Yakın zamanda yayınlanan bir çalışma, kağıt bardakların doğal çevremize atılmaları halinde geleneksel plastik bardaklar kadar zehirli olabileceğini gösteriyor. Görünüşte çevre dostu olan kağıt bardaklar, sıvının kağıda sızmasını önlemek için ince bir plastik tabakayla kaplanıyor ve bu astar toksik maddeler yayabiliyor. İsveç'teki Göteborg Üniversitesi'nde çevre bilimi alanında doçent olan başyazar Bethanie Carney Almroth, "Bu malzemelerden sızan kimyasallar var" şeklinde konuştu.
Wired'ın haberine göre bu tür kahve bardaklarının çevresel etkilerini değerlendirmeye çalışırken, çoğu deney plastik kapaklara ve polistiren bardaklara odaklandı. Kâğıt bardaklar uzun süre incelemeden uzak kaldı. Carney Almroth ve meslektaşları, bu eksikliği gidermek için kağıt ve plastik bardakların, toksisite testlerinde yaygın olarak kullanılan tatarcık larvaları üzerindeki etkilerini test etti. Bardaklar ılıman suya veya tortuya yerleştirildi ve dört haftaya kadar süzülmeye bırakıldı. Larvalar daha sonra kağıt ve plastik bardakların kirlettiği su veya tortuyu içeren akvaryumlarda tutuldu. Kirliliğin kaynağı ne olursa olsun, larvalar tortuda daha az büyüdü ve kirli suya maruz kalmaları da gelişimlerini engelledi.
Ekotoksikologlar, kağıt bardaklardan suya ve tortuya hangi maddelerin sızdığını görmek için kimyasal analizler yapmadı, ancak Carney Almroth oluşan hasara bir kimyasal karışımının neden olduğundan şüpheleniyor. Ancak hangi maddelerin mevcut olduğu bilinmediği için daha fazlasını söylemek zor. Almroth konuyla ilgili "Şirketler ürünlerinde ne kullandıklarını bize bildirmek zorunda olsalardı her şey çok daha kolay olurdu" diyor.
Kahve bardakları sentetik malzemeler ve kimyasalların karmaşık bir karışımından yapılıyor. Üreticiler sonrasında toksik olduğu bilinen diğer maddeleri ekliyor. Kağıt bardakları kaplamak için kullanılan mısır, manyok veya şeker kamışından elde edilen bir malzeme olan polilaktik asit gibi bitki kaynaklı malzemeler kullanılsa bile, bardak üreticileri genellikle işleme sırasında bir dizi başka kimyasal madde ekliyor.
Şu anda İsviçre merkezli bir bilim iletişimi kuruluşu olan Gıda Ambalaj Forumu'nun genel müdürlüğünü yürüten Jane Muncke, kimyasal analizlerin bazen plastik veya kağıt bir bardakta bulunan maddelerin bileşimine ışık tutabileceğini, ancak bu testlerin bile orada ne olduğunu her zaman belirleyemeyeceğini söylüyor. İçerikteki maddeler sadece bu analizleri yapan bilim insanları tarafından değil, aynı zamanda ambalajı üreten ve satan kişiler tarafından da bilinmiyor. Plastik içeren ürünlerin üretimi sırasında, yeni maddeler oluşturmak için kullanılan malzemeler arasında istem dışı kimyasal reaksiyonlar meydana gelebilir.
Karışım da tehlike yaratabilir
Muncke, kimyasalların kullanıldıkları özel kombinasyonlar nedeniyle de zararlı olabileceğini ekliyor, ki buna "karışım toksisitesi" deniyor. Bu nedenle, kaplardaki tek tek maddelerin miktarlarını düzenlemenin pek mantıklı olmadığını, çünkü bunların nasıl bir etki yaratacağından emin olamayacağınızı söylüyor.
Tek kullanımlık bardak kullanılmamalı
Geri dönüşüm uygulamalarının iyileştirilmesi, zararlı kimyasalların doğaya karışmasını önlemek için mantıklı bir adım olacak, ancak araştırmacılar en iyisinin tek kullanımlık kağıt bardakları tamamen kullanımdan kaldırmak olduğunu söylüyor. Çoğu geri dönüşüm merkezi için plastik kaplamayı bardağın kağıdından ayırmak zor. Örneğin İngiltere'de sadece bir avuç geri dönüşüm merkezi kağıt bardakları kabul ediyor. Birçok kahve dükkanı geri dönüşüm için bunları toplasa da kağıt bardakları bırakmak zorunda kalmak, tek kullanımlık bir ürünün rahatlığını ortadan kaldırıyor. Bugün İngiltere'de her 100 kağıt bardaktan sadece dördü geri dönüştürülüyor.
