Teknoloji sektörünün en başarılı şirketlerinden bazılarının yeni ve daha yavaş bir yükselme evresine girdiğini söylemek yanlış olmaz. Buna örnek olarak şirketlerin çalışanlarını işten çıkararak uyguladıkları ekonomik politikaları verebiliriz. Şirketlerin yüksek büyüme oranları, devasa boyutlara ulaştıklarında bile, ekonomik sorunlara meydan okuyor gibi görünüyor olabilir ama artık öyle değil.
Elon Musk'ın Twitter'ın işgücünün yarısını işten çıkararak 3 bin 700 kişiyi gözden çıkarma yönündeki ani hamlesi, Facebook'un ana şirketi Meta'nın 11 bin kişiyi yani her sekiz kişiden birini işten çıkaracağını açıklaması ekonominin büyük şirketleri yükselttiği gibi bir anda aşağıya çekebileceğini de tüm dünyaya gösterdi. En başarılı finansal hizmet şirketlerinden biri olan Stripe, yaklaşık bin 100 kişiyi yani işgücünün yüzde 14'ünü işten çıkardı. Bu özel teknoloji girişimleri dünyasını kasıp kavuran işten çıkarma dalgasının en görünür işaretlerinden biri.
Kriz dünyanın en zenginlerini vurdu
Bir zamanlar diğer sektörlerdeki şirketlerin toplu işten çıkarmaları meşrulaştırmak için kullandıkları küçülme tabiri olan bu tür şirket çapındaki girişimler, teknoloji sektörünün işe alım patlamasındaki tersine dönüşün sadece en görünür işareti. Sektör genelinde marjinal projeler kapatılıyor ve işe alımlar donduruluyor. Bu durumu daha da çarpıcı kılan şey, hala dünyanın en zenginlerinin sahip olduğu şirketleri vurması ve aynı zamanda hızlı bir genişleme dönemini tersine çevirmesi. Yaşanan krizlerden önce Twitter'ın personel sayısı beş yıl içinde iki katına çıktı. Meta'nınki ise üç kattan fazla arttı.
Zayıf yönetimlerin sonucu
Kısa ve basit bir şekilde tüm bu kriz dönemini tanımlamak gerekirse, geçirilen iyi zamanların zayıf bir yönetimi beraberinde getirdi ve bu durum ekonomideki gerilemeyle ortaya çıktı. Büyüme hamlesiyle gözleri kamaşan teknoloji şirketleri kaçınılmaz olan ani bir düşüşe hazırlıklı olmalı.
Big Tech olarak anılan en büyük beş teknoloji şirketi Alphabet, Amazon, Apple, Meta ve Microsoft'un toplam gelirleri pandemi sırasında yükseldi. Gelirler 2020'de yüzde 19, 2021'de yüzde 28 arttı. Analistler bu yıl büyümenin 2019'da olduğu gibi yüzde 9'a gerileyeceğini düşünüyor. Yine de teknoloji devleri'nin işe alımları kriz döneminde hızlandı. 2021'in sonunda 1,6 milyonluk işgücüne sahip olan Amazon'u bir kenara bırakırsak diğer dördü son 12 ayda yüzde 18'lik bir büyüme oranıyla yaklaşık 100 bin çalışan aldı. Bu, son on yılda görülen yıllık yüzde 10-13'lük büyümenin oldukça üzerinde.
Yöneticiler sırayla özür dilemeye başladı
Teknolojik şirketlerin bu ani çöküşünden sonra yöneticilerinden özürler yağmaya başladı. Stripe CEO'su Patrick Collison, 2020'de başlayan büyüme hamlesinin 2023'e kadar devam edeceğini düşünerek kendilerine aşırı güvendiklerini söyledi. Bir diğeri ise çevrimiçi faaliyetlerdeki pandemik sıçramanın iş dünyasında değişikliğe yol açacağına dair yanlış inançtı. Bunun yerine, birçok insan hızla eski alışkanlıklarına geri döndü ve e-ticaret pandemi öncesi seviyelere geriledi.
