Bu yıl 13 Mayıs akşamı Sotheby’s New York’ta düzenlenen çağdaş sanat müzayedesinin en gözde eseri Francis Bacon’ın “Portrait of George Dyer Crouching” adlı tablosuydu. Londra Okulu’nun önemli bir temsilcisi olan Bacon (1909-1992) sıklıkla kaygı, yalnızlık ve insan doğasının karanlık yönleri gibi temalar üzerinde çalışmıştı. Tablosunu yaptığı George Dyer’la 1963’ten itibaren çoğu Londra Soho’daki pub’larda “körkütük” sarhoş halde geçen 8 yıl boyunca birlikte yaşamıştı. Ciddi kriminal bir geçmişi olan Dyer, Bacon’ın Paris Grand Palais’deki bir sergisi sırasında otel odasında intihar etmişti. Bacon, Dyer’ın ölümünden sonra hiçbir zaman toparlanamadı.
New York Sotheby’s’in müzayede salonunu dolduran koleksiyoncuların nefeslerini tutarak bekledikleri eser Francis Bacon’ın Dyer’la beraberliğinin sürdüğü sıralarda, 1966’da resmettiği 198x147 santimetre boyutlarındaki “Portrait of George Dyer Crouching” adlı yağlı boyaydı. Önceki sahipleri arasında New Yorklu bir galerici ile Venezuelalı bir koleksiyoner bulunuyordu. Sotheby’s, müzayede kataloğunda tablonun tahmini değerini 30 ila 50 milyon dolar olarak belirlemişti.
Müzayedeyi yöneten Oliver Barker açılışı 22 milyon dolardan yaptı. Salonda heyecan vardı ama tempo zayıftı. Piyasanın keyifsizliği, alıcıların iştahsızlığı hissediliyordu. Birkaç artırımın ardından fiyat ancak 24 milyon dolar barajını geçebildi. Oliver Barker’ın, “Yok mu 24.5 milyon dolar veren…” sorusuna salondan tek cevap geldi. Telefondaki bir müşterisi adına müzayedeye katılan Sotheby’s Müşteri İlişkileri Direktör Yardımcısı Camilla Bertini, elindeki 181 numaralı bayrağını (paddle) kaldırarak bu fiyatı kabul ettiğini bildirdi. Bir sonraki adımda istediği fiyata salondan olumlu yanıt gelmeyince, Barker tokmağı masaya vurarak “181 no’ya sattım” dedi ve o lotun işlemini sonlandırdı. O sırada Camilla Bertini telefonun diğer ucundaki müşterisini tebrik ediyordu.
Tahmin alt limiti 30 milyon dolar olan tabloyu 24.5 milyon dolara satın alan (müzayede komisyonu ve vergilerle 27 milyon 735 bin dolar) sanatseverin ismi -çoğu zaman olduğu gibi- saklı tutuldu. O akşam 267 milyon dolarlık satış gerçekleştiren Sotheby’s’in yöneticileri sanat yazarlarının Francis Bacon’ın eserine ilişkin sorularına “Tablo harika bir koleksiyona dahil oldu” cevabını vermekle yetinmişlerdi.
Merkezi ABD’de bulunan ve Hollywood, Silikon Vadisi, Wall Street ve sanat piyasası üzerine hiçbir mecrada bulunamayacak detaylar yayınlayan Puck adlı bir internet sitesinde, müzayedenin ertesi günü bir kulis haber yayınlandı.
Haberi yazan Marion Maneker’in CV’si kendi alanında “şeyh-ül muharririn” kıvamında: “Müzayede evlerinden ‘atlatma haber’ yapar, sanat piyasalarına ilişkin bilgiler yayınlayan Artelligence platformunun kurucusu, New York Magazine yazarı, HarperCollins’te yayıncı…”
Maneker, bir gece önceki müzayedeyi Puck’a yazarken, “Portrait of George Dyer Crouching”in satışına ilişkin şu ifadeyi kullanmıştı: “Kaynaklarım arasında yapılan spekülasyona göre tabloyu alan kişi Türk koleksiyoner Halit Cıngıllıoğlu. Tablonun iyi bir koleksiyona gittiği şeklindeki sözler de bu iddiayla örtüşüyor.”
Gerçekten de Halit Cıngıllıoğlu küresel sanat çevrelerinde çok iyi tanınan bir koleksiyoner. Cıngıllıoğlu, saygın sanat yayını ARTnews tarafından defalarca “Dünyanın en iyi 200 koleksiyoneri listesi”ne alındı. Çoğu zaman 30’uncu sıralarda yer bulan iş insanının ilk 10 arasında gösterildiği yıllar da oldu.
