U-Mutlu olmalı

Gelecek; güzel olduğu kadar gizemli kavramdır. Ne olacağı pek kestirilemese de iyi bir şeyler olacağını düşünür insan. Yılbaşı gecelerinde olumlu beklentiler saçılmasının nedeni de geleceğin iyi şeyler getireceği varsayımı, hatta inancıdır. Gelecek için biriktirilir, yatırım yapılır, hazırlanılır... Geleceğin geçmişten de bugünden de çok daha iyi olacağı neredeyse kesindir. Daha kötü olacak değil ya. Öyle olma olasılığı varsa bile yoktur. Bir süre için. Gelecek vaattir. Cek-tir, cak-tır. Daha iyi olacaktır. Gelecek yenidir. Yeni ne kadar yepyeni, ne kadar eskinin kullanılmamış halidir belli olmaz. Gelecek gençlerindir. Gelecek için büyümek gerekir. Okumak, eğitilmek gerekir. Hep daha iyisi, yenisi, güzeli için. Yani gelecek umuttur. Umut sadece fakirin değil, herkesin ekmeğidir. Halinden memnun, mutlu olmayan, dayanmakta zorlananın tek çıkışı umuttur. Bu değilse, ileride her şey değilse bile bir şeyler mutlaka daha iyi olacaktır. Öte yandan içinden geçilen dönem bilinmezlik, belirsizlik, öngörülmezlik dönemidir. Olumlu beklentiler sürekli hırpalanmaktadır. Pandemi, ekonomik ağır dalgalanmalar, totaliter eğilimlerin şaşırtıcı dozda onayla yükselişi... Üstüne savaş, çatışma, göç, her türlü ayrımcılık gerilimleri... Yeni kutuplaşmalar. Kaç kutup olduğu dahi belli değil üstelik. Soğuk, sıcak, ılık, ılıştırılmış, dondurulmuş savaşlar. “Son dakika” haberleri o kadar çok ki neredeyse standart aktüalite kalmıyor. Her dakika yeni bir son dakika. “Son” ne acaba. Yakın mı? Felaket yakınımızda Küresel ısınma, iklim değişikliği konularında yapılan çalışmalara, araştırmalara, bulgulara, yorumlara, öngörülere, bu konuda neye bakarsanız, ona göre, son değilse bile felaket hızla yaklaşıyor. Tedavi olanakları azaldıkça azalıyor. Herkesin altına sığındığı bol yeşil soslu “sürdürülebilirlik” söylemleri ve klişeleri de anlamlarını her geçen gün yitiriyor. Dünyanın bütün savaş makinesi ya nükleer ya fosil yakıtlar üzerine kurulu, karbon tavanlı tabanlara oturuyor. Bir uçağın sortisi, tüm dünyanın bilmem kaç yıllık pipete dayalı kirlenmesine karşılık geliyor. Yeni yapılan, daha piyasaya çıkmamış ve bütün dünyanın yüzer yüzer verdiği savaş uçakları da fosil yakıtlı olacağına göre, dünyayı elektrikli otomobillere zorlamak bir fantezi, iyi niyetli boş çaba olarak mı görülmeli? Soğuk kutuplaşma bile günlük askeri uçuş sayısını üssel olarak katlayacak. Uzun bir süre. Bütün iyi niyetli çabalar boşa gidecek belki. Kurumsal söylemlerini yeşile boyayıp yirmi-otuz yıl sonrası için sıfır karbon taahhütleri verenlerin bu konuda cılız bile olsa sesleri çıkmıyor. Uğruna o kadar insanın öldüğü hayatının mahvolduğu, yaşadığı, çalıştığı, eğitildiği binaların yıkılıp yok edildiği yerler “kazanılsa” bile yirmi-otuz yıl içinde sular altında kalıp yok olur mu? Ya da ısına ısına cehennemleşir mi? Ortalamanın birkaç derece daha artması bunun için yeterli. Savaşlar, savunma sistemleri mi yoksa küresel iklim ve ısınma