Tıpkı bedenimiz gibi beynimiz de yaş aldıkça değişiyor. Yaş ilerledikçe bir restoranın adını ya da anahtarlarımızı nereye koyduğumuzu hatırlamak zorlaşabilir. Yeni bir şey öğrenmek ise daha fazla zaman alabilir.
The Huffington Post'un haberine göre beynimizi sağlıklı tutmak ve erken yaşlanmasını önlemek büyük ölçüde bizim elimizde. Üstelik bu, günlük alışkanlıklarımızla başlıyor. Özellikle bazı davranışlardan kaçınmak, bilişsel sağlığımız üzerinde olumlu bir etki yaratabilir.
Uzmanlara, her gün farkında olmadan yaptığımız ama beynimizi erken yaşlandırabilecek “zararsız” alışkanlıklar soruldu. İşte bir an önce bırakmanız gereken 6 hata:
1. Yeterince sosyal etkileşim kurmuyorsunuz
Uzaktan çalışmak, yeni bir bebek sahibi olmak ya da emekli olmak gibi durumlar sosyal ortamlardan uzaklaşmamıza neden olabiliyor.
Cedars-Sinai Hastanesi Hafıza ve Sağlıklı Yaşlanma Programı Direktörü Dr. Zaldy Tan “Hayat ilerledikçe sosyal çevremizi yavaş yavaş kaybetmek çok yaygın bir durum. Ne zaman ihtiyacımız olacağını bilmesek de, bize destek olabilecek bir sosyal ağımızın olması gerekiyor" dedi.
Peki sosyal etkileşim beynimizi nasıl etkiliyor? Dr. Tan’a göre “Her yeni insanla tanıştığımızda, beynimizdeki nöronlar arasında yeni bağlantılar kurulur”. Ayrıca güçlü bir sosyal çevre, ruh halimizi iyileştirir ki depresyonun demans (bunama) için önemli bir risk faktörü olduğu biliniyor.
Amerikan Nöroloji Akademisi üyesi ve Geisinger Sağlık Merkezi Hafıza ve Biliş Programı Direktörü Dr. Glen Finney, yüz yüze iletişimin en faydalısı olduğunu söylese de, çevrim içi sohbetlerin de yararlı olabileceğini belirtti:
“Bazı insanlar fiziksel olarak izole yaşıyor ya da yakınında ailesi ve arkadaşları bulunmuyor. Bu kişiler için çevrim içi topluluklar bir can simidi haline gelebiliyor"
2. Hep aynı şeyleri yapıyorsunuz
Beynimizi aktif tutmak önemli olsa da, yalnızca bildiğimiz şeyleri tekrar etmek yeterli değil. Dr. Finney, beynin konfor alanının dışına çıkması gerektiğini vurguladı:
“‘Artık çocuk değilim, yeni bir şey öğrenmeme gerek yok’ demek, beyin sağlığınızı sabote eder ve erken yaşlanmaya yol açabilir”
Yeni bir şey öğrenmek, tıpkı yeni biriyle tanışmak gibi, nöronlar arasında bağlantı kurar ve beynin genç kalmasına yardımcı olur.
Finney “Zihinsel ufkunuzu sürekli genişletmelisiniz. Hiç müzik aleti çalmadıysanız bir enstrüman öğrenin. Yabancı dil bilmiyorsanız, yeni bir dil öğrenin” dedi.
3. Kronik stresi görmezden geliyorsunuz
Stres hayatın bir parçasıdır ve vücudumuz genellikle kısa süreli stresli durumlarla başa çıkabilir. Sorun, stresin kronik hale geldiği ve bununla ilgilenmediğimiz noktada başlar.
Kaliforniya Üniversitesi (UCSF) Psikiyatri Profesörü ve “The Stress Prescription” kitabının yazarı Dr. Elissa Epel, “Modern yaşamda, gün boyu fark etmeden orta düzeyde bir stres hali içinde kalabiliyoruz. Gerçekte stresli bir olay olmasa bile, bilinçsiz bir stres taşımamız mümkün” dedi.
Epel, bu stresi fark edip gün içinde gevşemeye zaman ayırmamız gerektiğini söyledi. Örneğin nefese odaklanmak veya kısa farkındalık anları yaratmak faydalı olabilir.
