Dünya plastik krizine karşı önemli bir adımın eşiğinde. Salı günü yani bugün, 170’ten fazla ülkenin temsilcisi, Cenevre’de Birleşmiş Milletler konferansında bir araya gelerek plastik kirliliğini durdurmak için yasal bağlayıcılığı olan küresel bir anlaşmayı müzakere edecek.
2022'de farklı ülkeler atığı ve bazı plastik ürünlerindeki zararlı kimyasalları azaltmak için, yasal olarak bağlayıcı bir küresel anlaşma geliştirme konusunda uzlaşmıştı; fakat henüz bir anlaşmaya varılamadı.
Plastik üretimi son 70 yılda inanılmaz bir hızla arttı. 1950’de yılda 2 milyon ton olan üretim, 2022’de 475 milyon tona ulaştı. Bilim insanlarına göre, şu anda okyanuslarda yaklaşık 200 trilyon plastik parçası yüzüyor. Hiçbir önlem alınmazsa bu sayının üç katına çıkabileceği tahmin ediliyor.
Geri dönüşüm yetersiz kalıyor
Üretilen plastiklerin yaklaşık %60’ı tek kullanımlık ve yalnızca %10’u geri dönüştürülüyor. Geri kalan plastikler ya yakılıyor ya çöplüklere gömülüyor ya da çevreye karışıyor. Mikroplastik parçalar artık denizlerin derinliklerinden dağ zirvelerine kadar her yerde bulunuyor.
Dr. Alice Horton (Ulusal Oşinografi Merkezi), “Plastik çok yeni bir madde. Henüz etkilerini tam anlamadık ama her alanda hayatımıza girdi ve şimdi büyük bir sorun haline geldi” diyor.
Plastikler önce doğaya sonra canlı vücuduna karışıyor
Plastikler doğaya karıştığında küçük parçalara ayrılarak canlıların vücutlarına giriyor. Balıklar ve deniz kuşları bunları yiyecek sanıyor, sindirim sistemleri zarar görüyor, hatta ölüyorlar. Uzun vadede plastik birikimi, canlılarda hücre hasarı, iltihaplanma ve hormonal bozulmalara yol açabiliyor.
İnsanlar da bu durumdan muaf değil. Lancet Countdown tarafından yayınlanan yeni bir rapora göre, plastiklerin neden olduğu sağlık sorunlarının yıllık maliyeti en az 1,5 trilyon dolar. Plastikler, kanser, solunum hastalıkları, düşük ve doğum kusurları gibi ciddi riskler taşıyor. Üstelik kullanılan 16 binden fazla plastik katkı maddesinin çoğu ya zehirli ya da etkileri hâlâ bilinmiyor.
Ülkeler ne üzerinde anlaşmaya çalışıyor?
2022 yılında ülkeler, plastikle mücadele için bağlayıcı bir anlaşma hazırlamak konusunda uzlaştı. Ancak Aralık 2024'te dolacak olan sürenin sonuna yaklaşılırken henüz ortak bir karara varılamadı.
- Anlaşmada üzerinde durulan başlıca konular ise şu şekilde sıralanıyor:
- Tek kullanımlık plastik üretiminin azaltılması
- En zararlı plastik türlerinin yasaklanması
- Küresel tasarım standartlarının oluşturulması
- Geri dönüşüm ve temizleme çabaları için finansman sağlanması
Neden uyuşmazlık var?
Yaklaşık 100 ülke üretimi kısıtlayıcı kuralları destekliyor. Ancak Rusya ve Suudi Arabistan gibi büyük petrol üreticileri, plastik üretiminin azaltılmasına karşı çıkıyor. Onlar, daha fazla geri dönüşüm yapılması gerektiğini savunuyor. Çünkü plastik, petrokimya sektörünün büyümesini sürdürebildiği az sayıdaki alanlardan biri.
Ellen MacArthur Vakfı’ndan Rob Opsomer, “Dünya genelinde tutarlı tasarım standartları oluşturmak hem maliyetleri düşürür hem de geri dönüşümü kolaylaştırır” diyor. Örneğin renksiz plastik şişelerin geri dönüşüm değeri, renklilere kıyasla çok daha yüksek.
Kaynak: Gazete Oksijen
