İsveç NATO üyesi olmaya her zamankinden daha yakın ancak bir yıldan uzun süredir gecikmelerle karşılaşan batı askeri ittifakına katılımı hala tamamlanmadı. Rusya'nın iki yıl önce Ukrayna'yı geniş çaplı işgali, İsveç ve Finlandiya'nın uzun süredir devam eden güvenlik politikalarını değiştirmelerine neden oldu ve iki ülke Mayıs 2022'de NATO'ya katılmak için başvuruda bulundu.
O dönemde, gelişmiş orduları, ittifak güçleriyle yüksek düzeyde birlikte çalışabilirlikleri ve AB üyesi statüleri göz önüne alındığında, her iki ülkenin de NATO'ya katılımının hızlı bir süreç olması bekleniyordu. Bununla birlikte, katılım konusunda engellerle karşılaştılar. Finlandiya Nisan 2023'te ittifaka katıldı, ancak İsveç'in katılımı henüz tamamlanmadı.
Salı günü Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) İsveç'in üyeliğini onaylayarak ülkeyi üyeliğe bir adım daha yaklaştırdı ancak hala Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın nihai imzasını bekliyor. Macaristan parlamentosu da henüz onaylamadı ve gecikmeler devam edebilir.
İsveç'in üyeliği neden bu kadar uzun sürdü?
Tüm NATO ülkeleri İsveç ve Finlandiya'nın ittifaka üye olması konusunda hemfikir olsa da Türkiye, özellikle PKK'nın faaliyetleri ve Türkiye'ye silah ihracatına getirilen kısıtlamalar konusunda endişelerini dile getirdi. Sonuç olarak, Haziran 2022'de üç ülke, Ankara'nın endişelerini gidermek için atacakları adımları özetleyen ortak bir anlaşma imzaladı ve karşılığında Türkiye, İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyeliğine davet edilmesini destekleyeceğini söyledi. Ancak çoğu NATO ülkesi İsveç ve Finlandiya'nın üyeliğini hızla onaylarken, Türkiye ve Macaristan süreci uzattı. Sonunda Finlandiya'nın üyeliğini onayladılar ama İsveç'i beklettiler.
Temmuz ayında Vilnius'ta yapılan NATO zirvesi sırasında Erdoğan, iki ülkenin Türkiye'nin meşru güvenlik kaygılarını gidermek için yakın işbirliği içinde çalıştıklarını ve bu sürecin bir parçası olarak İsveç'in anayasasını değiştirdiğini, PKK'ya karşı terörle mücadele işbirliğini önemli ölçüde genişlettiğini ve Türkiye'ye silah ihracatını yeniden başlattığını teyit ederken İsveç'in onayını meclise gönderme sözü verdi. Ancak üyeliğe gecikmeler devam etti.
Türkiye yönetimi, Amerikan F-16 savaş uçaklarını satın almak için onay alma arayışı da dahil olmak üzere, üyeliği bir pazarlık kozu olarak kullandı. Salı günü TBMM nihayet İsveç'in üyeliği lehinde oy kullandı ve Erdoğan'ın önümüzdeki günlerde yasayı imzalaması bekleniyor. Geriye sadece Macaristan'nın henüz onaylamadığı bir yasa kaldı.
Macaristan neden süreci uzatıyor?
Macaristan yönetimi gecikmeler için net bir sebep sunmadı. Ülke içinde, iktidardaki Fidesz partisinden üst düzey siyasetçiler gecikmenin, İsveç'in Macar demokrasisinin durumuna yönelik eleştirilerinden kaynaklandığını savundu. Macaristan, İsveç'in üyeliğine NATO nezdinde resmi olarak herhangi bir itirazda bulunmadı. Finlandiya ve İsveç ile son derece yapılandırılmış müzakereler yürüten Ankara'nın aksine Budapeşte somut bir talepte bulunmadı.