Sanat piyasasında çok aktif...
2000 yılında TMSF’nin Demirbank’a el koymasının ardından Avrupa’ya taşınan, Hollanda merkezli DHB Bank’ın büyük ortağı olan Halit Cıngıllıoğlu ve ailesinin alıp sattığı eserler hakkında şimdiye kadar çok şeyler yazılıp çizildi.
Örneğin The New York Times 2001 yılında Cıngıllıoğlu’nun aralarında Monet, Picasso, Cezanne ve Renoir’a ait eserlerin de olduğu 9 tabloyu sattığını iddia etti. Yine bazı haberlerde ailenin Andy Warhol’un “4 Marilyn” adlı eserini 2015’te 36 milyon dolara sattığı, aynı yıl Roy Lichtenstein’in “Nurse” tablosunu 95.4 milyon dolara satın aldığı iddia edildi.
Demirbank olayından sonra medyayla ilişkisini kesmiş gibi görünen Cıngıllıoğlu Ailesi bu tip haberlerin çoğuna cevap dahi vermemeyi yeğlese de, hiç şüphesiz sanat dünyasında çok ciddi bir varlıkları bulunuyor. Nitekim Cıngıllıoğlu Ailesi Ağustos 2015’te Londra’da Ideal Art Advisory Limited isimli bir şirket kurdu. Halit Cıngıllıoğlu’nun oğlu Kemal Has Cıngıllıoğlu’nun tek yetkili olarak göründüğü şirketin adı Kasım 2016’da Cingilli Collection Limited olarak değiştirildi.
31 Aralık 2023 itibarıyla şirketin bilanço büyüklüğü, tamamına yakını borç kaleminden olmak üzere yaklaşık 2 milyon sterlin kadar. İngiltere Ticaret Sicili’nde (Companies House) yer alan kayıtlarda, “Şirketin 1 milyon 988 bin sterlin net borcu bulunduğu, şirket yetkilisi Kemal Has Cıngıllıoğlu’nun nakit akışının sağlıklı sürmesi konusunda mantıklı beklentilerinin bulunduğu” notu yer alıyor.
Londra’da St. James Square yakınlarında bulunan Cingilli Collection binası 372 metrekare kapalı alana sahip. Binanın dekorasyonunu yapan Forme adlı şirketin sitesinde yer alan bilgilere göre, tasarım “zengin bir sanat koleksiyonunun sergilendiği özel bir ofis” olarak tanımlanıyor.
Aile, sanat yatırımlarını Cingilli Collection adlı şirket üzerinden mi yapıyor bilemiyoruz ama, küresel sanat piyasasında çok iyi bilinen bazı eserlerin künyesinde “Cingilli Collection” ibaresi yer alıyor. Örneğin bunlardan biri Andy Warhol’un 1963-1964 tarihli “Self-Portrait” adlı eseri.
Aile sessiz kalsa da 2015’te 95.4 milyon dolara satılan Roy Lichtenstein’in Nurse adlı tablosunun da Cingilli Collection’da olduğuna kesin gözüyle bakılıyor. Nitekim, dönemin Christie’s yöneticilerinden Brett Gorvy 12 Kasım 2015’teki müzayede sonrası tablonun önünde adını vermediği genç bir adamla olan fotoğrafını “Yeni sahiplerini kutlarım” notuyla Instagram’da yayınlamıştı. Fotoğraftaki genç adam Kemal Has Cıngıllıoğlu’dan başkası değildi. 27 Kasım 2015’te Alman Monopol dergisinde yayınlanan Kenny Schachter imzalı bir haberde Kemal Has Cıngıllıoğlu’nun babasının yanında sanat piyasasına görkemli bir giriş yaptığı ve Brett Gorvy’nin büyüsüne kapılmış gibi göründüğü iddia edilmişti.
Sanat piyasasında yavaşlama var
Sanat piyasasından malumatlarla devam edelim. Dünyada varlıklı kesimin harcamalarını yavaşlatması lüks moda sektörü kadar sanat piyasasını da olumsuz etkiliyor. Küresel sanat piyasasını domine eden iki müzayede evi Sotheby’s ve Christie’s’in ilk altı aylık müzayede satışları yüzde 22’şer geriledi.
