Z kuşağı kırılgandır, Y kuşağı can sıkıcıdır, Boomer kuşağı kötüdür ve X kuşağı yıllardır kimsenin aklına gelmemiştir. Her bir grubu hangi yaşların tanımladığını tam olarak hatırlayamasak bile, pek çok insan bu kuşak klişelerini kullanıyor hatta kabul ediyor. Bu sözde derin farklılıklar, belirli renkler hakkındaki değişen tutumları, baharatlı yiyeceklerin artan popülaritesini ve hatta yetişkinliğin başlangıcını açıklamak için kullanılır. Peki ama dünyanın her yerinde kullanılan bu kuşak ayrımları ne kadar gerçekçi?
Sosyal bilimler kullanıma karşı
2004 yılından itibaren toplumsal sorunlar, kamuoyu yoklaması ve demografik eğilimler hakkında araştırmalar yapan Pew Araştırma Merkezi (Pew Research Center) uzun süredir devam ettiği kuşaklar üzerine incelemeleri için yeni bir karar aldı. ABD merkezli düşünce kuruluşu bundan sonra milenyum ve Z kuşağı gibi kuşak etiketlerini kullanmayacağını duyurdu. Kuşakların başlangıç ve bitiş tarihleri üzerine tartışmalar gazetelerde, akademik araştırmalara hatta yemek sofralarında devam ederken Pew bu kararıyla sosyal bilim çevrelerinde giderek artan bir hayal kırıklığı (ve hararetli tartışma) kaynağı haline gelen bir geleneği sessizce sona erdirdi.
"Ortak özelliği tespit etmek zor"
Insider'a konuşan Merkezin sosyal eğilimler araştırması direktörü Kim Parker'a göre sorun, kuşak dediğimiz şeyin yararlı bir fikir vermek için çok geniş bir zaman aralığını kapsaması. Parker kuşakların 15 ila 18 yıl arasında değiştiğini, bu nedenle de tüm grup için gerçekçi bir şekilde geçerli olan bir avuç özelliğe odaklanmanın zor olduğunu savunuyor. Pew'in tanımına göre her ikisi de milenyum kuşağı olarak kabul edilse de, 27 yaşındaki birinin günümüzün yıldırım hızındaki sosyal ve teknolojik değişimlerini 39 yaşındaki birinden farklı deneyimlemesi muhtemel. Ve 2008 resesyonu vurduğunda en büyük üyeleri halihazırda işgücünde olan ancak en küçükleri ilkokuldan yeni mezun olan bir kuşak hakkında genelleme yapmak zor olabilir.
Kuşaklar yerine yaş grupları kullanılacak
Parker bundan sonraki araştırmalarında kuşaklar arasındaki bu büyük düşünce, deneyim ve davranış çeşitliliğini belirlemek için bundan sonra "yaş gruplarını" kullanacaklarını söyledi. Yani belirli bir zaman diliminde doğan ve önemli toplumsal olayları anlamlı bir şekilde benzer şekillerde deneyimlemiş olabilecek insan grupları. Bir Pew sözcüsü, "Örneğin, Obama başkan olduğunda siyasi olarak reşit olan bir grup olabilir ya da pandemi sırasında üniversitede olan genç yetişkinler olabilir veya insanları doğum on yılına göre gruplayabiliriz" dedi.
"Kuşak farklılıkları uydurma"
Parker göre soru bugünün genç yetişkinlerinin bugünün orta yaşlı ya da yaşlı yetişkinlerinden farklı olup olmadığı değil. Asıl soru, bugünkü genç yetişkinlerin geçmişte belirli bir noktadaki genç yetişkinlerden farklı olup olmadığı. Pew'in araştırmaları için aldığı karar kuşaklar arasındaki farklılıkların geçerliliğine ilişkin soruları gündeme getirdi. Gerçekten uyumlu bir Z kuşağı var mı? Y kuşağı ile Boomer kuşağını karşılaştırmak mantıklı mı? 20 yaşındakiler her zaman sadece 20 yaşındakiler midir? Pew'in kararı özünde kuşakların ve aralarında çizdiğimiz ayrımların uydurma olduğunu savunuyor. Peki kuşaklar sahteyse, neden onları bu kadar önemsiyoruz?
