Dani Blum / The New York Times
Yorgunluk, her şeyi tüketebilir. E-posta bildiriminiz çaldığında telefonu odanın diğer ucuna fırlatmak isteyebilirsiniz. Hem evden bıkmış hem de evden çıkamıyor olabilirsiniz. Doğru kelimeyi bulmak için uğraşsanız da arkadaşlarınıza sadece yorgunluktan bitmiş olduğunuz söylersiniz.
Bu yorgunluk dalgasının bir tükenmişlik ya da tam bir depresyon vakasına işaret edip etmediğini nasıl anlarsınız? Uzmanlara, ikisi arasındaki farkı anlatmanın yollarını ve her ikisinin semptomlarını nasıl hafifletebileceğimizi sorduk.
Depresyon ve tükenmişlik arasındaki farklar neler?
Kent State Üniversitesi’nde Psikoloji Profesörü ve Soothe Your Nerves: The Black Woman’s Guide to Understanding and Overcoming Anxiety, Panic and Fear kitabının yazarı Angela Neal-Barnett, tükenmişlik kavramının işyeri psikolojisinden geldiğini söylüyor.
Tipik olarak, terapistler tükenmişliği işle ilişkilendirir ancak araştırmacılar aynı zamanda bakıcıların kronik olarak bitkin hissettiklerine rastladıkları için ebeveyn tükenmişliğini de inceliyorlar. Tükenmişlik kelimesi özellikle pandemi sırasında kültürel olarak yaygınlaştı.
TikTok'da bir trend olan sessiz istifa ya da minimum düzeyde çalışma eğilimi, insanların uzun saatler boyunca çalıştıkları için tükenmiş hissetmeleri ve koşuşturma kültürü üzerine hikayeler paylaştıkça viral haline geldi.
Tükenmişlik sendromu semptomları
Çalışanlar günlük yaşamları üzerinde kontrolleri olmadığını hissettiklerinde, görevlerinin küçük ayrıntılarına saplanıp kaldıklarında tükenmiş hissedebilirler. Tükenmiş insanlar, işleri konusunda kendilerini bitkin ve alaycı hissedebilirler; görevleri konusunda sinirli olabilirler veya iş arkadaşlarına kızabilirler. Hiçbir şeyi yapamayacakmış gibi, kendilerini sinirli ve etkisiz hissedebilirler.
Sağlık çalışanları veya perakende ve hizmet sektörlerindeki kişiler gibi işlerinde başkalarıyla etkileşimde olan insanlar için, hastaları veya müşterileri başka bir sayı veya tamamlanması gereken bir görev olarak düşünerek empati yeteneklerini kaybetmeye başlayabilirler.
Tükenmişliğin bitmeyen stresiyle birlikte uykusuzluk, baş ağrıları, mide-bağırsak sorunları gibi bazı fiziksel semptomlar da görülebilir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tükenmişliği, Uluslararası Hastalık Sınıflandırmasına dahil etti ancak tıbbi bir durum olarak değil mesleki bir fenomen olarak nitelendirdi.
Depresyon nasıl ayırt edilir?
Ancak depresyon klinik bir tanıdır. Depresyonu olan insanlar genellikle anhedoni yani bir zamanlar değer verdikleri aktivitelerden zevk alamama durumu yaşarlar. Washington Üniversitesi’nde psikiyatrist olan Dr. Jessi Gold, “Örneğin normalde çok sevdiğiniz bir kitaptan birden nefret edebilirsiniz. Ya da Bravo izlemeyi seviyorken birden artık sizi güldürmemeye başlayabilir” dedi.
Kuzey Carolina Üniversitesi'nde stresin sağlık üzerindeki etkilerini inceleyen bir doçent olan Jeanette M. Bennett’e göre tükenmişlikte, hobilerinize ayıracak enerjiyi bulamayabilirsiniz ancak depresyonda artık hobileriniz size eğlenceli ya da zevkli gelmez.
