Keith Bradsher / The New York Times
Çin devlet başkanı Şi Cinping, sıkı pandemi kısıtlamalarından aniden vazgeçerek Çin'in duraklayan ekonomisini yeniden canlandırmaya yönelik yaptığı yeni yıl konuşmasında iyimser bir tavır takındı. Cinping "Çin ekonomisi güçlü bir dirence, büyük bir potansiyele ve canlılığa sahip" dedi. Ancak güney Çin'in ticaret merkezi Guangzhou'da bu iyimserliği bulmak zor. Neredeyse üç yıldır süren sıfır Covid stratejileri işletmelerin sonunu getirdi. Caddeler kepenk indirmiş mağazalar ve atölyelerle dolu. Ülkedeki duvarlar yardım aranıyor yazılarıyla dolu değil ama işletmelerini satışa çıkaran girişimcilerin ilanlarıyla kaplı durumda. Bir zamanlar göçmen işçilerle dolu olan yollar ve sokaklar artık çoğunlukla boş.
Çin'in aralık ayı başında Covid kısıtlamalarını tersine çevirmesi Guangzhou gibi yerlere yardımcı olmayı amaçlıyordu. Ancak bu kaotik yaklaşım, ülke çapında yayılan, hastaneleri dolduran ve cenazeleri arttıran bir enfeksiyon tsunamisine katkıda bulundu. Pek çok sektörde kamyon şoförleri ve diğer çalışanlar hızla hastalanarak operasyonları yavaşlamasına neden oldu.
Çin’e küresel darbe
Şimdi, öngörülemeyen ve kontrol edilemeyen bir salgın, mali belirsizlikle karşı karşıya kalan insanlarla şirketler dikkatli bir şekilde harcama yapıyor. Bu da iyileşmeye giden yolun inişli çıkışlı ve sancılı olacağını gösteriyor. Çin ayrıca sınırlarının ötesinde daha geniş zorluklarla karşı karşıya. Küresel ekonomi, yüksek enflasyon, enerji krizi ve jeopolitik çalkantıların etkisiyle yavaşlıyor.
Amerikalı ve Avrupalı tüketiciler bütçelerini daraltırken, Çin hem yurtiçinde hem de yurtdışında talebin düşmesinden kaynaklanan çifte darbe ile karşı karşıya kalıyor. Yapılan zayıf harcamalar, Çin ekonomisine güç veren küçük özel işletmelerin birçoğunun zaten çok düşük olan ya da hiç olmayan kar marjlarını daha da aşağıya çekiyor.
Sokaktan ucuza çalışan bulma
Guangzhou'da kadın giysileri üreten bir atölyenin sahibi olan Tony Tang, satışlarının geçen yıl üçte iki oranında düştüğünü söyledi. Çin'deki ve denizaşırı ülkelerdeki küçük fabrikalar arasındaki rekabet, markasız bir kadın ceketinin toptan satış fiyatını 14 dolardan 11.30 dolara düşürdü. Tang'ın istihdam ettiğim kişi sayısı 30'dan 10'a düşmüş ama işgücü sıkıntısı çekmiyor. Bir askılı bluz siparişini dikmek için bir işçiye ihtiyacı olduğunda, el yapımı bir karton tabelayla sokağa çıktı. Birkaç dakika içinde, yaklaşık bir yıl önce ödediğinden daha az miktara çalışacak bir kişi buldu. Tang, sorunun sipariş eksikliği ve atölyede çok sayıda çalışan olmasına rağmen yapacak iş olmadığını söyledi.
İlk pandemi dönemi kadar kötü
Hükümetin cumartesi günü açıkladığı imalatçılara yönelik bir ankete göre, hızla yayılan virüslerin çalışanları etkilemesi, teslimatları aksatması ve talebi azaltması nedeniyle Çin'deki fabrika faaliyetleri aralık ayında daha da daraldı. Aynı anket, restoranlar gibi hizmet sektörlerinde işlerin neredeyse 2020'nin başlarında, Wuhan kentindeki ilk Covid salgınının ardından neredeyse ülke çapında uygulanan karantina sırasında olduğu kadar kötü olduğunu ortaya koydu.
Araba galeri ve mağazalar tıka basa doluydu
Müşteriler virüslerden korunmak ya da hasta oldukları için evde kaldıklarından, lokantalar ve diğer işletmeler geçen ay kapandı. Ulusal İstatistik Bürosu, anket verilerinin açıklanmasına eşlik eden bir açıklamada, "Salgının işletmelerin üretimi ve talebi, personelin katılımı ve lojistik üzerinde büyük bir etkisi oldu" dedi. Çin'deki birçok şehir ve bölgenin salgınları kontrol altına almak için nafile bir çabayla bölge sakinlerine sokağa çıkma yasağı uyguladığı kasım ayında üretim zaten düşüşteydi. Araba galerileri satılmamış arabalarla tıka basa doluydu. Mağazalar zaten satılmamış ürünlerle doluyken raflar için daha fazla sipariş vermeye pek ihtiyaç duymuyordu.
