Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna savaşının ilk haftasında Savunma Bakanlığı'na, Rus nükleer caydırıcı güçlerini özel savaş görevi durumuna geçirmesini emretti. Dünyanın korktuğu senaryo o günden itibaren hep gündeme getirildi. Son olarak Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, dün ülkelerine yönelik varoluşsal bir tehdit görmeleri durumunda Devlet Başkanı Vladimir Putin’in nükleer silahlara başvurabileceğini söyledi. Başta Birleşmiş Milletler (BM) olmak üzere farklı ülkelerin liderleri nükleer silah kullanılma ihtimali üzerine uyarılarda bulundu, olasılıklar değerlendirildi. Ortak kanı bir felaketin yaşanmasının önünde geçilmesi gerektiğiydi. Son olarak Batı, olası kimyasal saldırı önlemi olarak Rusya ile anlık meteorolojik veri paylaşımı sınırlandırdı
Veriler kimyasal saldırı için kullanılabilir
Rus ajansları, Batılı ve diğer hükümetlerden gelen anlık meteorolojik verileri almaya devam ediyor. Bazı silah ve iklim uzmanları ise Moskova'nın bu verileri, Ukrayna'ya yönelik kimyasal veya biyolojik bir saldırı planlamak için kullanılabileceği değerlendirmesinde bulunuyor. Reuters'ın haberine göre Washington ve müttefikleri, Moskova'nın Ukrayna'da kimyasal veya biyolojik silahlar kullanmayı planlayabileceğini belirtiyor.
Saldırı faktörlerini etkileyecek veriler kısıtlandı
Buna rağmen ABD ve İngiltere de dahil olmak üzere aynı ülkelerden bazılarının anlık hava durumu verileri, Rus ajanslarına gitmeye devam ediyordu. Ancak Rusya ile paylaşılan anlık hava durumu verilerine sınırlama getirildi. Söz konusu verilere, rüzgar hızı ve yönü, güneş ışığı, yağış ve olası biyolojik veya kimyasal silah saldırısı planlamada çok önemli olabilecek diğer faktörlerin gerçek zamanlı ölçümleri de dahil.
Avrupa genelindeki en az üç kurum veri sağlamayı durdurmuş olsa da Almanya merkezli hükümetlerarası bir kuruluş olan Avrupa Meteorolojik Uyduları İşletme Teşkilatı (EUMETSAT), kendilerinin Rus kuruluşlarına veri aktarmaya devam ettiğini bildirdi. Çok sayıda uydudan alınan veriler, EUMETSAT aracılığıyla anlık olarak alıcılara dağıtılıyor. Onlardan biri de Rusya.
Haberde (kurumların) farklı yaklaşımların, Rusya'nın Ukrayna işgalinin bazı bilim kurumlarını, bilimsel verilerin şeffaf paylaşımı ile sivillere saldırı amaçlı kullanılabilecek bilgi sağlama riski arasında tercih yapmaya zorladığı değerlendirmesinde bulunuluyor.
EUMETSAT'tan bir sözcü, kuruluşun AB Komisyonu'nun talimatıyla AB uydularından Rusya ve Belarus'a veri akışını durdurduğunu, ancak diğer Avrupa uydularından bu iki ülkeye aktarımın devam ettiğini dile getirdi. Teşkilatın pozisyonuna ilişkin açıklamada bulunan İletişim Direktörü Paul Counet, "Meteorolojik verilerin küresel ve serbest paylaşımı, küresel hava tahminini desteklemede son derece önemli ve şimdiye kadar bu şekilde faaliyet gösterdik" ifadelerini kullandı.