Depresyon semptomları
Tükenmişlikte olduğu gibi, depresyondaki kişiler çok fazla veya çok az uyuyabilir ve herhangi bir şeye odaklanmak için mücadele edebilir. Depresyonu olan kişiler kendilerini başkalarından izole edebilirler, duş almak veya yemek yemek çok fazla enerji gerektiriyormuş gibi hissedebilirler. Depresyon, ezici bir üzüntü ve umutsuzluk duygusuna neden olabilir.
Ağır vakalarda, depresyonu olan kişiler, değersiz oldukları veya hayatın yaşamaya değer olmadığı düşüncelerine sahip olabilirler. Gold ve Neal-Barnett’in söylediğine göre bu semptomlar en az iki hafta sürer.
Amerikan Psikiyatri Birliği Başkanı Dr. Rebbecca Brendel, “Fark yaratan önemli bir nokta, işten uzaklaştığınızda tükenmişliğin daha iyi olmasıdır” diyordur. Tatile çıktığınızda, zihninizi dinlendirdiğinizde yani işten uzaklaştığınızda en azından biraz deşarj olmuş hissediyorsunuz. Ancak depresyon koşullarınızı değiştirdiğinizde birden bire yok olmaz. Brendel, “Depresyonun bir geri tepme etkisi yok. Bundan çok daha fazlası lazım” diyor.
Tükenmiş olanlar ne yapmalı?
Zihninizi dinlendirmek, rahatlamak için işe 1-2 gün ara verebiliyorsanız semptomlarınızdan kurtulabilirsiniz. Gold, söylemenin kolay yapmanın zor olduğunu kabul etse de eğer sürekli tükenmiş hissediyorsanız, bir kariyer değişikliği düşünebileceğinizi önerdi. Gold, “'Burası kötü bir iş yeri, bu kadar, ben istifa ettim' diyebilmek bir ayrıcalıktır” dedi.
İş e-postanızdan veya Slack'ten belirli saatlerde gelen bildirimleri kapatmak gibi sınır belirlemenin daha küçük yolları vardır. Örneğin Gold, sürekli olarak korktuğunuz bir toplantı varsa, 5 veya 10 dakika erteleyerek rahatlamanıza yardımcı olacak bir şey yapın önerisinde bulunuyor. Gold, “Biraz kontrol sahibi olmak, tükenmişliği önler” dedi.
Ayrıca işinizin anlamlı bulduğunuz unsurlarını vurgulamaya çalışabilirsiniz. Gold, daha genç bir meslektaşa mentorluk yapmak ya da daha az hoşunuza giden sorumlulukları bir iş arkadaşınıza, daha çok ilgilendiğiniz bir projede yardımcı olma lehine devretmeyi teklif etmenin işe yarayabileceğini söyledi.
Ekranlardan uzaklaşın
Bennett telefonunuz olmadan birkaç dakika geçirerek egzersiz yapmanın bile gerginliği hafifletmeye yardımcı olabileceğini söyledi. Bennett, “İşiniz için bir bilgisayarda oturuyorsanız ve işe gidip gelirken telefonunuzun başındaysanız ve sonra eve gelip Netflix dizisi izliyorsanız bunların hepsi bir uyarılmadır” dedi.
Beyninizin strese karşı korunabilmesi için bir molaya ihtiyacı var. Bu da ekranlardan uzaklaşmak, aynı zamanda birkaç dakika sessiz kalmak, dikkatiniz dağılmadan düşüncelerinizle oturmak anlamına gelir. Tükenmişlikle başa çıkmakta zorlanıyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmayı düşünün.
Depresyondayken ne yapmalısınız?
Semptomlarınızı tedavi etmek ve bir plan geliştirebilmenize yardımcı olmak için bir uzmana ulaşın. Bu arada, küçük ve basit adımlarla başlayın. Gold, “Kendinize beş dakikalık bir yürüyüşe çıkacağınızı söylerseniz, muhtemelen bundan daha uzun süre yürüyeceksiniz. Ama yorgun ve üzgünken kendine bir şey yaptırmak zor” dedi. Ancak Gold yine de evden çıkmak tüm semptomlarınızı hafifletmeyecek olsa bile her türlü hareket etmenin daha iyi hissettireceğini söyledi.
© 2022 The New York Times Company
