Anatoly Kurmanaev / The New York Times
Telegram mesajlaşma uygulamasının kurucusu Pavel Durov'un cumartesi günü Paris'te gözaltına alınması, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşına ilişkin kamuoyu algısını belirleyen bir platformun geleceğine ilişkin soru işaretlerini arttırdı. Rusya'nın 2022'deki işgali, Telegram'ın Rusya'nın eğitimli sınıfları için niş bir iletişim aracından küresel bir fenomene dönüşmesine yardımcı oldu. Uygulama milyonlarca insanın savaş alanındaki gelişmeleri neredeyse gerçek zamanlı olarak takip etmesini sağladı, askerleri etraflarında gelişen çatışmanın anlatıcılarına dönüştürdü ve hem propagandacılara hem de muhaliflere savaşı izleyenlerin kalpleri ve zihinleri için mücadelede bir kürsü verdi.
Her 2 Rus vatandaşından 1'i kullanıyor
Telegram, Durov tarafından 2013 yılında kardeşiyle birlikte kuruldu. Fransız savcılar, Rusya doğumlu bir Fransız vatandaşı olan Durov'un geçen ay uygulamadaki suç faaliyetleri ve kolluk kuvvetleriyle işbirliği eksikliği nedeniyle açılan bir soruşturmayla bağlantılı olarak tutuklandığını söyledi. Bağımsız bir Rus kamuoyu araştırmacısı olan Levada Center'a göre, bugün her 2 Rus vatandaşından 1'i bilgi edinmek ya da başkalarıyla iletişim kurmak için Telegram kullanıyor. Bu oran savaşın başında yüzde 38 civarındaydı.
Kremlin'in Facebook ve Instagram da dahil olmak üzere ülkedeki diğer büyük Batılı sosyal medya platformlarının çoğunu yasaklamasının ardından birçok Rus savaşla ilgili haberler için mesajlaşma uygulamasına yöneldi. Hükümet ayrıca az sayıdaki bağımsız gazeteyi, web sitesini, radyo ve televizyon istasyonlarını kapattı ve savaşın resmi anlatısını sorguladıkları için yüzlerce kişiyi hapse attı. Levada tarafından nisan ayında yapılan bir ankete göre, her gün yaklaşık 4 Rus'tan 1'i Telegram'ın kanal adı verilen ve savaşın daha yalın bir görünümünü sunan herkese açık mesaj panolarını okuyor. Beş yıl önce bu rakam sadece yüzde 1'di.
Zıt tarafların favorisi oldu
Diğerleri, uygulamanın güçlü şifreleme ve gizlilik ayarları nedeniyle kullanıyor. Bu da onu Rusya'da sansür ve baskının arttığı bir dönemde hassas bilgileri iletmek için çekici bir araç haline getiriyor. Telegram'ın geniş kitlesi ve platformun algılanan güvenliğinin birleşimi, onu Rusya'da hem işgalin savunucuları hem de muhalifler için favori bir iletişim aracı haline getirdi.
Şu anda sürgünde olan bağımsız gazeteciler, savaşı haberleştirmeye devam etmek ve Rusları savaşın bedelleri hakkında bilgilendirmek için bu uygulamayı kullandılar. Önceleri pek tanınmayan askeri meraklılar ve uydu veri analistleri, işgalden sonra Telegram'da milyonlarca takipçi toplayarak savaşın gidişatı konusunda önemli fikir önderleri haline geldiler. Gönüllüler uygulamayı birlikler için bağış toplamak ve çatışmaların ortasında kalan sivillerin tahliyesine yardımcı olmak için kullandılar.