Sahte nesiller
Muhtemelen her neslin kendine özgü hoşnutsuzluklarına aşinasınızdır. Y kuşağı (Pew'e göre 1981-1996 arası doğanlar) tembel, bencil ve yavaş hareket ediyor. Baby Boomerlar (1946-1964 arası doğanlar) hak sahibi, bencil ve temelde tüm toplumsal hastalıkların kaynağıdır. Z kuşağı (1997-2012) teknoloji takıntılı, psikolojik olarak kırılgan, ya çok uyanık ya da yeterince uyanık değiller (bu konuda jüri henüz kararını vermedi gibi görünüyor). Ve X Kuşağı (1965-1980) kimin umurunda?
Kuşak ayrımı nasıl ve neden ortaya çıktı?
Kuşak fikri yaklaşık bir asır önce doğdu. Sosyolog Karl Mannheim, 1928 tarihli Nesiller Sorunu adlı makalesinde ayrı "nesil birimleri" kavramını geliştirmişti. Mannheim, bir grup insan biçimlendirici bir yaşta tarihsel veya kültürel bir olay yaşadığında, ortak kimliklerinin bir parçası haline gelen farklı bir bilinç geliştirdiklerini ileri sürdü. Louis Menand, 2021 yılında New Yorker'da yayınlanan bir makalesinde bu fikri ABD'de iki savaş arası dönemde liseye gitme oranlarında yaşanan patlamayla ilişkilendirdi. 1910 yılında 14-17 yaş arasındaki Amerikalıların sadece yüzde 14'ü okula giderken, 1940 yılında bu oran yüzde 73'e fırlamıştı. Menand, lise patlamasının yepyeni bir sosyal kategori ve pazarlama demografisi olan ergeni ortaya çıkardığını ileri sürdü.
Kuşaklar fikri onlarca yıldır varlığını sürdürse de, günümüzün yaş gruplarına yönelik yoğun takıntısının izleri 1992 tarihli Generations kitabına kadar sürülebilir. Skidmore College sosyologları Andrew M. Lindner, Sophia Stelboum ve Azizul Hakim yakın tarihli bir makalelerinde kitabın yazarları William Strauss ve Neil Howe'un, günümüz kuşak terminolojisinin popülerleşmesine yardımcı olmak için "uzun bir yarı-bilimsel romantik tarihsel kuşak düşüncesinden" yararlandıklarını söylüyorlar. Kitap "bin yıllık" terimini bile ortaya atmıştır. Lindner ve meslektaşları, Strauss ve Howe'un etkili kitabının yayınlanmasından bu yana, Baby Boomer, Gen X, Millennials ve Gen Z kuşak etiketleri düzinelerce ticari kitapta, binlerce gazete manşetinde ve tüm sosyal medyada yer aldı" dedi. Bu etiketlerin her biri, her bir kuşağa özgü olduğu varsayılan psikolojik özellikler, davranış kalıpları ve siyasi taahhütler paketiyle (Narsist olmak, saçları ortadan ayırmak, küresel ekonomiyi yok etmek) ilişkilendiriliyor.
HBO dizisi The White Lotus'un ikinci sezonunda Portia karakterinin (Haley Lu Richardson) giydiği kıyafetler, farklı kuşağın renkli kültürel merceğinden bakıldığında, sadece 20'li yaşlarında muhakeme gücü zayıf bir karakterin yanlış kıyafetleri olarak değil, aynı zamanda bütün bir kuşağın stil anlayışının sosyal medya tarafından nasıl kırıldığına dair bir yorum olarak görülüyor. Danışmanlık devi McKinsey'in işin geleceğine ilişkin spekülasyonu sadece teknolojik gelişmelere değil, aynı zamanda Z kuşağı ile diğer herkes arasındaki işyeri kuşak farkına da odaklanıyor. Azalan doğum oranları mı? Nesilsel. İklim aktivizmi? O da kuşaksal. Liste uzayıp gidiyor.
