Demans hastalığı hafızayı yok eden ve insanların yemek yeme, araba kullanma ya da fatura ödeme gibi günlük rutinlerini yerine getiremez hale sokan bir hastalık. Nature Medicine dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma 2060 yılda sadece Amerika'daki demans hastası sayısının 1 milyonu bulacağını ortaya çıkardı. Demansın tedavi yok ve önlenemez. Ancak riski azaltılabilir.
Aile geçmişi ve genetik dahil olmak üzere demansı etkileyen birçok faktör var. Bu iki faktörü değiştiremeyebilirsiniz ancak yaşam tarzınızdaki bazı değişikliklerle demansa yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz. Bunlar arasında fiziksel ve zihinsel egzersiz yapmak, sigara içmemek ve kalp hastalığına yol açabilecek kronik durumları yönetmek yer alıyor.
Pittsburgh Üniversitesi'nin geriatrik tıp bölümünde doçent olan Christine E. Kistler, Washinton Post'a yaptığı açıklamada "Genel olarak sağlık için iyi olduğunu bildiğimiz şeylerin hepsi demansı önlemek için de iyidir. Hangi yaşta olursanız olun sigarayı bırakmak sizin için iyidir. Herhangi bir yaşta egzersize başlamak sizin için iyidir. Beynimizi çalışır halde tutmamız gerekir ve bu da beynimizin sağlıklı kalmasına yardımcı olur" dedi. İşte demans riskini azaltabilecek 15 bilimsel öneri....
1- Bitki temelli beslenin
Bitki bazlı gıdalara ağırlık verin. Araştırmalar, yüksek oranda sebze tüketiminin yaşa bağlı bilişsel gerileme oranını yavaşlatabileceğini gösteriyor. Başka bir çalışma, düzenli egzersiz, daha az stres ve sosyalleşmeyle birlikte bitki temelli gıda tüketiminin; hafif bilişsel bozukluk ve erken Alzheimer hastalığı semptomlarını iyileştirebileceğini buldu.
VA Boston Healthcare System'de bilişsel ve davranışsal nöroloji şefi olan Andrew Budson, “Akdeniz tipi beslenme ve haftada beş gün en az 30 dakika düzenli aerobik egzersiz yapmak kesinlikle önemlidir. Diyet ve egzersiz, insanların sağlıklı vücut ağırlığını korumalarına yardımcı olacaktır" dedi.
Araştırmalar aşırı kilolu olmanın demans için bir risk faktörü olduğunu gösteriyor. UTHealth Houston'da nöroloji profesörü olan Paul Schulz, “Hastalarıma dondurma, patates kızartması ve domuz pastırmasını bırakmalarını söylüyorum" dedi.
2- Düzenli egzersiz yapın
Egzersiz, kilo kontrolünün yanı sıra demans başta olmak üzere kalp hatalığı ve diğer sağlık sorunlarını azaltır. Schulz, "Yaşlı hastalarımız genellikle yoğun aktivite yapamazlar, ancak yürümek bile Alzheimer hastalığı riskini azaltmada etkilidir" dedi.
3- Aşı olun
Yapılan araştırmalardan elde edilen kanıtlar, rutin aşıları yaptırmanın Alzheimer ve diğer demans türlerini önlemeye yardımcı olabileceğini gösteriyor. Zona ve grip aşıları üzerine yapılan çalışmalar, aşılanmış kişilerde riskin azaldığını ortaya koydu. Uzmanlar, kesin olmamakla birlikte, yaşlılarda zonaya neden olan herpes virüsü gibi bulaşıcı ajanların hastalıkta bir rol oynadığını ve buna karşı korunmanın yardımcı olabileceğini düşünüyorlar.
Bir başka teori de aşıların bağışıklık sisteminin Alzheimer hastalarında yüksek seviyelerde bulunan amiloid plağa karşı tepkisini azalttığı yönünde. Bu mantığa aykırı gelebilir, ancak bağışıklık sistemi amiloid plağa saldırdığında, kronik beyin iltihabı ve hücre ölümü olasılığını da artırır.
4- Günlük vitamin alın
Multivitaminlerin bilişsel faydalarını inceleyen çalışmalara göre günlük bir multivitamin 60 yaş ve üzeri kişilerde hafıza kaybını yaklaşık iki yıl yavaşlatabilir.
