Paul Mozur, Adam Satariano / New York Times
On yıldan uzun bir süre önce Rusya, Pavel Durov'u, kurduğu Facebook benzeri bir sitede muhalif politikacıların sayfalarını kapatmaya zorladığında, teknoloji girişimcisi internette kapüşonlu, dili dışarıda bir köpeğin bir resmini paylaşarak şu yanıtı verdi: İstihbarat servislerinin grupları engelleme talebine resmi yanıt.
On üç yıl sonra, Durov'un düzen karşıtı çizgisi onu yetkililerle yeni bir mücadeleye sokmuş gibi görünüyor. Durov 2013 yılında kurduğu çevrimiçi iletişim aracı Telegram'daki suç faaliyetlerine yönelik bir soruşturmanın parçası olarak Fransa'da tutuklandı ve bu araç, kullanıcıların nasıl davrandığını denetlemeye yönelik yaptırımsız yaklaşımıyla tanımlanan küresel bir platforma dönüştü. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Durov'un tutuklanmasına atıfta bulunarak ülkenin ifade özgürlüğüne derinden bağlı olduğunu ancak hukukun üstünlüğü ile yönetilen bir devlette, özgürlüklerin hem sosyal medyada hem de gerçek hayatta yasal bir çerçeve içinde korunduğunu söyledi.
Halk kahramanına dönüştü
Durov'un tutuklanması bir fırtınaya neden oldu ve özellikle de online içeriğin incelenmesi küresel çapta artarken, ifade özgürlüğü ve hükümet sansüründen endişe duyanlar arasında onu bir halk kahramanına dönüştürdü. Sosyal platform X'in sahibi Elon Musk ve gizli bilgileri ifşa ettikten sonra Rusya'ya kaçan Amerikalı istihbarat görevlisi Edward Snowden, Durov'u savunmak için yarışanlar arasındaydı. Teknoloji ve ifade özgürlüğü arasındaki karanlık kesişme üzerine tartışmalar sürerken X'te #FreePavel etiketi yayıldı.
Sansür karşıtı tutum
Telegram, Avrupa Birliği yasalarına uyduğunu söyledi. Şirket, “Bir platformun veya sahibinin bu platformun kötüye kullanılmasından sorumlu olduğunu iddia etmek saçma” dedi. Telegram uzun zamandır Durov'un otorite karşıtı ahlakı ve ifade özgürlüğüne olan bağlılığıyla destekleniyor. Yetkilileri çevrimiçi olarak trolleme yeteneğine sahip dindar bir tekno-iyimser olan 39 yaşındaki genç, hükümetlerin insanların internette söylediklerini veya yaptıklarını sansürlememesi gerektiğine güçlü bir şekilde inandığını söyledi. Bu yol gösterici hareket, Telegram'ın Ruslar, İranlılar ve otoriter hükümetler altında yaşayan diğerleri için popüler bir sohbet uygulaması haline gelmesine yardımcı oldu. Ancak Durov'un platformu denetlemeye yönelik serbest piyasa yaklaşımı teröristleri, aşırılık yanlılarını, silah kaçakçılarını, dolandırıcıları ve uyuşturucu satıcılarını da cezbetti.
'Mahremiyet korkudan daha önemli'
Gizliliğin, çevrimiçi konuşmanın daha yakından denetlenmesinden daha önemli olduğunu söyledi. Durov 2015'te “Nihayetinde mahremiyet, terörizm gibi kötü şeylerin olmasından duyduğumuz korkudan daha önemlidir” şeklinde bir paylaşımda bulundu. Durov 2018'de Instagram'da çölde bir atın üzerinde çekilmiş fotoğrafının altına “Gerçekten özgür olmak için, özgürlük uğruna her şeyi riske atmaya hazır olmalısınız” diye yazdı.
DNA'sını 'açık kaynak' yapmak istedi
Kişisel sosyal medya hesaplarında Durov'un paylaşımları eklektik bir yaşam tarzı sergiliyor. Yakın tarihli bir paylaşımında, son 15 yılda sperm donörü olarak 12 ülkede 100'den fazla biyolojik çocuğa babalık yaptığını iddia etti. Bu bilgiyi konunun damgalanmasına yardımcı olmak için paylaştığını söyleyen Durov, ilk olarak kısırlıkla mücadele eden bir arkadaşına yardım etmek için sperm bağışladığını ve DNA'sını “açık kaynak” yapmayı planladığını ekledi. Ancak Durov'un en büyük önceliği Telegram. 2014 yılında, güvenlik servislerinin artan incelemeleri nedeniyle Rusya'dan ayrıldı ve sonunda hükümetin işine müdahale etmeyeceğini söylediği Birleşik Arap Emirlikleri'nin Dubai kentine yerleşti. O zamandan beri Apple ve büyük hükümetlerle içerik kontrolleri konusunda mücadele etti. İnternet engellemelerinden kaçınmak için kullanılan bir VPN yazılımı üreticisi olan Surfshark'a göre Telegram 31 ülkede geçici veya kalıcı yasaklarla karşılaştı. Nisan ayında Tucker Carlson ile yaptığı bir röportajda Durov, FBI'ı ABD hükümetinin kullanıcı verilerine erişebilmesi için bir Telegram programcısını işe almaya çalışmakla suçladı. Yıllar sonra verdiği ilk röportajda Durov, Rus hapishanelerine gönderme yaptı. FBI yorum taleplerine yanıt vermedi.
