Metaflasyon

Bir gün tuvalette klozet kapağını açınca içinden metaverse çıkar mı diye düşünmemek elde değil. Pilav üstü metaverse, sahibinden az kullanılmış metaverse, metaverse vizesi… gibi laflar duyulsa kimse şaşırmayacak. Her yerde, kanalda, sitede, grupta, kurumda, şirkette, sınıfta, kahvede… metaverse konuşulur oldu. Bir anda. Görmezlerin, fili tuttuğu yerden tarif etmeleri gibi herkesin kendi yorumu, öngörüsü, projesi, rüyası, hayali var. Kimse tam ne olduğunu bilmese de metaverse şehveti tavan yapmış durumda. Büyük teknoloji platformlarından biri adını “Meta” yaparak gündemin bir anda “metaverse” konularına odaklanmasına sebep oldu. Sanki bir anda yepyeni bir evren ortaya çıkmış, kara delikten hiç bilinmeyen, görülmemiş bir evrene geçilecekmiş algısı hakim. Sanki yüzyılın başından beri ilmek ilmek örülmüyor, her unsuru tek tek geliştirilmiyormuş gibi. “Second life”, genç “ikinci bahar” mantığıyla ikinci bir hayat olarak daha web’in ilk aşamasında ortaya çıktı. İnternete bağlanan gözlükler 2011’de, sonrasında da VR kaskları çıktı. AR, artırılmış gerçek tabanlı oyunlar, sosyal medya filtreleri altı-yedi yıldır zaten var. Oyunlarda konserler veriliyor, defileler yapılıyor. Fiziki ortamlarda binlerle ifade edilecek seyirci yerine buralarda milyonlarca kişiye ulaşılıyor. Yani hiçbir şey o kadar aniden çıkmadı ama yepyeniye doğru ilerleniyor. Bütün bu unsurların yeni kompozisyonu ve orkestrasyonu, toplam hayatın dönüşümünü getiriyor. Bunun yepyeni bir “evren” olarak sunulması da normal. Web 3.0 Gerçekte olan ise hayatın doğal evrimi. Hareketli görüntüden sinemaya, televizyondan bilgisayar ekranına, oradan mobil ekranlara evrilme 40 yıl sürdü. Web’in de üçüncü evreye geçişi 30 yıl civarında sürdü. Başka deyişle internet her 10-16 yılda bir büyük sıçrama yaşıyor. Şimdi de öyle. Önce, ancak “MR” makinelerinde görülen takırtıyla sağlanabilen, pul kadar bir görseli basmak için saatler gerektiren, teletekst seviyesinde yazılarla dolu sayfalardan oluşan web 1.0 yani internetin emekleme devri. Ardından web 2.0 geldi. Bulut sayesinde çok yönlü paketlere olanak sağlandı. Hareketli görüntüye olanak sağlandı. Müzik ve video-film “akım” esaslı platformlar, sosyal platformlarda hareketli görüntü imkanı, hatta sadece videoya dayalı sosyal platformların e-ticaret olanakları ortaya çıktı. 30 yıl sonra da internetin üçüncü evresi geliyor. Bu evre iş hayatını, günlük hayatı, ilişkileri, organizasyon biçimlerini, sosyal kurguları kökünden etkileyecek. Büyüklükten bağımsız, bugünün yüz katı hıza ulaşılması temel unsur. Bu da 50 yıldır ekranlara hapsolmuş yapının günlük hayata transferi demek. Böylece üçüncü boyut devreye girerek gerçek hayatın doğrudan yansıması da mümkün hale gelecek. Sosyal medya platformlarının oyun, eğlence ve perakende ile yakınsanacağı yepyeni bir iş ve sosyal yaşam… Bir de blokzincirler, NFT’ler, yapay zeka, makine öğrenmesi, dijital varlıklar ve sahiplik… gibi yeni unsurlar çıkıyor. Hız