Teknoloji endüstrisi geçen yıl da bir yutturmaca makinesini her zaman olduğu gibi yeni bir dahi ilan etti ve hala dersini almadı. Ürkütücü paralelliklerle dolu bir aydı. 12 Aralık'ta gözden düşmüş kripto borsası kurucusu Sam Bankman-Fried, Bahamalar'da dolandırıcılık suçlamasıyla tutuklandı ve iflas eden FTX'in başkanı olarak saltanatına dramatik bir son verdi.
Tutuklanması, Theranos'un kurucusu Elizabeth Holmes'un benzer suçlamalardan 11 yıldan fazla hapis cezasına çarptırılmasından sadece haftalar sonra yaşandı. İkisindeki bariz benzerlikler dikkat çekti. Her bir kurucu, Silikon Vadisi'nin harika çocukları olarak kabul edildi ve göz alıcı bir şekilde gözden düşmeden önce medyanın beğenisini ve milyonlarca dolarlık yatırımı kendine çekti.
FTX'in çöküşü, teknoloji süper yıldızlarının ve şirketlerinin yükselişini uzun süredir körükleyen yutturmaca makinesinin bir başka göstergesiydi. Ancak 2022'de bile soru hala şuydu: Silikon Vadisi hatalarından ders çıkarabilecek mi?
Dehaya tapma kültürü
FTX ve Theranos'un düşüşü arasında yedi yıl olsa da yükselişlerinin altında yatan güçler tanıdık. Vanderbilt Üniversitesi Hukuk profesörü Yesha Yadav, Meta'dan Mark Zuckerberg ve Twitter'dan Jack Dorsey gibi erken dönem teknoloji kurucularının başarısının ardından, yatırımcıların geride kalacak bir sonraki büyük ismi aradıklarını ve bunun dehaya tapma kültürüne yol açtığını söyledi.
Ancak FTX'in kurucu hayranlığına yeni bir darbe daha vurmasıyla, sektör başka bir hesaplaşmayla karşı karşıya kaldı. Yadav, "Silikon Vadisi'nin, temel kontrol ve dengelerin mevcut olmamasına izin verdiği için, insanların onu yapana kadar taklit etme yeteneğini besleyen bu kişilik kültünü haklı çıkarmaya devam etmesi çok zor olacak" dedi.
Tarihsel olarak, Silikon Vadisi'nde, yatırımcıların gerekli özeni göstermeden ilk ses çıkarmaya başlayan şirketleri desteklemek için hızla gemiye atladıkları bir kaçırma korkusu kültürü oluştu. Stanford ekonomi profesörü Nicholas A. Bloom, bunun birçok sektörde geçerli olduğunu, ancak yatırımcıların genellikle bu tür şirketlerin temel ürünlerini tam olarak anlamadığı teknoloji alanında özellikle hızlandığını söyledi. Faiz oranlarındaki ortamın yatırımcıları getiri için çaresiz bırakması ve onları hızlı anlaşmalara itmesi nedeniyle, bu alışkanlık geçen yıl hız aldı. Bloom bunu sıcak bir pazarda görmeden ev satın almak gibi gördüğünü söyledi. Bloom, “Yatırımcılar gerekli özeni göstermiş olsalardı sorunları keşfederlerdi, ancak kripto sıcak görülüyordu, bu yüzden yatırımcılar ellerinden geldiğince acele ettiler” dedi.
Yatırımcılar kendilerini suçluyor
Pek çok yatırımcı, bu serpintilerin ardından araştırma yapmadan şirketlere para saçmanın saflığını kabul etti. Theranos yatırımcısı ve medya patronu Rupert Murdoch, Holmes'un cezalandırılmasının ardından şirketle olan ilişkilerinin tamamen utanç verici olduğunu söyledi. Murdoch, "Daha fazla soru sormadığım için kendimi suçluyorum" dedi. Risk sermayesi şirketi Sequoia, FTX kayıpları için yatırımcılarından resmi olarak özür diledi ve gelecekte daha dikkatli olacağına söz verdi.
"Daha az dolandırıcılık olacak"
Uzmanlar, yatırımcı incelemesinin yalnızca mevcut finansal ortamda artacağını söylüyor. Yatırım analitiği platformu Finaic'in kurucu ortağı Richard Smith, Merkez Bankası faiz oranlarını artırdıkça ve genel olarak teknoloji endüstrisi aşağı yönlü bir düşüşle karşı karşıya kaldıkça, çok daha az dolandırıcılık vakası olacağını söyledi.
Smith, "Bu muhteşem dolandırıcılık düzeyinin en büyük olanaklarından biri, sistemde çok fazla paranın savrulması ve paranın nereye gittiği konusunda gerçekten çok fazla inceleme yapılmamasıydı. Artık kolay para günleri geride kaldı” diye konuştu.
Daha hızlı tutuklandı
Holmes ve Bankman-Fried'e yöneltilen suçlamaların ciddiyeti de yeni bir çağın altını çizebilir. Bankman-Fried'in düşüşü Holmes'unkinden bile daha hızlı ve şiddetliydi. Theranos'un düşüşünden sonra Holmes'un resmi olarak suçlanması iki yıldan fazla sürerken, Bankman-Fried bir ay içinde suçlandı. Kefaleti, Holmes için belirlenen 500 bin dolardan dikkat çekici şekilde yüksek belirlenerek 250 milyon dolardı.
Uygulama sıkılaştıkça, kurucular not alabilir. Lightfoot, Franklin & White LLC'de beyaz yakalı suç savunması uzmanı Jack Sharman, geçmişte girişimcilerin kaynak yaratma dönemlerinde çok az destekle geniş sözler verebilirken, şimdi daha dikkatli olmaları gerekebileceğini söyledi. Saharman, "Teknoloji girişimcileri, düzenleme dizginlerinin gevşek bir şekilde tutulmasına alışkındır ve bu nedenle tedbirsiz veya yanlış beyanlar için yönetilebilir risklerle karşı karşıyadır. Önceden, bu ifadeler agresif tahminler veya düşüncesizce şişirme olarak kabul edilmiş olabilir. Bu manzara değişiyor ve onların lehine değil” sözlerini kullandı.
Yine de, Washington Üniversitesi'nde profesör ve The Code: Silicon Valley and the Remaking of America'nın yazarı Margaret O'Mara, teknoloji dolandırıcılarının tamamen gittiğini söylemek için henüz çok erken olduğunu belirterek, “Sonunu göreceğimizi sanmıyorum, ne zaman büyük bir para ortada olsa, genellikle bazı karanlık ellere geçer” dedi.