Facebook'tan gelen ilham
1984 yılında Sovyetler Birliği'nde doğan Durov, 4 yaşındayken ailesiyle birlikte kuzey İtalya'ya taşındı. Telegram'ın baş teknoloji sorumlusu olan matematik dehası kardeşi Nikolai, İtalyan televizyonunda kübik denklemleri çözerken gösterildi. 1990'ların başında Sovyetler Birliği çöktükten sonra Durovlar St Petersburg'a geri döndü. Pavel ve Nikolai gençlerin katıldığı matematik yarışmalarına katılır ve ailenin İtalya'dan getirdiği bir IBM bilgisayarda kod yazmaya başladı. Petersburg'daki üniversitede bir arkadaşı Durov'a Mark Zuckerberg tarafından kurulan Facebook'un ilk versiyonunu gösterdi. Bundan ilham alan Durov, kendi versiyonunu yapmak için yola koyuldu. 2006'da başlattığı Vkontakte adlı hizmet birkaç yıl içinde Rusya'ya hakim oldu. Aynı zamanda Vkontakte'nin kullanıcıları hakkında bilgi talep eden Kremlin'in de dikkatini çekti.
Durov, Rus güvenlik güçlerinin 2011 yılı civarında evini basmasının ardından Telegram'ı iletişim kurmanın daha güvenli bir yolu olarak inşa etmeye başladığını söyledi. Telegram'ı kurarken hala Vkontakte'yi yöneten Durov, hükümetin sonunda kendisine bir ültimatom verdiğini söyledi: Vkontakte'nin kullanıcıları hakkındaki verileri teslim et ya da şirketin kontrolünü kaybet ve ülkeyi terk etmeye zorlan. Durov "Ben ikincisini seçtim" dedi.
Sürekli yer değiştiriyor
Rusya'yı reddettiğinden beri Durov, Telegram mühendisleriyle çevrili bir şekilde gezici olarak yaşıyor. Eski çalışanlar, birkaç ayda bir yer değiştirdiğini söyledi. Dubai'yi Telegram'ın resmi merkezi haline getirirken bile Barselona, Bali, Berlin, Helsinki ve San Francisco'da zaman geçirdi. Eski çalışanlar, Durov'un ciddi bir mühendislik lideri olmaya devam ettiğini, para kazanmak ya da suç faaliyetlerini denetlemek pahasına genellikle uygulamanın özelliklerine takıntılı olduğunu söyledi.
Net serveti 9 milyar dolar olabilir
Telegram'a göre Durov'un Birleşik Arap Emirlikleri ve Fransa vatandaşlığı var. Özel jetle seyahat etmesine rağmen, bir şeyler satın almaktan kaçındığını, özgür olabilmek için banka hesabında ve bitcoin'de yüz milyonlarca dolar tuttuğunu söyledi. Bloomberg net servetinin 9 milyar dolardan fazla olduğunu tahmin ediyor. Carlson ile yaptığı röportajda “Evdeki koltukların rengini seçmek yerine insanların nasıl iletişim kuracağını etkileyecek kararlar almayı tercih ederim” dedi.
Kullanım arttıkça eleştiriler de arttı
Telegram şu anda dünya çapında 1 milyar kullanıcıya yaklaşıyor ve X'ten daha büyük hale geliyor. Telegram, WhatsApp veya iMessage'a benzer bir mesajlaşma uygulaması olarak çalışıyor. Ancak aynı zamanda 200.000'e kadar kullanıcısı olan gruplara ev sahipliği yapıyor ve insanların ve grupların görüşlerini daha da geniş kitlelerle paylaşmasına yardımcı olan yayın özelliklerine sahip. Hizmet özellikle Ukrayna, Brezilya, Endonezya, Hindistan ve Rusya'da popüler. Telegram kullanımı patladıkça, Durov'un içeriği denetlemeye yönelik hafif dokunuşu eleştirilere neden oldu. Politika yapıcılar, kolluk kuvvetleri ve güvenlik araştırmacıları uygulamanın dezenformasyon, terörizm propagandası, aşırı sağcılık, uyuşturucu ticareti, çocuk pornografisi ve silah satışı için bir sığınak haline geldiğini söyledi.
Yıllar içinde Telegram, çocukların cinsel istismarına yönelik materyaller veya açıkça şiddeti teşvik etmeyi amaçlayan gönderiler gibi bazı içerikleri kaldırdı. Ancak yetkililer Durov'un işbirliği yapmaması nedeniyle sık sık hayal kırıklığına uğradı. Diğerleri, Telegram'ın 2020'de hizmet yasağını kaldıran Rus hükümetiyle bağlarını sürdürdüğüne dair endişelerini dile getirdi. Güvenlik uzmanları da Signal gibi uygulamalarla aynı şifreleme standartlarını kullanmayan aracın şirketin söylediği kadar güvenli olmadığı konusunda uyarıda bulundu. Fransız savcılar, Durov'un geçen ay müstehcen çocuk görüntüleri, dolandırıcılık, uyuşturucu kaçakçılığı ve kara para aklama ile ilgili suçlar hakkında açılan bir soruşturma kapsamında tutulduğunu söyledi. Fransız yetkililer Telegram'ın kolluk kuvvetleriyle işbirliği yapmadığını kaydetti. Durov'un gözaltı süresi uzayabilir.
© 2024 The New York Times Company
