Rusların ülkede serbestçe kullanılabilen son büyük Batılı platform olan YouTube'a erişimleri kesiliyor.
Çizgi film izlemekten hükümet yolsuzluklarını ifşa etmeye kadar her şey için yaygın olarak kullanılan YouTube'un kapatılması hamlesi, kurucusu Pavel Durov'un Fransa tarafından gözaltına alınmasının ardından Rusya'nın Telegram mesajlaşma uygulamasını da kapatacağı korkusunun ortasında geldi. Bu karar, Rusya'nın özellikle internet üzerinden alternatif bilgi kaynaklarını giderek daha fazla baskı altına aldığı ve vatandaşlarını yabancı merkezli sosyal medya uygulamalarından, video akışı alternatifi RuTube gibi üzerinde daha sıkı kontrol sahibi olduğu yerel olarak geliştirilmiş uygulamalara yönlendirdiği bir dönemde alındı.
Ağustos ayı başlarında, çocuklarının dikkatini dağıtmak için YouTube'da çizgi film oynatmaya veya arka planda şovlar çalarken yemek yemeye alışmış olan Rus kullanıcılar videoların yüklenmediğini bildirmeye başladı. 3 Ağustos itibariyle devlet medyası, hizmetin Rusya'da masaüstü sürümünü çalıştıran neredeyse tüm tarayıcılarda yüksek çözünürlüklü videoları oynatmayı durdurduğunu açıkladı. YouScore adlı bir izleyici ölçüm aracı işleten Rus gazeteci ve YouTuber Dmitry Kolezev, ağustos ayında kendi kanalındaki Rus kullanıcılarda yüzde 30'luk bir düşüş fark ettiğini söyledi. Kolezev, “Tamamen eğlence amaçlı olan ve siyasete yer vermeyen kanallar, siyasi kanallardan daha da yüksek bir düşüş bildiriyor" dedi.
95 milyon Rus kullanıyor
YouTube Rusya'da inanılmaz derecede popüler. Bir Rus medya pazarı araştırma şirketi olan Mediascope'a göre 95 milyon Rus (nüfusun yaklaşık yüzde 80'i) her ay bu platformu kullanıyor. Uzun zamandır Google, Yandex (Rusya'nın kendi arama motoru) ve WhatsApp'tan sonra ülkede en çok ziyaret edilen dördüncü çevrimiçi platform. YouTube aynı zamanda kanallarını büyütmek için milyonlar harcayan Rus fenomenler, ünlüler ve eğlence prodüksiyon şirketleri için de ekonomik bir itici güç ve büyük bir pazar. İngiltere merkezli internet özgürlüğü izleme kuruluşu NetBlocks'a göre, YouTube'un kapalı kaldığı bir gün Rus ekonomisine yaklaşık 23 milyon dolara mal oluyor.
Google'a misilleme olabilir
İnternet özgürlüğü uzmanları, platformun popülaritesinin ve kültürel öneminin, savaştan kısa bir süre sonra yasaklanan diğer Batılı sosyal medyadan çok daha uzun süre ayakta kalmasının sağladığını söylüyor. Rus yetkililerin, diğer sosyal medya kuruluşlarının kapsamlı bir şekilde yasaklanmasından aylar sonra, neden şimdi YouTube'a karşı harekete geçmeye karar verdikleri açık değil, ancak bu, YouTube'daki bazı Rus kanallarını engellediği için sahibi Google'a karşı bir misilleme olabilir.
Rusya'nın düzenleyici kurumu Roskomnadzor ile YouTube'un sahibi Google arasında yıllardır içerik, sansür ve veri depolama konularında süregelen anlaşmazlık, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından yeniden alevlendi. Google'ın YouTube'da bağımsız medya ve Kremlin karşıtı aktivistler tarafından yönetilen kanalları engellemeyi reddetmesine sinirlenen Rusya, şirkete 100 milyon dolar ceza kesti, yerel varlıklarına el koydu ve 2022'de iflas başvurusunda bulunmaya zorladı.
Savaşı destekleyen hesaplar yasaklanıyordu
Google ülkeden çekilirken, Gmail ve YouTube'u çalışır durumda bıraktı ancak birçok aktivistin finansman için güvendiği reklam ve para kazanma özelliklerini kaldırdı. Google'ın Tehdit Analiz Grubu tarafından kısa süre önce yayınlanan bir rapora göre, Rusya'da YouTube hızlarının düşmesinden önceki aylarda platform, işgal yanlısı propagandacılar ve devlet kontrolündeki medya ile bağlantılı 3 binden fazla Rus kanalını yasakladı. Bu kanallar arasında Ukrayna'daki savaşı güçlü bir şekilde destekleyen ana akım Rus pop yıldızları Shaman ve Polina Gagarina'ya ait hesaplar da yer alıyordu ve bu hamle birkaç gün önce Avrupa Birliği tarafından yaptırım uygulanmasının ardından geldi.
Bu durum Rus internet sansürcülerinin tepkisini çekti ve devlet düzenleyicisi Google CEO'su Sundar Pichai'den Kremlin yanlısı medyaya, devlet kurumlarına ve “Rusya Federasyonu'nu ve yetkililerin eylemlerini destekleyen” diğer kamuya mal olmuş kişilere ait 200'den fazla YouTube kanalını geri yüklemesini istedi. Bazı Rus yetkililer Google ile müzakerelerin nihayet sonuçsuz kaldığını ima etti, milletvekili Alexander Khinshtein temmuz sonunda YouTube'un “devletin ikna çabalarından somut adımlara geçtiğini ilk elden göreceğini” söylemişti.
Ancak Roskomnadzor, yavaşlamadan Google'ın herhangi bir hamlesini değil, ekipmanlarına hizmet sağlamamasını sorumlu tuttu. Düzenleyici kurum RBC gazetesine yaptığı açıklamada, “İflas prosedürünü seçerek ve iletişim ağlarımızdaki önbellek sunucularının altyapısına desteği durdurarak Rusya'yı terk etti” dedi. YouTube, Rusya'daki bağlantı sorunlarına dair, “Bizim tarafımızdaki herhangi bir teknik sorundan ya da tarafımızdan alınan bir önlemden kaynaklanmadığını” açıklaması yaptı. YouTube'un kısıtlanması, bağımsız seslerin sıradan Ruslara, özellikle de çoğunlukla eğlence içeriği tüketen ancak zaman zaman tavsiye algoritmaları aracılığıyla siyasi içerik keşfedenlere erişimini daha da sınırlama riski taşıyor.
