Bu cephede de yeni bir şey yok

Yazarların dünyaya bir alın yazısıyla geldiklerini düşünmek için çok sebebim vardı. Belki de bu yüzden eserlerini birçok kez yaşadıklarından da yola çıkarak anlamaya çalıştım. Erich Maria Remarque’ınki de böyle bir hayat mıydı? Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok romanının kaderinde de yaşanmaktan kaçılamayanlar mı vardı? Bu satırlarda yol almamı sağlayan sorular da onun için soruldu zaten. Savaş naraları atanların ateşi Yayımlanışının ardından kaç yıl ve kaç okur tarafından ilgi görmeye devam eder bir roman? 1929 yılında, bir başka söyleyişle de günümüzden yaklaşık yüz yıl kadar önce, Ullstein Yayınları’nca uzun tereddütlerin ardından basılan Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok bu soruları da dayatacaktı zamanla. Roman beklenenin çok üstünde ilgi görmüş, Birinci Dünya Savaşı’nda tüm manalarıyla yaralanmış okurları derinden etkilemişti. Onlar o acıları yaşamışlardı çünkü. Remarque, on dokuz yaşındaki bir gencin saflığıyla anlatılan bu hikâyesi sayesinde yaralarını aradan geçen on yıla rağmen saramayanları yüreklerinden vurmuştu. Zamanın akışında en güçlü savaş karşıtı eserlerden biri olacaktı roman. Yazarı da, sonradan yazacakları ve hiç taviz vermediği anti-militarist tavrıyla kendi bireysel efsanesini inşa edecekti. 1933 yılında iktidara gelen Nazilerin yazdıklarını hazmedememesinin, dahası tehlikeli bir düşman gibi görmesinin temelinde elbette bu kararlılık vardı. Savaş boruları yeniden çalmaya başlamıştı. İtalyan İsviçre’sindeki Lago Maggiore kıyısında bulunan villasına çoktan çekilmiş bulunuyordu. Kutsal Cermen değerleri gereken cezayı kesmekte gecikmeyecekti. Kitaplarının meydanlarda yakılma sırası ona da gelecekti. Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok ile devamı gibi görebileceğimiz Dönüş Yolu o alevlerin arasında küle dönüştürülüyordu da sevenlerinin yüreklerinde hangi yakıcılıkla yer almaya devam ediyordu? Herkes kendi sürgününü yaşamak zorunda kalacaktı. Karanlık sayfaların yazıldığı günlerdi. 1941 yılında ilkin İsveç’te basılacak İnsanları Sevmelisin bu acıları da dile getirecekti. Dönüş yolu onun için hepten kapanacaktı ama. Vatandaşlıktan çıkarılmasını taşımak kolay mıydı? Ya ABD vatandaşlığına geçmek? Romanlarının gördüğü ilgi, Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok’un sinemaya uyarlanması ve iki Oscar ödülü kazanması bu soruyu da sordurtuyor elbet. Ama doğduğu, ana dilini borçlu olduğu ülkenin kalben de uzağına düşmeyi kim isteyebilirdi? Onun kaderinde uzun yıllar ülkesine dönmemek de vardı. Son nefesini de İsviçre’de, Locarno’da bir klinikte anevrizmadan verecekti zaten. Hayatı süresince barış savaşçılığından ve savaşların yol açtığı acıları dile getirmekten vazgeçmemişti. Bu tavrı yüzünden ülkesinde hain gibi görülmeyi bile göze almıştı. Gerçekleri ellerinde tutmak isteyenlerin damarına basmıştı da diyebilirsiniz. Bir dönem ülkesinde bir dönem de farklı sebepler yüzünden Sovyetler Birliği’nde yasaklanmasını başka türlü nasıl anlayabiliriz? İyi de, bu oyun ne? Bunları neden mi hatırladım ve hatırlatmak istedim şimdi? Sakın savaşa karşı durma mirasını taşımaktan başka türlüsünü yapamadığımdan olmasın? Burnumuzun dibinde masum insanların üzerine bombalar yağdırılmasını seyrederken televizyon ekranlarında ahkam kesen ‘uzmanlara’ öfkeleniyorumdur da ondan belki aynı zamanda. Ekonomik menfaatleri konuşanlar karşısındaki isyanımı da dile getirmemeyeyim isterseniz. Birileri bana yine ‘Ne kadar safsın!’ diyebilir. Garp Cephesinde Yeni Bir Şey Yok / Erich Maria Remarque / Çeviren: Behçet Necatigil / Everest Yayınları / Roman / 225 Sayfa Dönüş Yolu / Erich Maria Remarque / Çeviren: Burhan Arpad / Everest Yayınları / Roman / 296 Sayfa İnsanları Sevmelisin / Erich Maria Remarque / Çeviren: Esat Nermi Erendor / Everest Yayınları / Roman / 440 Sayfa