Alabama Yüksek Mahkemesi, dondurulmuş embriyoların da insan olduğuna ve yok edilmelerinden birilerinin sorumlu tutulabileceğine karar verdi. Üreme hakları savunucuları, bu kararın In Vitro Fertilizasyon (IVF) tedavisini tehlikeye atabileceğini ve bu tedaviye bağlı yüz binlerce hastayı etkileyebileceğini söyledi.
IVF, çiftlerin doğal yollarla çocuk sahibi olamadığı durumlarda uygulanan bir üreme teknolojisidir.
Üreme hakları grubu Pregnancy Justice’e göre türünün ilk örneği olan bu karar, en az 11 eyaletin yasalarında kişiliği genel olarak döllenmenin başlangıcı olarak tanımlamasıyla geldi. ABD eyaletleri 2024 seçimleri öncesinde kürtaj ve üremeye yönelik ek kısıtlamalar üzerinde kafa yoruyor.
Kürtaj ilacı kararı bekleniyor
ABD Yüksek Mahkemesi, bu dönem için kürtaj ilacına erişimin sınırlanıp sınırlanmayacağına karar verecek. Yüksek Mahkeme, 2022'de Roe v. Wade davasını bozduğundan bu yana ilk kez bu konuda karar verecek.
Roe v. Wade kararı: ABD Yüksek Mahkemesi'nin dönüm noktası niteliğindeki kararında Mahkeme, Birleşik Devletler Anayasası'nın genel olarak kürtaj yaptırma hakkını koruduğuna hükmetmiştir.
Alabama'daki dava, bir çiftin dondurulmuş embriyolarını yanlışlıkla düşürüp yok eden başka bir hastanın cinayetten sorumlu tutulup tutulamayacağına odaklanıyordu. Mahkeme doğmamış embriyoların ‘çocuk’ olduğuna ve bunun dondurulmuş embriyolar için de geçerli olduğuna, döllenmiş yumurtaların ‘taksirle çocuk öldürme’ yasası kapsamında bebeklerle aynı korumaya sahip olduğuna karar verdi. Bu durumda embriyoları düşürerek kıran hasta ölümden sorumlu tutulabilir.
Mahkeme, “Yasa, herhangi bir sınırlama olmaksızın doğmuş ve doğmamış tüm çocuklar için geçerlidir. Neyin akıllıca bir kamu politikası olup olmadığına dair kendi görüşümüze dayanarak yeni bir sınırlama getirmek bu mahkemenin görevi değildir” denildi. Karar, embriyoların çocuk tanımına uymadığını söyleyerek davayı reddeden bir alt mahkemenin kararını geçersiz kıldı.
Kürtaj karşıtı hareket için bir adım
Kürtaj karşıtı organizatörler ve milletvekilleri geçmişte embriyoların yok edilmesini yasadışı hale getirmeye çalıştılar, ancak başka hiçbir eyaletin yüksek mahkemesi böyle bir karar vermedi.
Alabama'da seçmenler 2018 yılında fetüslere tam kişilik hakkı tanıyan ancak dondurulmuş embriyolardan bahsetmeyen kararı kabul etti. Roe yasasının düşüşünden sonra eyalette neredeyse tamamen kürtaj yasağı yürürlüğe girdi. Pregnancy Justice tarafından yapılan bir sayıma göre, Alabama şu anda ülke genelinde hamilelikle ilgili tüm ceza davalarının neredeyse yarısını oluşturuyor. Kürtaj hakları savunucuları kararın, insan yaşamını geniş bir şekilde tanımlamaya çalışan kürtaj karşıtı hareket için mantıklı bir adım olduğunu söylüyor.
Karar endişe yaratıyor
Savunucular, Alabama kararının, ebeveynler ya da klinikler döllenmiş yumurtaları elden çıkarmanın onları cezai yaptırımdan sorumlu tutup tutmayacağını düşünüyor. Üreme Hakları Merkezi'nin kıdemli avukatı Karla Torres, bu kararın sağlık hizmeti sağlayıcılarını bakım sağlama konusunda daha isteksiz hale getirebileceğini ve yanlışlıkla bir embriyoyu yok etmekten endişe edebilecekleri için embriyoların güvenliğini tehlikeye atabileceğini söyledi.
Bu durum hastaların IVF'ye devam etme kararını da etkileyebilir. Çünkü IVF tedavisini artan dava riskleri nedeniyle daha pahalı hale getirebilir ve klinikler kapanma riskiyle karşı karşıya kalabilir. Mahkeme kararında embriyoların hangi amaçla imha edilmesine izin verilip verilmeyeceği açık değil.