Şiddet içeriklerine de kısıtlama yok
Telegram Ukrayna'da da önemli bir savaş bilgisi kaynağı haline geldi. Örneğin ülkedeki pek çok kişi, resmi hükümet uygulamasından daha hızlı olduğu düşünülen hava saldırısı uyarıları için Telegram'a başvuruyor. Ancak belki de en anlamlısı, cephedeki askerlerin yaşamlarını ve ölümlerini belgelemek için Telegram'a yönelmeleri ve savaş zamanında bilginin yayılma şeklinin doğasını değiştirmeleri. Telegram'ın şiddet içeren içerik konusunda kısıtlama getirmemesi, uygulamanın en korkunç savaş videolarından bazıları için bir portal haline geldiği ve insansız hava araçları ve vücut kameralarının eşsiz miktarda gerçek zamanlı görüntü oluşturduğu 21. yüzyıl savaşının gerçekliğini ortaya çıkardığı anlamına geliyor.
"Birliklerin de ana aracı oldu"
Rus askerleri de askeri bilgileri birbirleriyle iletmek için düzenli olarak Telegram kullanıyor ve bu da Ukrayna'daki savaşın hobi dronları ve Starlink yönlendiricileri de dahil olmak üzere askeri ve ticari teknolojilerin bir kombinasyonu ile nasıl yürütüldüğünün altını çiziyor. Rybar olarak bilinen Rus askeri analistlerden oluşan savaş yanlısı bir kolektif, Durov'un gözaltına alınmasının ardından Telegram'da “Telegram bugüne kadar belki de birliklerin komuta ve kontrolünün ana aracı haline geldi” diye yazdı.
Rybar, Durov'un tutuklanmasının Rusya'nın daha güvenli askeri iletişim kanalları geliştirme ihtiyacını ortaya çıkardığını da sözlerine ekledi. Telegram'ın savaşın anlatısını şekillendirme gücü, 2023 yazında Rus savaş lordu Yevgeni Prigojin'in Rus askeri komutanlığına karşı kısa ömürlü isyanını duyurmak ve ardından anlatmak için mesajlaşma uygulamasını kullanmasıyla netleşti. Rusya'da ve yurtdışında milyonlarca kişi Telegram'da Prigojin'in zırhlı birliklerinin Moskova'ya doğru ilerleyişinin görüntülerini ve videolarını izlerken, ülkenin televizyon kanalları her zamanki eğlence programlarını yayınladı.
Gizliliği sürdürebilecek mi?
Durov'un gözaltına alınması Telegram'ın savaşı kronikleştiren baskın mecra olma statüsünü tehdit ediyor. Bazı analistler, Durov'un gözaltına alınmasının şirketin kaynak yaratmasını zorlaştırabileceğini ve gelecekteki mali uygulanabilirliği hakkında şüpheler uyandırabileceğini söyledi. Diğerleri ise, Fransız medyasının ülkenin kolluk kuvvetlerinin uygulamadaki özel sohbetlerin veritabanına erişmek istediğini bildirmesinin ardından Telegram'ın gizlilik korumalarının sürdürülebilirliği konusundaki endişelerini dile getirdiler.
Rusya yetkilileri uyardı: Uygulamayı silin
Ülkenin istihbarat kurumlarına yakın Baza adlı bir Rus Telegram kanalı pazartesi günü, ülkenin güvenlik yetkililerinin uygulamayı telefonlarından silmeleri için bir direktif aldıklarını açıkladı. Rus devlet medyası yöneticisi ve önde gelen propagandacı Margarita Simonyan pazar günü Telegram'da “Hassas konuşmalar ve sohbetler için Telegram'ı kullanmaya alışmış olan herkes bunları derhal silmeli ve gelecekte de bunu tekrarlamamalı” diye yazdı.
Rus hükümeti, kısmen Durov tarafından yönetilen şirkete hassas ulusal güvenlik bilgileri sağlama korkusuyla, daha önce de insanları Telegram'dan uzaklaştırmaya çalıştı. Ancak 2018'de uygulamaya erişimi engelleme çabaları büyük ölçüde boşa çıktı ve hükümet iki yıl sonra bu çabalardan vazgeçti. O zamandan beri Telegram, Rus hükümetinin duyuruları için ana kanal haline geldi.
© 2024 The New York Times Company