Rus kurumları açıklanmadı
Counet, EUMETSAT'ın Rusya ile meteorolojik veri paylaşımını durduran diğer ajansları takip edip etmeyeceği sorusuna durumun hızlı bir şekilde geliştiği ve özel üye devletler konseyinin bunu tartışacağı yönünde cevap verdi. Rusya, programa veri sağladığı için EUMETSAT'ın yayınlarına erişebiliyor. Bu durum, Moskova'nın İngiltere, AB ülkeleri, ABD, Kanada ve diğer ülkelerden veri almasına olanak sağlıyor. EUMETSAT, Rusya'da halihazırda 21 kurumun, teşkilatın verilerine erişim sağladığını belirtse de bu Rus kurumların hangileri olduğunu açıklamadı.
Askeri amaçlarla kullanılma riski var
Euronews'in haberine göre; Rusya Savunma Bakanlığı, mevzubahis analize yorum yapmazken EUMETSAT'ın ortak kuruluşu olan devlete ait Rusya Federal Hidrometeoroloji ve Çevresel İzleme Servisi de değerlendirme isteğini yanıtsız bıraktı. Batılı bazı silah uzmanları, EUMETSAT'ın sağladığı meteorolojik verilerin, uluslararası hukuka göre yasaklı olan kimyasal ve biyolojik saldırıların planlanması da dahil olmak üzere çeşitli askeri amaçlarla kullanılma riskinin bulunduğunu öne sürüyor.
Saldırı için veriler hesaba katılmalı
Londra merkezli King's College'dan biyolojik tehditler uzmanı Filippa Lentzos, "Varsayımsal olarak, kimyasal veya patojen bulutu püskürteceğiniz bir saldırı planlıyorsanız, meteorolojik verileri hesaba katmanız gerekir zira bu şeyin kendi kuvvetlerinize geri dönmesini istemezsiniz" diye konuştu.
Kimyasal silah uzmanı ve Cambridge Üniversitesi araştırmacısı Hamish de Bretton-Gordon, gaz ve patojenlerin kullanıcılara geri dönmemesini sağlamak için kimyasal ve biyolojik silah kullanımı sırasında hava durumu verilerinin kesinlikle çok önemli olduğunu söyledi ve ekledi: Çeşitli yüksekliklerde rüzgar yönünü ve hızını bilmek, tehlikenin nereye gideceğini tahmin etmenin anahtarıdır.
ECMWF veri akışını durdurdu
Batılı bazı hava raporu sağlayıcıları, Ukrayna işgali sonrası Rusya'ya aktardıkları bilgileri durdurdu. Bunlar arasında, Avrupa Orta Menzilli Hava Tahminleri Merkezi (ECMWF) bulunuyor. ECMWF geçen hafta, atmosfer ve iklim verilerinin Rusya'ya akışını kestiğini bildirdi.
"Saldırganlık kampanyasının parçası olmasını istemiyoruz"
İngiltere Meteoroloji Departmanı (MET) da, hükümetin talimatıyla Rus kullanıcılara hava durumu bilgisi sağlamayı durdurduğunu kaydetti. MET, Londra'nın kararını, "Sağladığımız hiçbir verinin Rusya'nın, Ukrayna'ya yönelik saldırganlık kampanyasını daha da ilerletmek için kullanmamasını garanti altına almak için" sözleriyle tanımladı.
"Tamamen durdurmak zor"
EUMETSAT'ın Rusya'ya vermeyi sürdürdüğü veriler arasında Amerikan uydularından alınan gözlemler de yer alıyor. ABD'nin en güçlü hava durumu veri ajansı olan ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) da, konuyla ilgili yorum taleplerine cevap vermedi. Öte yandan hava ve iklim uzmanları birçok veri kümesinin çevrimiçi olarak herkese açık olduğunu, bu nedenle Rusya'yı tamamen durdurmanın zor olacağını belirtiyor. Ancak bu veri kümelerinin gerçek zamanlı yayınlar olmadığı da biliniyor.
ABD Başkanı Biden, Rusya'nın Ukrayna'da kimyasal ve biyolojik silah bulunduğu iddialarını da reddederek, Rusya'nın iddialarının aslında Ukrayna'da bu silahları kullanmak için bahane olabileceği uyarısında bulundu.