sorunları mı daha çabuk dünyayı bitirir. Ya birlikte yarattıkları sinerji? Hız çağında, yok olmak da hızlı olmalı değil mi ama? Teknoloji nereye? Teknolojinin tetiklediği ama kesinlikle sadece teknolojiden ibaret olmayan dönüşümün ne yöne evrileceği de ayrı bir soru işareti. Bir anda patlayan metavörs efsaneleri, göz kamaştırıcı olduğu kadar kafa karıştıran vaatler. Yepyeni bir sürü kavram. NFT, kripto para, blokzincir, sanal cüzdan, uzaysal internet ve bunların ilişkilerden, iş yerine, işleyişlerden her seviyede karar alma süreçlerine kadar her şey dönüşecek. İyi güzel de nereye? Nasıl? Şu anda var olanı keşfedip anlayıp sindirip uygulayana kadar yarısı ıskalanıp kaçıyor zaten. Bugün ile ilgili geri kalmışlık duygusuyla baş edemezken, katlanarak gelen belirsizlik topu gibi gelecek için nasıl hazır olunabilir. Yetersizlik, yetmezlik gelecek korku ve kaygıları kuşatması kaçınılmaz. Geanjşler diyerek ötekileştirilenler için durum daha karmaşık ve belirsiz. Günün gereklerinden neredeyse tamamen kopmuş köhne bir eğitimden çıkıp hiyerarşi komuta zinciri altında ezilme, buna bile erişebilmek için hantal olduğu kadar zaman aşımına iki tur bindirmiş seçme aşamalarından geçmek gerekiyor. Bugüne ve geçmişe göre verilen öğütler tavsiyeler ise sadece dikiz aynası görüntüsü. Yakın gelecek için bile, işlevsiz kalıyor. Afra, tafra, baskı da cabası. Başarı kriteri değişmeli Doğayı, iklimi, sınırları, güçleri, ekonomik üstünlükleri, askeri ve silah gücünü sürdürülebilir hale getirmek üzere yırtınılıyor. Ama gerçekten insan ve hayatı bütün bunların sonunda sürdürülebilir olacak mı? Aşınmış klişelerden kurtulup insanın sürdürülebilirliğine odaklanmak zorunlu. Endüstri Devrimi’nden beri iyice pompalanan, her seviyede “sahip olma” nın tek başarı ve mutluluk kriteri sayılmasından yavaştan vazgeçmek gerek. Sahip olmanın yerini ait olmaya terk etmek gerek. Ait olunacaklar da mal, mülk, kök, kimlik ve benzerinden öte değerler olmak durumunda. Refahın paylaşılmasının temeli de değerlerin paylaşılması. Kişilerin, kurumların, şirketlerin, ülkelerin değer odaklı bir yapı ve işleyişe geçmeleri belki de çıkış. Herkesin, her ülkenin kurumun bu kadar birbirine bağımlı olduğu bir dönemde her seviyede ortak, paylaşılan değerler üretilmeli. Geleceğin yeniden umut olması, kişilerin, ailelerin, vatandaşların, ülkelerin ortak hayalleri, umutları ortak ütopyaları olması zorunlu. Dönüşüm denen şey sadece teknolojik tabanlı ilerleme ve yaşam tarzı değil, sosyal, kültürel pek çok alanda toplam dönüşüm peşinde olmayı gerektiriyor. Sahip olmanın güç sembolü olması yerini ait olmaya, ortak değer üretmeye ve paylaşmaya bırakacaktır. Madem insan akıllı varlıktır. Yapacaktır. Bir ara. Ama hangi ara, yumurta kapıya ne zaman gelir bilinmez. Yine de enseyi karartmamak, geleceğe umutla bakıp insani değerlere sahip çıkmaktan başlamak gerek. Umut ve mutluluk birlikte olmalı. U-Mutlu olmaktan U dönüşü olur mu? İnsan sürdürülebilir olabilir mi?