İş hayatında olan çoğu kişi bir iş toplantısında otururken bir daha dönmemek üzere çıkıp gitmeyi hayal etmiştir. Ya da iş yükünden o kadar bunalmış hissedilir ki her şeyi bırakıp gitmek dışında bir yol görünmeyebilir. Eğer tüm bunlar tanıdık geliyorsa, muhtemelen tükenmişlikle karşı karşıyasınız. Mart 2023'te yapılan bir araştırma, ankete katılan İngiliz çalışanların yüzde 21'inin zorlandığını, yüzde 26'sının ise tahammül edemediğini ortaya koydu. İngiltere'de geçen yıl kötü ruh sağlığı nedeniyle toplam 23.3 milyon hastalık izni kullanıldı.
Twitter'ın eski yöneticisi ve Eat Sleep Work Repeat kitabının yazarı Bruce Daisley, "Tükenmişlik artık inanılmaz derecede yaygın. Telefonlarımızda e-postaların bulunması doğal karşılanıyor ancak araştırmalar insanların haftada ortalama 70 saatlerini işlerine bağlı olarak geçirdiklerini gösteriyor. Pek çok insanın işten kaçamayacağını düşünmesine şaşmamalı" dedi. Yaşanan çalkantılı zamanlar, örneğin salgın sonrası anksiyete, siyasi ve ekonomik belirsizlikler eklendiğinde tükenmişlik salgınının formülü ortaya çıkıyor. Peki stres ne zaman tükenmişliğe dönüşür ve bundan nasıl kaçınılabilir?
İş tükenmişliği nedir?
Dünya Sağlık Örgütü tükenmişliği başarılı bir şekilde yönetilemeyen kronik işyeri stresi olarak tanımlıyor. Bir dereceye kadar stres doğal sayılabilir fakat uzun bir süre boyunca biriktiğinde tükenmişliğe dönüşebilir ve başa çıkılması zor bir hal alabilir.
Psikoterapist Jacky Francis Walker, The Harley Consultancy'de yaptığı çalışmalardan dolayı Tükenmişlik Kraliçesi olarak tanımlanıyor. Walker, "Tükenmişlik, yaptığınız işle aranızdaki zihinsel mesafenin artması gibi görünüyor. Yaptığınız işin değeri konusunda daha alaycı davranıyorsunuz ya da yaptığınız işin sizin için neden önemli olduğunu anlamıyorsunuz. Çoğu zaman her zamanki kadar zeki olmadığınızı da fark ediyorsunuz ve hatalar yapıyorsunuz" dedi. Bunalma kelimesi tekrar tekrar ortaya çıkıyor. Başa çıkma kapasitesi yıprandıkça, omuzlardaki her şeyden bunalmak daha kolay hale gelir. Bu da genellikle kapana kısılmışlık, çaresizlik ve yenilmişlik hissine yol açar.
Tükenmişliğin erken belirtileri nelerdir?
Walker, müşterilerin genellikle ilk belirtileri fark etmediklerini ya da ciddiye almadıklarını söylüyor. Walker "Tükenmişliğin oluşması 18 ay kadar sürebiliyor ve çoğu zaman ne olup bittiğini ancak epeyce ilerledikten sonra fark edebiliyorlar" ifadelerini kullanılıyor.
Uyarı işaretleri arasında yorgunluk, uykusuzluk, baş ağrısı ve çarpıntı gibi sorunlar yer alabilir. Her zaman endişeli hissetmek ve yürütme işleviyle ilgili sorunlar yaşamak da klasik sinyallerdir.
İş tükenmişliğinin risk faktörleri nelerdir?
Tükenmişliğe yatkın biri için Walker, "Onlar kendilerini çok zorlayan insanlardır" ifadesini kullanıyor. Ayrıca tükenmişliğin sıklıkla yaptıkları işi en çok önemseyenlerin başına geldiğini söylüyor. Değerleri yaptıkları işle uyuşmayanlar kızgınlık depolayabilir ve bu da bir faktör olabilir. Elbette kişinin kendisiyle hiçbir ilgisi olmayan başka bir önemli faktör daha var. O da iş yerinin kültürü. Gerçekçi olmayan talepler, zorba patronlar, iş güvensizliği ve iş arkadaşları arasındaki zehirli dinamikler kişiyi tükenmişliğe itebilir.
İş stresi ve kaygısı nasıl yönetilir?
Temel bilgilerle başlanabilir. Gecede en az yedi saat uyumak, alkolden kaçınmak ve enerji veren protein, kompleks karbonhidratlar ve bağırsak dostu gıdalar açısından zengin sağlıklı bir diyet uygulamak baskının kişiyi ele geçirmesini önlemek yardımcı olabilir. Egzersizin stresi azalttığı kanıtlanmıştır, ancak kortizol seviyelerini daha da yükselten yüksek yoğunluklu egzersizler yerine hafif yürüyüşler ve yoga tercih edilmeli. Meditasyon, hayvanlarla vakit geçirmek ve yaratıcı uğraşlarla ilgilenmek de yardımcı olabilir.
Walker, "İş dışında bir hayatınız olsun. Arkadaşlar ve hobiler zor durumlarla başa çıkmak için dayanıklılık geliştirmenize yardımcı olacak ve aynı zamanda size işin önemli olduğunu ama her şey olmadığını hatırlatacaktır" ifadelerini kullandı. İşteyken, araştırmalar doğaya erişim hissinin ruhsuz bir ofise tıkılmış olunsa bile rahatlamaya yardımcı olduğunu gösteriyor, bu nedenle mümkünse bir pencere kenarında oturulmalı veya işe bir bitki götürülmeli. Ekranın karşısında kambur durulmamalı ve her 20 dakikada bir boyun kaslarını esnetmek için başı geriye doğru eğerek tavana bakılmalı.