Macaristan Batı'nın savunma ittifakında aykırı bir ülke: NATO'nun aktif bir üyesi olmaya devam etse de üst düzey Macar yetkililer Rus mevkidaşlarıyla rutin olarak görüşüyor ve Batı'nın Moskova'ya yönelik politikalarını sıklıkla kamuoyu önünde eleştiriyor. Macaristan'ın İsveç'in üyeliğini onaylamakta gecikmesi NATO içinde uzun zamandır Macaristan Başbakanı Viktor Orbán ile Erdoğan arasındaki yakın ittifak bağlamında yorumlanıyor. Artan siyasi baskıyla karşı karşıya kalan ve giderek yalnızlaşan Orbán çarşamba günü yaptığı açıklamada ittifakın genel sekreteri Jens Stoltenberg ile telefonda görüştüğünü söyledi.
Orbán , "Macar hükümetinin İsveç'in NATO üyeliğini desteklediğini bir kez daha teyit ettim. Ayrıca Macar ulusal meclisini İsveç'in katılımı lehinde oy kullanmaya ve onay sürecini mümkün olan ilk fırsatta tamamlamaya teşvik etmeye devam edeceğimizi vurguladım" dedi. Stoltenberg Orbán ile "iyi bir görüşme" yaptığını söyledi. NATO Genel Sekreteri, "Başbakan ve hükümetinin İsveç'in NATO üyeliğine verdiği açık desteği memnuniyetle karşılıyorum. Parlamento yeniden toplanır toplanmaz onaylamayı dört gözle bekliyorum" ifadelerini kullandı.
İsveç'in üyeliği NATO için neden bu kadar önemli?
İsveç ve Finlandiya'nın katılımı NATO için yüksek stratejik değere sahip. İki ülkenin coğrafi konumu ittifakın kuzeydeki konumunu önemli ölçüde güçlendirmekte ve Baltık Denizi'ni fiili bir NATO gölüne dönüştürüyor. İsveç ve Finlandiya da ittifaka gelişmiş askeri kabiliyetler kazandırıyor. Bu hafta NATO, 31 NATO ülkesi ve İsveç'ten yaklaşık 90 bin kuvvetin katılımıyla son on yılların en büyük tatbikatı olan Steadfast Defender 2024'ü başlatıyor. Kuzeye doğru genişlemenin sembolik bir değeri de var. Stoltenberg İsveç ve Finlandiya'nın katılımıyla ilgili olarak "Putin daha az NATO ülkesi olmasını istiyordu, daha fazla NATO alıyor ve bu önemli bir mesaj" dedi.
İsveçliler ne diyor?
İsveç yönetimi NATO üyeliğine hazır olduğu konusunda ısrarcı. TBMM'deki oylamayla ilgili konuşan İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, "Bugün NATO'nun tam üyesi olmaya bir adım daha yaklaştık" dedi ve parlamentonun onay vermesinin olumlu olduğunu da sözlerine ekledi. Orbán bu hafta Kristersson'u görüşmeler için Macaristan'a davet etti ancak İsveçli yetkililer temkinli bir yaklaşım sergiledi. Ülkenin Dışişleri Bakanı Tobias Billström, hükümetin yanıt vermeden önce mektubun neye işaret ettiğini düşünmesi gerektiğini söyledi.
NATO müttefikleri nasıl tepki veriyor?
İttifak içinde Macaristan'a karşı giderek artan bir hayal kırıklığı var. NATO ile ilgili hassas konuları görüşmek üzere isminin açıklanmaması kaydıyla konuşan üst düzey bir Avrupalı diplomat, "Şoke olmuş durumdayız. Macaristan bize sürekli olarak sonuncu olmayacakları konusunda güvence verdi. Açıkçası neler olup bittiğini anlamıyoruz" diye konuştu. İkinci bir üst düzey Avrupalı diplomat ise "Ankara'dan gelen iyi haberlerin ardından tüm dikkatlerin Budapeşte'ye yöneldiğini" söyledi.
