Geçen ay 14 ülkeden NATO birlikleri, Soğuk Savaş'tan bu yana ittifakın en büyük askeri tatbikatına katılmak üzere bir araya geldi. Bir kez daha odak noktası Rusya'ydı. Tatbikat sabahın erken karanlığında bir uyarıyla başladı: Düşman kuvvetleri Letonya'nın Rusya sınırını geçmiş ve başkente yaklaşmaktaydı. Farklı telsizlerle çeşitli dillerde iletişim kuran birlikler, sahte işgalcileri tanklarını bataklığa saplayacak sulak alanlara doğru itmek için yarıştı.
"En önemli şey hızlı hareket etmek"
Ormandaki bir mevziden ağır zırhlı araçlardan oluşan bir tugaya komuta eden Letonya Ordusu'ndan Albay Oskars Kudlis, "En önemli şey hızlı hareket etmeye ve Letonya ve NATO sınırlarını savunmak üzere konuşlanmaya hazır olduğumuzu göstermektir" dedi. Müdahale, Kanada ve Arnavutluk gibi uzak ülkelerden gelen birliklerin iletişimdeki aksaklıkları gidermesini, birbirlerinin savaş alanı uygulamalarını özümsemesini ve farklı silah sistemlerini koordine etmesini gerektirdi.
Moskova'nın 2014 yılında Kırım Yarımadası'nı Ukrayna'dan almasından bu yana Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün gözü Avrupa'nın Rusya ile olan sınırında. Steadfast Defender 2024 adı verilen bu yılki tatbikat Moskova'ya bir mesaj göndermeyi amaçlıyor: İttifak üyelerini, özellikle de Letonya dahil Rusya sınırına yakın olanları savunmaya hazır.
Soğuk Savaş'tan sonra NATO içindeki dil, iletişim sistemleri ve silah farklılıkları çok az önem taşıyordu çünkü birlikler nadiren omuz omuza savaşıyordu. Bunun yerine, birçoğu Afganistan, Irak ve başka yerlerde uzun süre önceden planlanmış kısa süreli görevler arasında rotasyona tabi tutuldu. Ekipman ihtiyaçları belliydi ve her müttefik kendi tedarikini kendisi yapıyordu.
Birlikte nasıl savaşacaklarını bilmeleri gerekiyor
Şimdi, koalisyon savaşına hazırlanmak bir kez daha NATO'nun önceliği ve birliklerin savaş alanında birlikte nasıl çalışacaklarını bilmeleri gerekiyor. İttifak genelinde hava, kara ve deniz tatbikatlarını içeren NATO manevralarının Letonya ayağı olan Kristal Ok Tatbikatı'nın yönetilmesine yardımcı olan Kanada Ordusu'ndan Yarbay Jonathan Cox "Tüm ülkelerin entegrasyonu zorlu bir görev" dedi.
4 Nisan'da 75. yıldönümünü kutlayan NATO bazı açılardan daha da güçleniyor. Finlandiya ve İsveç onlarca yıl üyelikten kaçındıktan sonra NATO'ya katıldılar. NATO'nun Avrupalı üyeleri Soğuk Savaş döneminden bu yana hiç olmadığı kadar savunma harcaması yapıyor. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, Avrupalı üyelerin on yıllardır ilk kez bu yıl ittifaka olan mali taahhütlerini toplu olarak yerine getireceklerini söyledi.
Üyeler arasındaki anlaşmazlıklar
Ancak ittifak başka anlaşmazlıklarla boğuşuyor. Liderler Ukrayna ve diğer istekli üyelerin katılmasına izin verilip verilmemesi konusunda anlaşmazlık yaşıyor. Bu yılın sonunda Stoltenberg'in yerine geçecek isim için yapılan yarışma, uzun süredir üye olanlarla eski Doğu Bloğu'ndan gelen yeni üyeler arasında husumete yol açtı. Aralarında 12 kurucu üyeden altısının da bulunduğu pek çok NATO ülkesi, on yıl önce taahhüt ettikleri askeri bütçe seviyelerine ulaşmanın çok uzağındalar. Bu düşük harcamalar onları Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump'ın saldırılarının hedefi haline getirdi ve Kasım ayında kazanması halinde ittifakın geleceği konusunda şüphelere yol açtı.
Tarih boyunca Napolyon'u yenen ve İkinci Dünya Savaşı'nı kazananlar da dahil olmak üzere birçok askeri ittifak, ortak komuta altında ayrı ayrı faaliyet gösteren müttefik orduları içeriyordu. NATO'nun amacı müttefikleri yan yana savaşmaya hazırlamak. 1988'den bu yana düzenlenen en büyük tatbikat olan bu yılki tatbikatlar Mayıs ayına kadar dört ay boyunca Kuzey Kutup Dairesi'nden Karadeniz'e kadar uzanan bölgelerde düzenleniyor. Tatbikatlara yaklaşık 90 bin asker, bin 100 savaş aracı, 80 uçak ve 50 donanma gemisi katılıyor.