Financial Times’ta yer alan malumata göre geçen yılın ilk yarısında 712.3 milyon dolarlık satışa aracılık eden Sotheby’s bu yılın aynı döneminde 558.5 milyon dolarda kaldı. Şirketin 6 aylık FAVÖK’ü yüzde 88 gerileyerek 18.1 milyon dolara düştü. Tazminatlar ve hukuk harcamaları gibi tek seferlik masraflar düşüldüğünde bile şirketin FAVÖK’ü yüzde 60 düşüşle 67.4 milyon dolar oldu. Varlıklı kesimin sanat piyasasına ilgisinin azalmasının son göstergelerinden biri Sotheby’s’de 30-50 milyon dolar tahmini bedelle satışa çıkan Francis Bacon’ın “Portrait of George Dyer Crouching” tablosunun tahmin alt sınırının altındaki bir teklife satılması oldu.
Haziran sonu itibarıyla toplam yükümlülükleri 4.3 milyar dolar olan Londra merkezli Sotheby’s’in kontrol hissesi İsviçre ve İsrail’den çifte vatandaşlığı bulunan Patrick Drahi. Fas doğumlu olan ve halen Cenevre’de yaşayan Drahi Fransa merkezli telekomünikasyon şirketi Altice’in de sahibi. Sotheby’s’i 2019’da borç yükümlülükleri dahil 3.7 milyar dolara satın alan Drahi’nin İngiliz British Telecom’da da yüzde 20’nin üzerinde hissesi bulunuyor. Drahi, borçlarını azaltmak için Sotheby’s’in bir bölüm azınlık hissesini 1 milyar dolara Abu Dabi Varlık Fonu’na satmıştı.
Yine Londra merkezli Christie’s ise yılın ilk yarısında yüzde 22 düşüşle 2.1 milyar dolar müzayede hasılatı gerçekleştirdi. Bunun 173 milyon doları online satışlardan geldi. Christie’s’in ilk altı aydaki büyük satışları arasında 35.5 milyon dolarla Andy Warhol’un “Flowers”ı, 33.2 milyon dolarla Van Gogh’un “Coin de jardin avec papillons” adlı tablosu, 20.5 milyon dolarla “Sir Elton John Koleksiyonu”, 8.8 milyon dolarla Dire Straits grubunun lideri Mark Knopfler’in gitarları da bulunuyor. Christie’s’in çoğunluk hissesi Fransız François-Henri Pinault’ya ait. Pinault çatısı altında Gucci, Saint Laurent, Balenciaga, Bottega Veneta, Brioni gibi markaları da bulunduran Kering’in hakim hissedarı.
Murdoch, emlak sitesi Rightmove’un peşinde
Fox TV ve 21st Century Fox gibi varlıklarını satmadan önce dünyanın en büyük medya grubu ünvanını taşıyan Rupert Murdoch ve ailesine ait News Corp, gayrimenkul ilan platformu işinde büyümeye hevesli. News Corp’a ait Real Estate Australia (REA), Birleşik Krallık’ın en büyük emlak ilan sitesi Rightmove’a satın alma teklifi vermeyi planladığını açıkladı. Açıklamanın ardından hisseleri yüzde 20 yükselen Rightmove’un piyasa değeri 5.7 milyar dolara çıktı. Bu tip satın almalarda, haber öncesi son işlem gününe göre primli bir fiyat önerildiği göz önüne alındığında REA’nın Rightmove’a 5.5-6 milyar dolar civarında bir teklif yapabileceği öne sürülüyor.
Avustralya’nın Melbourne kentinde 1995 yılında kurulan REA, 1990 sonlarındaki dot-com rallisi sırasında borsa yatırımcılarının sevgilisi haline gelmişti. Dot-com balonunun 2000 yılının ortalarında patlamasıyla REA hisseleri de çakılmıştı. Anavatanı Avustralya olan News Corp, hızlı hareket edip REA’nın yüzde 44 hissesini 1.3 milyon dolar ödeyerek satın almıştı. REA, Murdoch grubu gazete ve TV’lerinin reklam desteğiyle hızla toparlandı. News Corp, 2005’te yaklaşık 15 milyon dolar ödeyerek yüzde 18 hisse daha aldı ve REA’daki payını yüzde 62’ye yükseltti. Sydney Borsası’nda işlem gören REA’nın şu andaki piyasa değeri 18 milyar doların üzerinde. REA, 2023 yılını 311.5 milyon dolar karla kapattı.
Rightmove ise Birleşik Krallık online emlak ilan pazarının yüzde 80’ini elinde bulunduruyor. İki rakibi Zoopla ve OnTheMarket’in uzak ara önünde. 2023 yılında 2.2 milyar ziyaretçinin 15.4 milyar dakika zaman harcadığı Rightmove, yılı 477 milyon dolar satış geliri ve 340 milyon dolar FAVÖK ile tamamladı.
