SpaceX'in Starlink, Falcon Heavy gibi birçok roketinin fırlatışında erteleme durumu yaşandı. Son olarak da Gezeravcı'yı taşıyacak SpaceX Falcon 9 roketinin fırlatma tarihi bir gün süreyle ertelendi. Bir roketin zamanında fırlatılamamasının birçok sebebi olabiliyor ve uzmanlar en ufak bir risk gördüklerinde dahi fırlatma anını erteleyebiliyor.
Öncelikle erteleme ve gecikme kavramlarını birbirinden ayırmak gerekiyor. Ertelemeler genellikle kötü hava koşulları ya da güvenlik endişelerine yol açan mekanik arızalar nedeniyle yapılan son dakika tercihleri oluyor. Gecikme ise bir fırlatmanın planlanandan daha geç bir saatte, ancak yine de aynı gün gerçekleşmesi durumunu tanımlıyor.
Hava Durumu
Roket fırlatma iptallerinin en yaygın nedeni kötü hava koşulları. Eğer kötü hava koşulları ticari uçaklarda gecikmelere ve iptallere neden oluyorsa, yüz milyonlarca dolar değerindeki bir uzay görevinin saatinin değişmesi de yüksek bir ihtimal.
Güvenli fırlatma için uçuş uzmanları 14 meteorolojik veri noktasını analiz ediyor. Rüzgar özellikle yapılan analizlerin önemli bir noktası. Fırlatma rampasının 50 metre seviyesindeki sürekli rüzgar hızı 40 km/s seviyesini aşarsa fırlatma gerçekleştirilmiyor. Üst atmosferik rüzgarlar tipik olarak çok daha yüksek hızlara ulaşabiliyor.
Gezeravcı'nın üyesi olduğu Ax-3 mürettebatının, SpaceX Dragon uzay aracıyla NASA'nın Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'ndeki Fırlatma Kompleksi 39A'dan Uluslararası Uzay İstasyonu'na (ISS) 17 Ocak'ı 18 Ocak'a bağlayan gece TSİ 01.11'de fırlatılması planlanıyordu.
Yıldırım ve fırtına, uzay fırlatmalarıyla ilgili olarak izlenmesi gereken en önemli olaylar. NASA, fırlatma alanının 8 km yarıçapı içinde yüzde 20'den fazla yıldırım düşme ihtimali varsa rokete yakıt yüklememeyi tercih ediyor ve fırlatma alanının veya uçuş rotasının 18 km yakınında yıldırım görülürse, fırlatma gerekli koşullar sağlanana kadar 30 dakika ertelenebiliyor. Ölçülmesi gereken bir diğer koşul da fırtınaya bağlı gökyüzü elektriği.
Bulutlar da roket için bir güvenlik riski oluşturabiliyor. Eğer bir bulut tabakası belirli bir seviyeden daha kalınsa fırlatma iptal edilebiliyor. Herhangi bir şekilde yağış olduğunda da roket fırlatılmıyor.
Sıcak havalarda roket fırlatmaları rutin olarak aksamadan gerçekleşiyor. Öte yandan, 8,88 santigrat derecenin altındaki sıcaklıklar tehlikeli buz oluşumuna neden olabileceğinden ertelenme riski doğabilir.
Mekanik zorluklar
Roketin kendisi teknik bir harika olarak nitelendirilebilir ve insan vücudu gibi karmaşık bir yapıya sahip, ancak ondan çok daha hassas. Tek bir mekanik arıza tüm roketin güvenliğini tehlikeye atabilir ve bir roketin yörüngeye ulaşmasını engelleyebilir.
Binlerce sensör roketin içinde herhangi bir sorun olup olmadığını görmek için fırlatmanın son birkaç saniyesine kadar veri topluyor. Bunlardan herhangi biri sıra dışı ya da endişe verici bir şey tespit ederse, durum merkeze bildiriliyor. Roketin tüm parçalarının önceden bütünlük testlerinin yapılması ve bakımlarının yapılması gerekliliği zaten en başından mutlaka gerçekleştiriliyor.
Bir uzay fırlatması çok daha tuhaf faktörler nedeniyle de engellenebiliyor. NASA'nın Wallops Tesisi'nden 2014 yılında fırlatılması planlanan bir ISS ikmal roketi, bir yelkenlinin fırlatma alanından yaklaşık 64 km uzakta roketin uçuş yolunu kazara kesmesi nedeniyle iptal edildi. Eğer roket havalanmış ve feci bir arıza ile karşılaşmış olsaydı, teknedeki yolcular tehlike altında olacaklardı. Bu risk NASA'nın fırlatmayı başka bir güne ertelemesine neden oldu.
Spacex falcon 9 roketi hakkında
Gezeravcı'nın uzaya çıkacak ilk Türk astronot olacağı bu seferde kullanılacak SpaceX Falcon 9 roketi, iki aşamalı ve yeniden kullanılabilir bir roket. Falcon 9, SpaceX tarafından taşınan yüklerin ve yolcuların Dünya'nın yörüngesine ve uzayın derinliklerine güvenli bir şekilde taşınması için tasarlandı.
Roketin yeniden kullanılabilme özelliği şirketin roketin pahalı parçalarını her yolculukta tekrardan üretme ihtiyacını ortadan kaldırıp, uzay yolculuğunu daha ekonomik hale getiriyor.
SpaceX'in verilerine göre, Falcon 9 roketleri, toplamda 289 kalkış, 246 iniş yaptı. Roketler 221 kez de birden fazla uçuşta kullanıldı. Yeniden kullanılma özelliğine sahip Falcon-9 roketlerinden kaç adet bulunduğu ise bilinmiyor.