"Doğum yıllarına göre ayrım yapmak doğru değil"
Ancak sosyal bilimciler, değişen kültürümüzü anlamak için kuşakları kullanma fikrinden uzun süredir rahatsızlar ve kuşak çerçevesinin aşırı kullanılmasıyla ilgili çok sayıda sorun var. Birincisi, gelişigüzel çizilmiş ve doğum yıllarını kapsayan yaklaşık yirmi yıllık bir pencereden bir kişi hakkında ancak bu kadar çok şey çıkarılabilir. Kuşak tartışmaları ayrıca ırk, eğitim ve cinsiyet gibi kritik değişkenleri göz ardı etme eğiliminde. Pew araştırmacılarının da belirttiği gibi, kuşak klişeleri belirgin bir şekilde üst sınıf önyargısı taşıyor. Ve genellikle gruplar arasındaki benzerlikleri yansıtmak yerine algılanan farklılık noktalarını güçlendirirler. Boomerlar, X kuşağı, Y kuşağı ve Z kuşağı şu ya da bu şekilde kendi zamanlarının bencil sosyopatları olarak damgalandı.
"Çocukları anlamak için popülerleşti"
Kuşak hayranlığının büyük bir kısmı, insanların çocukların neler yaptığına olan ilgisinden kaynaklanıyor. Ancak o zaman bile, Z kuşağının tutumları hakkında yapılan anketler genellikle önemli bağlamları atlıyor. Parker "Buradaki sorun, genç yetişkinlerin yaşlandıkça değişecek olması. Dolayısıyla, geçmiş verilerden yararlanmadan tutum ve davranışlarının nasıl benzersiz olduğunu gerçekten değerlendiremeyiz" diyor.
"Tarihsel veriler olmadan karşılaştırma doğru değil"
Örneğin gençlerin çalışmaya yönelik tutumlarının yaşlı çalışanların tutumlarından gerçekten farklı olup olmadığını görmek için araştırmacıların gençlerin zaman içinde çalışmaya yönelik görüşlerine ilişkin verilere ihtiyacı olacaktır. Ancak bu tür tarihsel veriler ne yazık ki eksik. Dolayısıyla, Z kuşağının işyeri hakkındaki düşüncelerini, X kuşağının aynı yaştayken işyeri hakkındaki düşünceleriyle karşılaştırmak imkansız olmasa da zor. Ve bu tarihsel veriler olmadan, gerçekte 20 yaşındakilerin iş hakkında ne düşündüğü ile 50 yaşındakilerin ne düşündüğünü karşılaştırmış olursunuz.
"Kültür değişimini anlamaya çalışıyoruz"
Cohen "İster sevin ister nefret edin, stereotipleştirme çok güçlüdür. Kuşak kavramlarıyla ilgili bir makaleye tıkladığınızda, bunun nedeni başlıkta tasvir edilen klişeye sinirlenmeniz ya da gülmeniz olabilir ama aynı zamanda kültürün nasıl değiştiğini anlamaya çalıştığınız içindir. Ve bence burada büyük bir dürtü var" diyor.
"İnsanlar farklı olduğu için çocuklar farklı"
'Bugünlerde çocuklar farklı' diyebiliriz ama aslında bugünlerde insanlar farklı ve çocuklar da çocuk. Cohen yine de sosyal araştırmalarda kuşak etiketlemesini ve özellikle de Pew'in popüler sosyal bilimin en büyük mitlerinden biri olarak gördüğü şeyi sürdürmedeki rolünü son zamanlarda en yüksek sesle eleştirenler arasında yer aldı. 2021 yılında Washington Post'ta bir makale ve düşünce kuruluşundan "doğru olanı yapmasını" ve "keyfi ve yanıltıcı 'kuşak' etiketlerinin ve isimlerinin kullanımına son verilmesine yardımcı olmasını" isteyen bir açık mektup yayınladı. Mektubu 200'den fazla sosyal bilimci imzaladı. Cohen'in mektubunun yayınlanması The Generation Myth (Kuşak Efsanesi) adlı kitabın yayınlanmasıyla aynı zamana denk geldi. King's College London Politika Enstitüsü Direktörü Bobby Duffy tarafından yazılan kitap, "kuşak düşüncesinin" insanların görüş ve davranışlarını zaman içinde gerçekten şekillendiren faktörleri bulandırdığını savunuyordu. Duffy bunları üç kategori altında topluyor.