Letonya'daki operasyon Avrupa'nın Rusya sınırı yakınlarında düzenlenen birkaç operasyondan biriydi. 2016 yılında Moskova'nın Kırım Yarımadası'nı ele geçirmesi ve Ukrayna'nın doğusundaki isyanın körüklenmesine yardımcı olmasının ardından NATO üyeleri, her bir ülkenin savunmasında hangi üye ülkenin liderlik edeceğini belirterek, savunmasız doğu üyeleri arasında sürekli olarak asker rotasyonu yapma konusunda anlaştılar. ABD Polonya'da, Almanya Litvanya'da, İngiltere Estonya'da ve Kanada Letonya'da liderliği üstlendi. Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından NATO bu ülkelerdeki güçlerini arttırdı ve Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan'da ortaklıklar kurdu. Bu ortaklıklar, ABD, İngiltere ve Fransa'nın Batı Almanya'da daimi olarak asker bulundurduğu Soğuk Savaş döneminden bu yana müttefikleri hiç olmadığı kadar birbirine yakınlaştırdı.
NATO ülkeleri 2014 yılında, bu yıl itibariyle her birinin gayrisafi yurtiçi hasılalarının en az yüzde 2'sini savunmaya harcaması konusunda anlaştı. 1940'ta Sovyetler Birliği tarafından işgal edilen ve 1991'e kadar bağımsızlığını kazanamayan Letonya, 2027'de yüzde 3'e ulaşma planının bir parçası olarak bu yıl GSYH'sinin yüzde 2,4'ünü savunmaya harcayacak. Kanada GSYİH'sinin yaklaşık yüzde 1.3'ünü ordusuna ayırıyor ve yüzde 2'ye ulaşma planı yok. NATO'dan Stoltenberg ve ABD'nin NATO Büyükelçisi Julianne Smith bu yıl Kanada'yı üzerinde mutabık kalınan hedefe ulaşmaya çalışmayan tek ittifak ülkesi olduğu için azarladı.
NATO planlamacıları Rusya'nın komşu bir üye ülkeyi doğrudan işgal etmesini yakın gelecekte olası görmüyorlar ancak son zamanlarda NATO ülkelerindeki bazı askeri yetkililer Moskova'nın birkaç yıl içinde saldıracak kadar güçlü olabileceğini söylediler. Daha kısa vadede ise Moskova'nın, Kremlin'in on yıl önce Ukrayna'nın doğusunda yaptığı gibi, yerel Rusları kışkırtarak ve gerginlikleri müdahale bahanesi olarak kullanarak yakın ülkelerde çatışmalara yol açabileceğinden endişe ediyorlar. Letonya, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasından 13 yıl sonra, 2004 yılında NATO'ya katıldı. O zamandan beri ittifakın gereklilikleri ve standartları Letonya'nın silahlı kuvvetlerini modernleşmeye zorladı. Batılı askeri araçlar eski Sovyet modellerinin yerini aldı.
İletişim kurmakta zorlandılar
Kristal Ok tatbikatı sırasında Letonya Ordusu'ndan Yarbay Gaidis Landratovs liderliğindeki bir tabur ABD birlikleriyle birlikte görev yaptı. Bu birlikler hayali bir ulus olan Occacus'tan gelen ve teçhizatlarında kırmızı X işaretleriyle tanımlanan işgal güçlerini canlandırdılar. NATO eğitimde gerçek düşmanların isimlerini kullanmıyor.
NATO'nun uluslararası savaş grubunu denetlemek üzere geçici olarak Letonya'da bulunan Kanadalı Yarbay Cox, 11 ülkeden askerlerin yer aldığı savunma güçlerinin komutanıydı. Sahte işgal başladığında, kuvvetleri hareket etti ve savunma pozisyonu alarak saldırganlardan haber bekledi. Farklı diller konuşan askerler iletişim kurmakta zorlandılar. İngilizce ve Fransızca NATO'nun resmi dilleri ancak akıcılık değişkenlik gösteriyor.
Cox'a göre bir diğer sorun da bazen birlikte çalışan ama çoğu zaman çalışmayan telsizler. Cox, operasyonların basit planlar ve entegrasyon sayesinde başarılı olduğunu anlattı: Her ülkenin kendine göre bir yöntemi var ama amaç ve etki savaş grubu genelinde aynıydı. Tekdüzelik NATO için uzun zamandır bir sorun teşkil ediyor. Crystal Arrow'da müttefikler Kanada'nın LAV-6 zırhlı araçlarını, Amerikan, Alman ve Polonya tanklarını ve Letonya'nın İngiliz yapımı CVR-T keşif araçlarını kullandılar. Her biri farklı yedek parça ve bakım gerektiriyor.
Ukrayna'ya sağlanan yaklaşık 200 farklı silah sisteminin çoğu NATO ülkelerinden geliyor. Bu karmakarışık durum, birçoğu için yedek parça temin etmek zorunda kalan Ukrayna için bir bakım kabusu yarattı. Litvanya'da Abrams tankları ve Bradley Savaş Araçlarına komuta eden ABD Ordusu Yüzbaşısı Malcolm Edgar, farklılıkları aşmanın yollarını bulmanın Kristal Ok gibi çok ülkeli tatbikatların bir faydası olduğunu söyledi. Edgar, "Biz sadece bunu birlikte yapabileceğimizi söylemiyoruz, bunun mümkün olduğunu gösteriyoruz. Her şey setleri ve tekrarları yapmakla ilgili" dedi.