5- Hava kirliliğinden kaçının
Araştırmalar, hava kirliliğine maruz kalmanın demans riskini artırdığını, temiz hava kalitesinin ise riski düşürdüğünü gösteriyor.
6- Travmatik beyin hasarına karşı korunun
Yaşlı insanlar düştüklerinde genellikle başlarını çarparlar. Araştırmalar, orta dereceli bir yaralanmanın bile (gençken olsa dahi) yaşlandığınızda bunama gelişme riskini artırabileceğini gösteriyor. Schulz, "Her müşterime bisiklete binerken ya da kayak yaparken kask takmalarını söylüyorum. Aynı şey futbol ve basketbol için de geçerli" dedi.
7- İşitme duyunuzu koruyun
Kulaklarınızı işitme kaybından koruyun. Yüksek seslerden korunmak için kulak tıkacı veya ses engelleyici kulaklık kullanın. Eğer varsa işitme cihazı kullanın. İhtiyacınız varsa alın. İşitme kaybı olanlar sosyalleşmekten uzak durabilir ve bu da demans riskini artırabilir.
8- Sosyal bağlantılarınızı koruyun
Araştırmalar, sosyal bağlarını sürdüren kişilerin bunamaya yakalanma olasılığının, yalnız yaşayanlara kıyasla daha düşük olduğunu gösteriyor. Uzmanlar, pandemi sırasında uygulanan zorunlu izolasyonun riske katkıda bulunmuş olabileceğini düşünüyor.
9- Yalnızlık duygularını azaltmaya çalışın
Bir çalışma, yalnız olmaktan ziyade kendini yalnız hisseden yaşlıların demans riskinin daha yüksek olabileceğini buldu. Halihazırda sahip olduğunuz sosyal bağlantıları besleyerek, benzer düşünen insanlar bularak ve bilişsel davranışçı terapiyi deneyerek yalnızlık duygularına karşı koymayı hedefleyebilirsiniz.
10- Kan basıncı, kan şekeri ve kolesterolünüzü takip edin
Hipertansiyon kalbe, kan damarları ile beyne zarar verebilir ve inme tehlikesini artırır. İnme geçirmek beyne giden kan akışını bozarak vasküler demans riskini artırır. Yüksek kan şekeri diyabete yol açar ve bu da kalp hastalığı, felç ve bilişsel bozukluk riskini artırabilir. Schulz, kolesterolünüzü düşürmenin demans riskini azaltabileceğini söyledi.
11- İyi bir gece uykusu alın
Araştırmalar, uykusuzluğun Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin artmasıyla ilişkili olduğunu gösteriyor.
12- Alkol alımını azaltın
Alkol, bunama riskini artıran diyabet, hipertansiyon, felç ve hafıza zayıflığı gibi sağlık bozukluklarını daha da kötüleştirebilir. Ayrıca çok fazla içki içmek düşme, araba kazası ve travmatik beyin yaralanmalarıyla sonuçlanabilecek diğer kazalar ve karaciğer hastalığı tehlikesini de artırır.
13- Sigarayı bırakın
Sigara içmek, kalp hastalığı ve felç de dahil olmak üzere demans riskini artıran çok sayıda ciddi sağlık sorunuyla bağlantılıdır. Schulz, "Sigara içmenin kan akışını azaltmak da dahil olmak üzere çeşitli etkileri olabilir" dedi. Uzmanlar, sigara içmenin bunama riskiyle bağlantılı olduğuna dair sağlam kanıtlar olduğunu söylüyor.
14- Uyku ilaçlarından kaçınmaya çalışın
Kistler, uyku ilaçlarını bunama riskiyle ilişkilendiren bazı kanıtlar olduğunu, ancak kesinliğine dair bir çalışma olmadığını söyledi. Kistler "Yine de, bu ilaçların bunama riskine yol açabileceğine dair çok fazla biyolojik neden var" dedi.
15- Bulmaca çözün
Beyninizi meşgul edecek aktiviteler yardımcı olabilir. Okuyun, yazın ve masa oyunları oynayın. Araştırmalar bu tür uğraşların büyük bir fark yarattığını gösteriyor. Schulz, "Artık beyni bir kas gibi düşünüyorum, yani onu çalıştırmazsak daha az performans gösteriyor" dedi.