Meta'nın kurucu ortağı Mark Zuckerberg bu hatayı yapanların arasında kendisinin de olduğunu söyledi. Yine de yanlış değerlendirme ve zayıf yönetimin yanı sıra, teknolojinin işe alım atağının arkasında bazı güçlü teşvikler de vardı. Bunlardan biri, az bulunan mühendislik yeteneklerini çekme yarışıydı. Bazılarına göre bu durum Zuckerberg gibi teknoloji liderlerine daha sonra ciddi önlemler almaları gerekeceğini bilseler bile işe alımları artırmaktan başka seçenek bırakmadı.
Rekabet gözlerini kör etti
Faiz oranlarının uzun süre dip seviyelerde seyretmesi de teknoloji şirketlerinin uzun yıllar boyunca getirisini göremeyecekleri yeni projelere yatırım yapmalarını ekonomik açıdan rasyonel hale getirdi. Yatırımcılar, bu tür bir düşüncelerin ve rekabetçi kaygıların yaygın olduğunu söylüyor.
Şirketler, teknoloji sektörünün geleceğini belirleyebilecek uzun vadeli bahislere para yatırmazlarsa rakiplerinin yatırıp öne geçeceğinden endişe ediyorlardı. İşe alım için bir başka güçlü teşvik de borsa yatırımcıları arasında neredeyse her fiyatta büyüme için kopan yaygaraydı.
Sonunu düşünmeden hareket ettiler
Faiz oranı döngüsünün değişmesiyle birlikte tüm bu teşvikler ortadan kalktı. söyleniyor. Bunun yerine, birçok insan hızla eski alışkanlıklarına geri döndü ve e-ticaret pandemi öncesi seviyelere geriledi. Meta'nın kurucu ortağı Mark Zuckerberg bu hatayı yapanların arasında kendisinin de olduğunu söyledi.
Yine de yanlış değerlendirme ve zayıf yönetimin yanı sıra, teknolojinin işe alım atağının arkasında bazı güçlü teşvikler de vardı. Bunlardan biri, az bulunan mühendislik yeteneklerini çekme yarışıydı. Bazılarına göre bu durum Zuckerberg gibi teknoloji liderlerine, daha sonra ciddi düzeltici önlemler almaları gerekeceğini bilseler bile işe alımları artırmaktan başka seçenek bırakmadı.
Rekabet en büyük sorunları beraberinde getirdi
Faiz oranlarının uzun süre dip seviyelerde seyretmesi de teknoloji şirketlerinin uzun yıllar boyunca getirisini göremeyecekleri yeni projelere yatırım yapmalarını ekonomik açıdan rasyonel hale getirdi. Yatırımcılar bu tür bir düşüncelerin ve rekabetçi kaygıların sektörde rol oynadığını söyledi. Şirketler, teknoloji sektörünün geleceğini belirleyebilecek uzun vadeli bahislere para yatırmazlarsa rakiplerinin yatırıp öne geçeceğinden endişe ediyorlardı. İşe alım için bir başka güçlü teşvik de borsa yatırımcıları arasında neredeyse her fiyatta büyüme için kopan yaygaraydı.
Böyle giderse işten çıkarılma serüveni bitmeyecek
Faiz oranı döngüsünün dönmesiyle birlikte tüm bu teşvikler buharlaştı. Şimdi tek soru, bunun ne kadar yaygınlaştığı. Hâlâ nakit sıkıntısı çeken ve sektöre hâkim olan iyimserlikle kuşatılmış pek çok teknoloji şirketi son yıllarda normale dönme çabası içerisinde. Collison, Stripe çalışanlarına gönderdiği mesajda "2022'nin farklı bir ekonomik iklimin başlangıcını temsil ettiğini düşünüyoruz" dedi. Bu mesaj daha geniş kitlelere ulaştıkça, muhtemelen çok daha fazla çalışan işini kaybedecek ve yöneticiler ellerindeki fırsatları tepmek zorunda kalacaklar.