Kısıtlamaların kaldırılması tasarrufta etkili oldu
Ancak birçok şehir ve eyalet, bir zamanlar işlek olan sokakları susturan ölümcül salgınlarla boğuşurken bile, diğer yerlerde ekonomik faaliyetin yeniden başladığına dair erken işaretler var. Pekin gibi Çin'in kuzeyinde yer alan ve o zamandan bu yana yaygın salgınların görüldüğü birkaç şehirde insanlar son günlerde yeniden dışarı çıkmaya başladı. Karantina kurallarının kaldırılması, bu ayın sonundaki Lunar New Year (Ay Yeni Yılı) tatili öncesinde uçak bileti satışlarının artmasına yardımcı oldu. İnsanlar ve ithal mallar üzerinde günlük PCR testi gibi zahmetli Covid kısıtlamalarının kaldırılması, şirketler ve işçiler için zaman ve para tasarrufu sağladı.
Çin'in güneydoğusunda bıçak ve makas üretiminin merkezi olan Yangjiang'da kamyon şoförlüğü yapan Xu Zeqiang, şoför ortağıyla birlikte Yangjiang'dan 200 mil uzaklıktaki Shenzhen'deki limanlara gidiş-dönüş yolculuğunu iki ya da üç gün yerine artık bir günde tamamlayabildiklerini söyledi. Zeqiang "Önceden PCR test sonuçları ve sağlık kodu kontrolleri için durdurulabiliyorduk artık buna gerek yok, istediğiniz zaman gelip gidebilirsiniz" dedi.
Çin’in eski gücüne dönmesi zor olabilir
Güney Çin bölümünün başkanı Klaus Zenkel, Çin'deki birçok Avrupalı üreticinin iki ila üç hafta boyunca normal personelinin yaklaşık yarısı ile çalışmak zorunda kaldığını ve bunun da üretimi etkilediğini söyledi. Karantinalara karşı önlem olarak birçok şirket Covid dalgasından önce depolarında yedek parça biriktirdi ve çalışmaya devam etmek için bunlara güvendi. Ancak maliyetlerden tasarruf etmek için, belirli ana maddelerin birkaç küçük tedarikçisi, 21 Ocak'ta başlayacak olan Lunar New Year tatili için faaliyetlerini erken durdurdu. Zenkel, "Herkes bir şekilde devam etmenin, hasarı minimumda tutmanın bir yolunu buldu" dedi. Sıfır Covid'in Çin'in bir zamanlar rakipsiz bir üretim merkezi olarak cazibesine verdiği zararın onarılması zor olabilir.
Firmalar Çin’e güvenini yitirdi
Sokağa çıkma yasakları ve kapalı sınırlar mal teslimatlarını yavaşlattı. Birçok şirketin fabrikalara alıcı gönderilmesini engelledi. Çin'e aşırı bağımlılığın riskli olduğunu düşünen bazı küresel perakendeciler, tedarik için başka ülkelere yöneldi. Örneğin Walmart, Hindistan'dan yaptığı ithalatı 2027 yılına kadar yılda 10 milyar dolara çıkarmayı planlıyor.
Meksika’dan Türkiye’ye farklı yerler değerlendiriliyor
Çinli ihracatçılar bile farklı yerlere yöneliyor. Yangjiang'da Walmart, Ikea, Target, Carrefour ve diğer perakendeciler için bıçak, ızgara termometresi ve diğer mutfak eşyaları üreten Çinli Velong Enterprises, Kamboçya, Vietnam ve Hindistan'daki faaliyetlerini genişletiyor. Şirketin kurucu ortağı ve eş CEO'su Jacob Rothman, Yangjiang'daki işgücünü yoluyla bin 700'den bin 200'e düşürdüklerini ve Meksika'dan Türkiye'ye potansiyel fabrika sahalarını değerlendirdiklerini söyledi.
Çin’in endüstriyel hünerini yenmek zor
Velong gibi şirketler dışarıya açıldıklarında bazı tasarruflar elde ediyor. Şirket Kamboçya'daki işçilerine Yangjiang'daki işçilerinin yarısı kadar ücret ödüyor. Ancak Çin'in endüstriyel hüner ve işgücü alanındaki gücünü, salgın hastalıkların ortasında bile yenmek zor. Velong'un Çin'de kalan fabrika işçilerinin beşte biri şu anda hasta. Ancak şirketin diğer kurucu ortağı ve eş CEO'su Iven Chen, Yangjiang'daki bıçak yapımında deneyimli geniş işçi havuzundan geçici işçiler işe alarak teslimatların aksamasını önleyebildiklerini söyledi.
İnsanları harcama yapmaya ikna etmek zor
Komünist Parti büyümeyi canlandırmak için iç talebi teşvik etme sözü verdi. Ancak üç yıllık dur-kalk faaliyetlerinin ve cezalandırıcı karantinaların ardından insanları harcama yapmaya ikna etmek zor olacak. Birçok Çinli işçi, ailelerin savurganlık yaptığı Lunar New Year tatili yaklaşırken bile birikimlerini yeniden oluşturmanın yollarını arıyor.
Guangzhou'da bir konfeksiyon işçisi olan ve aile birleşimi için Sichuan eyaletindeki memleketine dönmek yerine tatil için şehirde kalmayı planlayan Gong Shuguang, "Genel ücretler oldukça düşük, fazla para kazanamıyorsunuz. Yapacak daha fazla iş bulmak istiyorum dedi. Yedi ya da sekiz yıldır burada çalışıyorum ve bu yıl en kötüsü" dedi. Shuguang sonbahardaki Covid karantinası sırasında iki aylık maaşını kaybettiğini söyledi.
© 2023 The New York Times Company
