ziyaretin ABD ve ABD'nin Asya'daki müttefiklerini endişelendirmesinin üzerinden iki hafta geçmeden yapılan bu açıklama Putin’in Batı ile çatışmasında gerilimi yükseltmeye yönelik son girişimi oldu.
Sadece bir anlaşma kaldı: New START
ABD, Rusya'nın anlaşmayı ihlal ettiğine dair yıllarca süren suçlamaların ardından, Trump yönetimi sırasında (2019 yılında) 1987 tarihli Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan çekildi. Anlaşma, ABD ve Rus kuvvetlerinin yaklaşık 300 ila 3.400 mil menzilli kara konuşlu seyir veya balistik füzelere sahip olmasını yasaklamıştı. Bu çekilme, kilit anlaşmaların Washington ve Moskova'da müzakere edildiği yarım yüzyıldan fazla süren geleneksel nükleer silah kontrolünün sonunu işaret eden bir dizi anlaşma feshinden biriydi. Geriye bu türden sadece bir anlaşma kaldı: Her ülkenin sahip olabileceği kıtalararası silahları sınırlayan New START. Bu anlaşmanın süresi Şubat 2026'da doluyor.
Zamanlaması dikkat çekiyor
Putin son beş yıl içinde herhangi bir zamanda silah gücünü artırma planlarını açıklayabilirdi. Bu kararını şimdi açıklaması özellikle dikkat çekiciydi. Öte yandan Pentagon, Çin'in artan nükleer gücüne karşı koymak amacıyla Asya'da bazı modifiye silahları konuşlandırmak üzere harekete geçti. Ancak Amerika Birleşik Devletleri Avrupa'da kalıcı olarak herhangi bir silah konuşlandırmadı.
Cuma günü ulusal güvenlik yetkilileriyle yaptığı video konferansta televizyonda yayınlanan kısa açıklamalarında Putin, Danimarka'daki son askeri tatbikatlara atıfta bulundu ve ABD'nin orada silah bırakmaya hazırlanıyor olabileceğini öne sürdü. Putin, “Buna yanıt vermemiz ve bu konuda atacağımız adımlara karar vermemiz gerekiyor. Görünüşe göre bu saldırı sistemlerini üretmeye başlamamız ve ardından fiili duruma göre, gerekirse güvenliğimizi sağlamak için bunları nereye konuşlandıracağımıza karar vermemiz gerekiyor” dedi.
Ukrayna hamlesine tepki olabilir
Putin'in motivasyonu, ABD'nin Ukrayna'daki son hamlelerine bir tepki olabilir. Başkan Joe Biden, Ukrayna'nın ABD tarafından tedarik edilen silahları Rusya topraklarına ateşlemesine yönelik yasağı kaldırdığında (ancak bunu Rusya'nın silahları ateşlediği Harkiv çevresiyle sınırlı tuttu) Putin buna bir karşılık verileceğini açıkça belirtti.
Soğuk Savaş sırasında bu tür füzeler Sovyet gücünün önemli bir parçasıydı. Ancak 1990'ların başında Amerika Birleşik Devletleri tüm orta menzilli karaya konuşlu nükleer seyir füzelerini ve balistik füzelerini Avrupa'dan kaldırdı ve Sovyetler de SS-20 füzelerini ortadan kaldırdı. Bu hamleler gerilimin azaltılmasında önemli adımlar olarak görülüyordu. Ancak on yıl önce Putin Rusya'nın bu hamlesini tersine çevirerek Batı Avrupa şehirlerine en yakın Rus bölgesi olan Kaliningrad'a İskender füzeleri konuşlandırdı ve Obama yönetimi bunun Orta Düzey Nükleer Kuvvetler anlaşmasını ihlal ettiğini iddia etti. Ancak Başkan Barack Obama, Putin'in yükümlülüklerini ortadan kaldıracağı gerekçesiyle anlaşmadan çekilmemeye karar verdi. Başkan Donald Trump bu kararı tersine çevirdi.
Nükleer koz elde etmeye çalışıyor
Pentagon çekilme kararını Pasifik'te daha önce antlaşma kapsamında yasaklanmış olan silahların konuşlandırılmasını planlamak için kullandı. Ancak askeri tatbikatlar yapıldığında neredeyse her zaman gerçek nükleer silahlar değil, maketler kullanılıyor. Daha fazla nükleer kapasiteli füze üretme tehdidi de Putin'in Ukrayna'ya karşı savaşında nükleer cephaneliğinin gücüne ve erişimine başvurarak nasıl koz elde etmeye çalıştığının son örneğiydi. İşgalin başlangıcında, silahların daha yüksek bir hazırlık durumuna getirilmesini emretti. Ancak görünüşe göre hiç hazır olmadılar.
Ekim 2022'de Biden yönetimi, Rus generallerin Ukrayna'da, muhtemelen bir askeri üste, savaş alanında bir nükleer silah patlatmayı planladığını gösteren mesajlar ele geçirdi. Bu kriz herhangi bir nükleer kullanım olmadan yatıştı.
© 2024 The New York Times Company