için 5G ve ötesi dahil altyapı kurulması gereği de zorunlu. Varlıkların, avatarların, kazanımların platformlar arası serbest dolaşabildiği ortak temel yapıya erişildiğinde ancak tek ve yeni bir öte evrenden gerçek anlamda bahsedilebilecek. Bunlara holografik görüntü ve haptik, yani dokunma ve doku algılama özellikleri de eklenince dönüşüm ortaya çıkacak. Anlamlı sonuçlar veren aşamalara geçişler, pandeminin de hızlandırmasıyla beş ile yedi yıl, global yaygınlaşması ise biraz daha fazla zaman alacak. Başka deyişle süreç başladı. Ama hayal edilenlere daha zaman var. Ama bu süre hazırlanmak, kurumları, sistemleri, süreçleri, dönüştürmek için bile sayılabilir. Teknolojik, sosyolojik, kültürel ve malzemeyle ilgili dönüşümleri hazır olup tamamlamak lazım. Ama meta ve metaverse kavramları son altı ay içinde dolaşıma çıktı ve akıl ötesi bir kabul gördü. Ne meta ne “verse” laflarını daha önce pek duymamış olanlar harekete geçiverdi. Kimi uyandıkça yeni Sülün Osman’lardan ülkenin en iyi yerlerini kapmaya çalıştı, kimi cennetin anahtarlarını satmaya kalkıştı. Uzmanlar, danışmanlar, inşaatçılar… Türeyiverdi. Bir anda. O kadar hızlı ve yoğun gündem oldu ki anlamı daha hazmedilip anlaşılmadan buharlaşmaya başladı bile. Bu hızlı ve heyecanlı kabul ve balıklama atlamanın altında şu andaki günlük yaşam, iş dünyası ve işleyişten yılgınlık, bıkkınlık ve beklenti azalması yatıyor. “Gerçeğinden ne gördük ki, belki ‘meta’sında bir şeyler olur veya sahip oluruz” anlayışı yerleşiyor. Herkes, kişi ya da kurum, bir şeyleri ıskalamaktan çok korkuyor. Fırsatı kaçırma kabusu yaşıyor. Fırsatın ne olduğunu tam çözemeden. Metazori Meta “öte, ileri, üst” gibi anlamlara taşımak için kullanılan bir ön ek. Oyun dünyasında ise en etkin taktik anlamında kullanılıyor. Meta günlük hayatta meta-bolizma (yiyeceklerin enerjiye dönüştürülmesi), meta-fizik (fizik ötesi), meta-for (anlam dönüştürme, öteye götürme) gibi kullanılsa da metaverse deyince akan sular duruyor. Bir tür altına hücum hedefi El Dorado haline geliyor. Ayırdına varamayanlar hala doksanlardan kalma sanal alemi, ya da bir evreni indirgeyip “Metaverse dünyası” demeyi yeğliyor, dönüşüme fren koymaya çalışarak. Bunun tek bir evren olduğunu fark etmeden… Sanal marketten sanal domates gelmediğini hala anlamadan. Hatta bir dudak bükmeyle ya da metazori kabullenmeyle… Metaverse hayatın her alanında metamorfoz getiriyor. Dönüşüm artık kaçınılmaz. Ama konunun, kavramların içini, her gün mıncıklayıp boşaltma çabaları, “Metaverse” kutusuna içine ne bulunursa tıkılması, anında beklenti patlaması, meta-enflasyon yaratıp dönüşümün algı değerini düşürüp gerçekten hazırlıksız yakalanmaya sebep olur mu? Göreceğiz. Her şeyin anında olmasına alışıp bekleyenler için süreç görece uzun. Teknolojik ve kültürel dönüşüm sürecinde hayallerin bile sıklıkla güncellenmesine alışmak lazım. Web 3.0 ya da metaverse temelinin görülmemiş hız olduğu hiç unutulmadan. Metaverse konusunda metaflasyon yaratmadan.