Nazım Salur için bu, Türkiye'den küresel bir dağıtım merkezi inşa etmek için yaklaşık on yıldır kurduğu hayalin sonu. Salur'un 2015 yılında İstanbul'da kurduğu hızlı market uygulaması Getir, geçen hafta kalan uluslararası operasyonlarından çıkacağını doğruladı. Bir zamanlar 11,8 milyar dolar değerindeki pandemik büyümenin adeta yüzü olan ve eski Sequoia Capital ortağı Michael Moritz, Mubadala Investment Co., Sequoia Capital ve Tiger Global gibi yatırımcıları kendine çeken girişim, ana pazarı olan Türkiye'ye odaklanmak için Hollanda, İngiltere, ABD ve Almanya'daki faaliyetlerini durduruyor. Bilinen son değeri, geçen eylül ayında yapılan bir fon toplama turunun ardından 2,5 milyar dolardı.
Pandemi döneminde patlayan diğer gelecek vaat eden teknoloji girişimleri gibi Getir de küresel çapta sokağa çıkma yasaklarından ve ucuz paraya erişimden yararlandı. Şirket Türkiye'den Avrupa ve ABD'ye hızla yayıldı ve risk sermayesi milyarlarını kullanarak rakiplerini satın aldı. Ancak ekonomiler yeniden açıldığında, faiz oranları yükseldiğinde ve yatırımcılar büyüme yerine mali disiplin aramaya başladığında iş modeli test edildi.
Çok fazla seçeneği yok
Konuyla ilgili bilgi sahibi kişiler, Salur'un son dönemde yatırımcılardan gelen nakit akışını kesmesi ve Türkiye'ye yeniden odaklanması yönündeki baskıların ardından piyasalardan çekilmek ya da kendi pozisyonunu tehlikeye atmak dışında çok az seçeneği olduğunu söyledi. Bu kişilerden biri, Salur'un geçen haftalarda Getir ile birlikte sahibi olduğu BiTaksi adlı araç çağırma uygulamasını satmak için en az bir tarafla temasa geçtiğini ancak şu ana kadar başarısız olduğunu anlattı.
Abu Dabi'nin egemen varlık fonu Mubadala, yeni bir finansman turunu kabul ettikten sonra şirketin en büyük destekçisi olmaya hazırlanıyor. Gizli bilgiler nedeniyle adının açıklanmasını istemeyen bir kişi, fonun yatırımcı G Squared ile birlikte 200 milyon dolara kadar kaynak sağlamayı kabul ettiğini söyledi. Söz konusu kişi, bu finansmanın dilimlere bölündüğünü, Getir'in belirli hedeflere ulaşmasına bağlı olduğunu ve bu maksimum rakama ulaşmayabileceğini söyledi.
Avrupa'yla stratejiler uymadı
Aralarında Tiger Global, Michael Moritz'in vakfı Crankstart, G Squared ve Sequoia Capital'in de bulunduğu yatırımcılar Bloomberg'ün konuyla ilgili yorum taleplerine yanıt vermedi. Şirket içi meseleleri tartışırken isimlerinin açıklanmasını istemeyen üç eski çalışana göre, Getir yöneticileri ile destekçileri arasındaki gerilim orada çalışanlar için sürpriz değil. Çalışanlar, işçilik ve işletme maliyetlerinin düşük olduğu Getir'in anavatanı Türkiye'de başarılı olan bir planın Batı Avrupa'daki pazarlara aktarılamadığını söylediler. Getir'in tamamı Türklerden oluşan lider kadrosu ile Avrupalı yöneticileri arasında strateji konusunda yaşanan anlaşmazlıkların pazardan çekilmelere yol açtığını belirttiler.
Teslimat süresi tartışması
Şirket içinde ve röportajlarda Salur, uygulamasının 10 dakika içinde market alışverişi yaparak bunları motosikletli kuryeler aracılığıyla şehirdeki depolardan müşterilere gönderme vaadini öne çıkardı. Salur 2021'deki Slush teknoloji konferansında "'Neden insanlara günlük ihtiyaçlarını 10 dakika içinde getirmiyorum' dedim. Bilimsel bir şey değildi, pazar araştırması yapmadım" ifadelerini kullandı. Uygulamada, 10 dakikalık teslimat çok sayıda sürücünün işe alınmasını ve mevcut envanterin sınırlandırılmasını gerektiriyordu. Ayrıca şirket içinde yüksek sipariş hacmi hedefleri belirledi ve müşterileri çekmek için büyük indirimler yapıldı.
Getir'in 2022 sonlarında genel merkezinde yapılan bir liderlik toplantısında, şirketin uluslararası yöneticileri bu hedeflerin yumuşatılmasını savunarak daha uzun teslimat sürelerinin maliyetleri düşürebileceğini ve siparişleri artırabileceğini söyledi. Eski çalışanlar, Salur ve diğer Türk yöneticilerin teslimat sürelerinin düşük kalması konusunda kararlı olduklarını söyledi.
Aynı toplantıda Salur, rakip market uygulamalarını alt etmenin bir yolunun evrensel olarak popüler bir ürünü çok ucuza satmak olduğuna karar verdi: Muz. Ülke yöneticilerine kendi pazarlarındaki en ucuz muzu bulmaları ve fiyatını düşürmeleri talimatı verildi. Bölge yöneticileri, muz her zaman popüler olduğu için bunun para kaybettireceğini ve Getir'in imajını baltalayacağını savundu. Eski çalışanlar, yöneticilerin bir sonraki toplantıda Salur'a muz indirimlerinin satışları artırmada çok az işe yaradığını söylediğinde, yöneticinin bu fikirden vazgeçtiğini söyledi.
Sektör de zorlanmaya başladı
Getir'in o yıl en büyük rakibi Gorillas'ı satın alması, Salur için rekabeti ortadan kaldırmak açısından bir zaferdi ancak maliyetlerin artmasına katkıda bulundu. Eski çalışanlar, Getir'in operasyonlarına ekstra depolar, personel ve teknoloji entegre etmenin pahalı ve zaman alıcı olduğunu söyledi. İngiltere'deki teslimat girişimi Jiffy'nin hızlı market alışverişinden yazılım geliştirmeye yönelmesi, ABD'li oyuncu Fridge No More'un aniden kapanması ve Rusya destekli Buyk'un iflas başvurusunda bulunmasıyla sektörde genel olarak zorlanma belirtileri görüldü.
Bloomberg'in daha önce bildirdiğine göre, Getir 2023 yazına kadar Fransa, İtalya, Portekiz ve İspanya'dan çıktı ve ayda yaklaşık 50 milyon dolar nakit yaktı. Bunu Gorillas'ın işletme müdürü, finans müdürü ve Getir'in Hollanda'daki ülke direktörü de dahil olmak üzere üst düzey personelin ülkeyi terk etmesi izledi. Getir'in şu anki önceliği, finansal performansının daha güçlü olduğu Türkiye. Bir zamanlar Avrupa'daki hizmetlerinden hoşlananlar için, göz alıcı sarı ve mor teslimat scooter'ları pandemiden kalma bir anı haline gelmeye hazırlanıyor.