Ayrıca, vücudu kısa süreli strese sokan durumların (soğuk duş, sauna, yüksek tempolu egzersiz gibi) uzun vadede rahatlama sağladığını belirtti:
“Gün içinde derin dinlenme anları yaratabildiğimizde, nöronlarımızın da yenilenmesine fırsat tanırız. Bu da beyin yaşlanmasını yavaşlatır”
4. Fazla hazır gıda ve paketli yemek tüketiyorsunuz
Dr. Tan “Meşgul bir hayat sürerken mikrodalgaya atılacak yemekleri ya da fast food’u seçmek çok kolay. Ancak uzun vadede bu alışkanlık beynimiz için pek de iyi değil" dedi.
Hazır ve işlenmiş gıdalar genellikle doymuş yağ ve ilave şeker açısından yüksektir. Araştırmalar, bu tür besinleri uzun yıllar tüketmenin demans riskini artırabileceğini gösteriyor.
Dr. Finney, “Bu tür gıdalar beynin erken yaşlanmasına yol açabilir ve beyin sağlığına zarar veren hastalıklara zemin hazırlar. Örneğin, kontrolsüz diyabet beyin küçülmesiyle ilişkilendirilmiştir” ifadelerini kullandı.
Elbette arada bir fast food yemek yanlış değil. Fakat mümkün olduğunca yeşil yapraklı sebzeler, balık, zeytinyağı ve kuruyemiş gibi Omega-3 açısından zengin besinleri tercih etmekte fayda var. Omega-3’lerin belleği, öğrenmeyi ve beyin kan akışını desteklediği biliniyor.
5. Kaliteli uyku alamıyorsunuz
Her gece 7-9 saat uyumaya özen gösteriyor olabilirsiniz, ancak uyku kaliteniz düşükse sabah yorgun kalkabilirsiniz. Uyku süresi kadar kalitesi de beyin sağlığı için kritik önemdedir.
Dr. Tan “Uyku sırasında gün içindeki anılar sınıflandırılır ve gerektiğinde kolayca erişebileceğimiz şekilde düzenlenir. Ayrıca Alzheimer hastalarının beynine zarar veren beta-amiloid proteini de uyku sırasında temizlenir” dedi.
Uyku süresi kısa olduğunda ya da sık bölündüğünde bu süreçler kesintiye uğrar. Zamanla bu durum, konsantrasyon zorluğu ve hafıza problemlerine yol açabilir. Uzun vadede ise beyin yaşlanmasını hızlandırabilir.
Uyku kalitesini artırmak için Tan şu önerilerde bulunuyor:
- Her gün aynı saatte uyuyup uyanın.
- Alkol ve sıvı tüketimini yatmadan önce azaltın.
- Uyku ilaçlarından ve yatakta telefon ya da TV izlemekten kaçının.
6. Fiziksel aktiviteyi hayatınıza dahil etmiyorsunuz
Dr. Finney “Fiziksel egzersiz — özellikle kardiyovasküler egzersizler ama aynı zamanda kas güçlendirici hareketler beynin genç kalması açısından son derece önemli. Bu tür aktiviteler, beyin sağlığını destekleyen büyüme hormonlarını artırır" dedi.
Dr. Tan ise egzersizi bir yaşam tarzı haline getirmenin daha sürdürülebilir olduğunu söyledi:
“Bahçeyle uğraşmak, yürüyüşe çıkmak gibi aktiviteler uzun vadede haftada bir saat spor salonuna gitmekten daha faydalı olabilir”
Düzenli fiziksel aktivite, stresi azaltır ve beyne kan akışını artırır. Bu da genel beyin sağlığını güçlendirir.
Beyin sağlığımız büyük ölçüde bizim elimizde
Beynimiz için yapabileceğimiz en kötü şey, yaşlandıkça her şeyin “doğal olarak” kötüleşeceğini kabullenmektir. Dr. Finney son olarak şunu söyledi:
“Yaşlanıyor olmanız her şeyin kötüye gideceği anlamına gelmez. Beyninize, bedeninize iyi bakın. Bunu yaparsanız, sandığınızdan çok daha sağlıklı bir şekilde yaş alabilirsiniz”
Kaynak: Gazete Oksijen