Mikroplastik kaynıyor
Ayrıca, kimyasalların sızması sadece kâğıt bardaklar yakıldığında ortaya çıkan bir sorun değil; bir bardak kullanıldığında da bu sızma başlayabilir. 2019 yılında Hindistan'dan bir araştırma grubu, plastik parçacıkların veya kimyasalların açığa çıkıp çıkmadığını görmek için kağıt bardakları sıcak suyla doldurdu. Kharagpur'daki Hindistan Teknoloji Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olan Anuja Joseph bir e-postada, "Bizim için sürpriz olan, 15 dakika içinde sıcak suya sızan mikroplastik parçacıkların sayısıydı" diye yazdı. Ortalama olarak, 100 ml bardak başına 25 bin parçacık vardı. Araştırmacılar ayrıca suda ve plastik kaplamada sırasıyla zararlı kimyasalların ve ağır metallerin izlerine rastladılar.
"Yeniden kullanılabilir" bardaklar, genellikle plastikten yapıldıkları için sızıntı söz konusu olduğunda pek iyi değil; ısı ve aşınma sızıntıyı hızlandırırken kahve gibi asitli içecekler kimyasalları daha kolay emiyor. Yeniden kullanılabilir plastik bardakların karbon ayak izi de tartışmalı: Bazı tahminlere göre, yeniden kullanılabilir bir bardağın tek kullanımlık bir bardağa kıyasla sera gazı emisyonlarını dengelemesi için 20 ila 100 kez kullanılması gerekiyor. Bunda yeniden kullanılabilir bardağı dayanıklı hale getirmek için gereken yüksek miktardaki enerjinin ve yıkamak için gereken sıcak suyun etkisi var. Bununla birlikte, yeniden kullanılabilir bir plastik bardak en azından daha uzun süre dayanma potansiyeline sahip ve geri dönüşümü daha kolay.
Carney Almroth'a göre yeniden kullanılabilir plastik bardaklar çözüm değil. Almroth'a göre daha az hammadde çıkarılmalı ve plastik haline getirilmeli. Almroth "Ancak, bir ürünü diğeriyle değiştirmediğimizden emin olmak için daha sürdürülebilir bir şeye geçiş yaparken ortaya konan alternatiflere de bakmamız gerekiyor" diyor.
Carney Almroth, küresel bir plastik anlaşması için yürütülen müzakerelere kanıtlarıyla katkıda bulunan bilim insanlarından oluşan bir koalisyonun parçası. Bu görüşmeler Kasım ayında Kenya'da devam edecek.
Origami tekniğiyle gelen çözüm
Bu arada, daha güvenli ve sürdürülebilir çözümler arayışı da devam ediyor. Bazı şirketler waffle ya da bisküviden yenilebilir bardaklar üretirken, bazıları da kâğıdı katlayarak origami benzeri bir teknikle bardak haline getirdi. Hem Carney Almroth hem de Muncke, şirketlerin döngüsel bir ekonomiyi şekillendirmek için yerleşik malzemeleri kullanma potansiyelini görüyor. Böylece kahve dükkanları düşük maliyetli plastik ve kağıt bardaklarını daha kolay değiştirebilir.
Örneğin, içecekleri daha uzun süre sıcak tutan camı ele alalım. Düşük ısı iletkenliği, sıvıdaki ısının bardak içinde dağılmasını yavaşlatıyor ve kimyasal olarak da sızıntı yapmıyor. Ancak cam sonsuz geri dönüştürülebilir olmasına rağmen, plastikten daha yüksek bir çevresel ayak izine sahip. Kum gibi doğal hammaddelerden yapılır ve bu hammaddelerin çıkarılması ve çok yüksek sıcaklıklarda eritilmesi gerekiyor.
Peki ya çelik bardaklar?
Yeniden kullanılabilir su şişeleri için yaygın olarak kullanılan bir metal olan paslanmaz çelik de bir diğer rakip. Ancak çelik bardaklardaki kahve, seramik ve cam bardaklara göre daha hızlı soğuyor, çünkü ısı malzemeye ve ardından avucunuza aktarılıyor. Bununla birlikte, malzeme daha sağlam yapıda, bu da onu hareket halindeki içecekler için iyi hale getiriyor.
Muncke, hangi malzeme başarılı olursa olsun, tek kullanımlık bardaklardan uzaklaşmanın yenilikçi iş modelleri ve yaklaşımları gerektireceğini söylüyor. Bununla, şirketlerin yeniden kullanılabilir bardakları kiralamak ve toplamak, uygun şekilde yıkamak, kirlenmediklerinden emin olmak ve ardından tekrar dolaşıma sokmak için uygun bir yol bulmalarını kastediyor. Muncke "Zor olan şey insanların davranışlarını değiştirmek ve tüm altyapıyı oluşturmak. Bu da çok paraya mal oluyor" diyor.
Kolaylık ve ucuzluk, tek kullanımlık bardakların kullanımdan kaldırılmasını zorlaştıran en büyük faktör.