- Dönem etkileri: Covid-19 salgını gibi herkesi etkileyen büyük, dönemi tanımlayan olaylar
- Yaşam döngüsü olayları: Evlenmek veya çocuk sahibi olmak gibi belirli bir toplumdaki ortalama bir insanın hayatının tipik dönüm noktaları
- Yaş etkileri: Aynı yaş grubundaki insanların örtüşen deneyimleri.
Duffy'ye göre kuşak düşüncesinin sorunu, toplumsal değişimin diğer temel mekanizmalarını göz ardı ederek yaş grubu etkilerine odaklanması.
Savaş değişimi kuşaksal değildir
Genel olarak Cohen, Duffy'nin kuşak etiketlerinin hem uzmanlar hem de meslekten olmayanlar için kuşak özellikleri ile evrensel ya da çok faktörlü olaylar arasında ayrım yapmayı zorlaştırdığı görüşünü paylaşıyor. Ona göre "Eğer bir olay ortaya çıkar ve herkes için bir şeyleri değiştirirse (Savaş ve pandemi gibi) bunlar kuşaksal değildir ve ardından gelen değişiklikler de kuşaksal değişimin örnekleri değildir. Ancak kuşak etiketlerine takılıp kaldığımız için öyle olduklarını varsayabiliriz. 'Ah, bugünün çocukları farklı' diyebiliriz, oysa gerçekte bugünün insanları farklıdır ve çocuklar da çocuktur."
Kuşak ayrımları bilimselliği engelliyor
Duffy, Cohen ve Cohen'in açık mektubunu imzalayanlar, kuşak etiketlerinin demografik çeşitliliğin karmaşıklığını basite indirgemekten daha fazlasını yaptığına inanıyor. Onlara göre bu etiketler, araştırma için katı kutular yaratarak bilimsel atılım potansiyelini boğuyor. Ayrıca verileri çarpıtarak resmin tamamını kapsayamayan sonuçlar üretebilirler.
Farklılık kuşaktan değil diğer faktörlerden
Pew, kuşak etiketlerinin kullanımının analizlerini nasıl saptırmış olabileceğini kabul etme konusunda şeffaf davranıyor. Merkezin son blog yazılarından birinde araştırmacılar, Y kuşağının genç yetişkinlerin bir sonraki yıl içinde konutlarını taşıma olasılığının önceki kuşaklara göre daha düşük olduğunu iddia eden 2017 tarihli bir raporu yeniden ele aldı. Araştırmacılar, veri setini kuşak ile yaş ve dönemi birbirinden ayıran yeni bir istatistiksel model üzerinden çalıştırarak yeni bir sonuca ulaştılar: "Kuşaklar arasındaki belirgin farklılıklar kuşakla değil, modeldeki diğer faktörlerle daha iyi açıklanmaktadır."
Birbirimizi anlamak istiyoruz
Bu kadar keyfi ve çoğu zaman bilim dışı olan kategoriler nasıl oluyor da hayatımızda bu kadar yer alabiliyor? Bunun basit bir cevabı var: Bardağın boş tarafını gösteren değerlendirmelerine rağmen, kuşak ayrımları insanlarda etki uyandırıyor. Lindner, Stelboum ve Hakim makalelerinde, yoğun bir şekilde pazarlanan kuşak etiketlerine onlarca yıl maruz kaldıktan sonra Amerikalıların genellikle kendilerini içine yerleştirildikleri kategorilerle özdeşleştirdiklerini söyledi. Bu durum özellikle kuşak grupları ortasında doğan insanlar için geçerliydi. 1986 ve 1990 yılları arasında doğan bir Y kuşağı, bu dönemden beş yıl önce ya da sonra doğan akranlarına kıyasla kendini daha fazla Y kuşağı olarak hissediyordu. Bazı durumlarda, kuşak etiketleri faydalı bir şey sunabilir.
