Pek çok konunun temel konumu: Belirsizlik. Bu dönemde belirsiz olmayan şey yok gibi. Öngörülmezlik, emin olamama, kaos, düzensizlik, net olmayan, sürekli değişken, çelişkili, yapılandırılmamışlık, tutarsızlık, tanımsızlık, çarpık, beklenmeyen, karmaşık gibi pek çok kavramın yakınsandığı anlam belirsizlik. Teknolojik ilerlemeler, yenilikler bunlara dayalı her alanda dönüşüm; bu dönüşümün temeli kültürel dönüşüme ayak uydurabilme; bugüne kadar yapılagelen mesleklerin, iş yapış şekillerinin ya da tecrübenin buharlaşması, yepyeni yetenek ve uzmanlıklar geliştirme zorunluluğu ve bunların tanımsızlığı…
Ezber bozuldu
Yani zaten dönüşüme dayalı kaygılandırıcı belirsizlik tavan yapmışken bir de pandemi patladı. Zaman mekan bağımsız çalışma ve eğitimden, iş ilişki sistemleri ve yöntemlerine, binaların sabit kıymet olarak yeniden ele alınma biçiminden seyahat ve turizmin buharlaşmasına, her türlü alışverişin e-ticarete kaymasından, çeşitlenen lojistik gereklerine, Olimpiyat, Dünya Kupası gibi dev organizasyonların durmasından pek çok mesleğin yapılamaz hale gelmesine kadar her konuda ezber bozuldu. Halbuki insan belirsizlikten kaçar. Ne olacağını bilmek ister. Hep. İnsanlar falcıların, astrologların, pin kodlarının yükselen alçalan burçların, Merkür retrosunun olacakları, geleceği, hayatın akışını belirlediğine bunun için inanır. Kurumlar ise aynı amaç için benzer şekilde ekonomistler, stratejik planlama danışmanları kullanır. Yeni normal
Dönüşüm sonrası her alanda hayatın akış hızının, organizasyonların ve işleyişlerin zaten bilinmezken bir de pandeminin ne kadar daha süreceği, üç-beş ayda biteceği söylenirken yıllarca bile sürme riski olduğu ortaya çıktı. Üstelik aşı dünyanın çoğunluğuna yayılmadıkça kimse güvende de olamayacak. Olsa teknolojiye dayalı dönüşüm karşısında nerede olacak onu da bilse, iklim felaketinin beş sene içinde kendini göstermeye başlamasıyla bugünkü huzur, refah, başarı anlayışının sona ereceği ortada. Bunun rahatlatıcısı olarak kullanılan büyük aldatmaca da “yeni normal” kavramı. “Bugünkü normlar kısmen değişir, yerine evrensel kabul gören yeni normlar gelir. Ona uygun, yeni normal doğrultuda düzen kurulur illüzyonu hemen kabul gördü. Çünkü öngörülemeyen belirsizliğe tolerans sıfır. Belirsizlik arttıkça, tolerans erozyona uğrar agresiflik başlar. Her şeyin beklendiği, öngörüldüğü gibi gelişmesi umulur. Tersi faciadır. Belirsizlik, boyun eğildiğinde her seviyede özgüven eksikliğine sebep olur. Güce olan mesafeleri arttıkça insanlar kendini çaresiz hissedip tepelerden birinin çözüm bulmasını bekler. Tepedekilerin genel tepkisi belirsizliği daha çok kural, bürokrasi, yaptırım koyarak kontrol altına almaktır. Her şey daha da formal daha da regüle olur. Belirsizlik tehdit olarak algılanır. Ama belirsizliğin büyüklüğü karşısında felç olmak kaçınılmaz olabilir. Belirsizlik arttıkça agresiflik, stres, sert reaksiyonlar da artar. Belirsizlikten kaçtıkça hiyerarşi sabitleşir, gelişme, değişme, bağımsız işleyişler ve yeniliklere açık olma düşer. Zincirlikuyu
Üstelik belirsizliğin her parçasının Rubik küpünün her an değişken ve oynak olması, ekonomiden insanların davranışlarına, eğitimden her alandaki işleyişe kadar her konuda karar almak için gereken süreyi kısalttıkça kısaltır; hataları yok etmenin, kendi kuyruğunun peşinden koşarak çözmenin sarmalına girilir. Belirsizlikten kurtulmak, uhrevi yollara sığınmanın dışında, yeniliğe, değişime açık ve her an değişilebilir esneklikte olmayı gerektirir. Bir yılı baştan kontrol edebileceğiniz, parametrelerin de yolda değişmeyeceğini varsayarak bütçe yapmak, çalışanları on iki ay sonra değerlendirecek, plaza diliyle “keypiay”ler yani kilit başarı göstergeleri peşinden koşturmak anlamsızdır. İnsanların ve kurumların suyun üstünde kalmak dışında da hayalleri olmalı. Bunlara ulaşabilmek için her an her yeri ile değişen parametrelere göre oynanabilir senaryolar gerekir. Bütçelerin, planların yerini çoklu senaryoların aldığı, peşinde koşacak hedef değil hayalleri olanlar, risk almayı da öğrendikçe fırsatlar olabilir ya da en azından belirsizlik kaçınılmazsa zevk alması öğrenilir. Öngörülebilir tek konu Zincirlikuyu girişinde açık şekilde yazar. Onun dışında hayatta belirli olan tek şey kalmıştır: Belirsizlik!
