David W. Brown / The New York Times
Falcon 9 roketinin yanında yükselen bulutlar, tepemizde beliren büyük ekranda görülüyor. Araç ülkenin öbür ucunda Florida'daki bir NASA fırlatma sahasındaydı ve oradaki mühendisler burada, SpaceX Kontrol Merkezi'ndeki mühendislerle konuşuyordu.
24 farklı konsolda kulaklık takan kişiler tarafından duyulabilen bir denetleyici, "Aşama 1 LOX yüklemesi tamamlandı" dedi. T-eksi 2 dakikaydı, 5 Ekim'deki kalkıştan önce geri sayıyordu ve rokete sıvı oksijen yakıtı doldurulmuştu. Görevin operatörleri, Uluslararası Uzay İstasyonuna dört astronot göndermeye hazırdı.
31 saatte üç görev denemesi
Gazetecilerin, SpaceX'in roketlerini uzaya gönderdiği ve Dünya'ya geri döndürdüğü odaya girmesine genellikle izin verilmez. Şirket, artan sıklıkta bu tür görevleri yürütüyor. 2022'de SpaceX, Falcon 9 roketlerini 61 kez ve bazen aynı gün veya birbirini izleyen günlerde birden fazla roket fırlattı. Bunu bir endüstriyi dönüştüren ve SpaceX'i Amerikan uzay uçuşunda merkezi bir oyuncu haline getiren mühendislik başarıları arasında yer alan uyum. Şirket bu son görevde daha önce hiç yapmadığı bir şeyi deniyordu: 31 saatin altında üç görev.
SpaceX, bu hedef üzerinde doğru çalışırken, bir dizi fırlatma, iniş, yanaşma ve konuşlandırmayı gözlemlemek için Ekim ayında birkaç gün Görev Kontrol Merkezi’nde olmama izin verdi. Roket şirketi ve 10 bin çalışanı, 2022'de her hafta yeni zirvelere yükseldi ve kurucusu ve CEO'su Elon Musk'ın diğer girişimlerini kaos karıştırırken, hassasiyetle yönetilen paralel bir evren gibi bir şey sundu.
Musk, Twitter'ı satın aldıktan sonra kendini sosyal ağın içerik denetleme kurallarını alt üst etme çabalarına kaptırdı ve ardından özel jetinin yerini izleyen bir hesapta haber yaptıkları için bazı gazetecileri siteden geçici olarak uzaklaştırdı. Twitter'daki kargaşa, Musk'ın olağanüstü servetinin ana kaynağı olan elektrikli otomobil üreticisi Tesla'ya da yansıdı.
SpaceX çalışanları, Musk'ın çekim gücünden kurtulmuş değil. Kasım ayında, sekiz eski SpaceX çalışanı, Musk'a dikkat dağıtma ve bizi utandırma konulu açık bir mektup yazdıktan sonra yasadışı yollardan kovulduklarını iddia ederek ve şirketin bir rapora verdiği yanıttan yakınarak Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu'na haksız iş uygulaması suçlamasında bulundu. Ayın zamanda Musk hakkında cinsel taciz davası açmıştı.
Ancak bu sorunlar, bir mürettebat üyesinin ekranında 12 açık pencere arasında gezindiği Görev Kontrol Merkezi’nden çok uzaktaydı. Bu arada, ön sıradaki bir konsolda, SpaceX'in başkanı ve işletme müdürü olan ve şirketi sabit tutmasıyla tanınan Gwynne Shotwell tepedeki ekranı taradı, yanındaki bir çalışanı işaret etti ve fısıldadı. Roket ve astronotlarının Crew-5 adlı bir görev için uçma zamanı gelmişti.
Bir roketin fırlatılmasını izlemek sağır edici, içgüdüsel bir deneyimdir. Ancak merkezin kütüphane benzeri bir sessizliği var. Crew-5 menzil koordinatörü telsizden geri sayım yaptı: "On, dokuz, sekiz..." ama camın diğer tarafındaki SpaceX çalışanları tarafından sanki yılbaşıymış gibi bağırarak sayması onun sesini bastırdı.
Görev operasyonları ekibi neredeyse aynı anda öne uzandı ve gürültüyü duymak için kulaklıklarının sesini açtı. Büyük ekranda, bir ateş sütunu Falcon 9 roketini Dünya'dan ayırdı. Onu inşa eden insanlar tarafından alkışlanarak yukarı doğru uçtu. Ama merkezin içinde kimse ayakta durup bunu kutlamadı. Arkadaki kalabalık roketin planladığı sıradaki her adımı alkışlarken, odakları da sarsılmadı. Odanın içinde çizelgeleri incelediler ve fırlatma verilerini karşılaştırdılar.
Kalkıştan on iki dakika sonra Crew Dragon Endurance uzay aracı ve dört astronotu, uzay istasyonuna varmak için saatte 27 bin kilometreden fazla hızla yola çıkarak roketin ikinci aşamasından ayrıldı. Yeryüzüne geri dönersek SpaceX’te çalışmalar daha yeni başlamıştı. Sonraki 31 saat içinde, astronotların uzay istasyonuna varması ve istasyona kenetlenmesi gerekiyordu ve bir sürü uyduyu yörüngeye taşımak için iki rokete daha ihtiyaç vardı.
—
Hızlı fırlatmaya uygun hızlarına sahip yeniden kullanılabilir roketler artık o kadar normal ki, bir zamanlar bu fikrin ne kadar saçma göründüğünü hatırlamak zor. 1999 yılında, Zip2 adlı bir dot-com girişiminin kurucusu Elon Musk, işini 300 milyon dolara sattığında ilginç şeyler yapmak için bazı kaynaklara sahip oldu. İki yıl sonra o zamanlar 31 yaşında olan Musk, eBay çoğunluk hissedarı olduğu PayPal'ı satın aldığında servetini artırdı.
Musk'ın Mars hayali
Musk'ın insanları Mars'a indirme arzusu vardı. Amerikan fırlatma araçlarını saçma bir şekilde pahalı bularak, daha çok SpaceX olarak bilinen Space Exploration Technologies Corp'u kurdu. Sonunda fark etti ki, rekabeti alt etmenin anahtarı roketin yeniden kullanılabilirliğiydi. Musk’ın planına göre SpaceX'in başaracağı konseptte, roket yükünü uzaya uçuracak, ardından Dünya'ya dik bir şekilde iniş yapacaktı.
Bugün, Falcon 9 roketleri ve Dragon kapsülleri, NASA'nın, Savunma Bakanlığı'nın ve özel uzay uçuşunun güvenilir ögelerinden. Birçok SpaceX çalışanı, Musk'ın vizyonuna duyduğu tutkuyla heyecanlanıyorlar. İnsanları kalıcı olarak Mars'a yerleştirmede ve Musk'ın deyimiyle insanlığı çok gezegenli bir tür haline getirmede rol oynamak istiyorlar.
Bir zamanlar sihrin sınırında olan SpaceX fırlatmaları ve inişleri, monoton olmasa da tahmin edilebilir hale geldi. Ancak SpaceX çalışanları bazen şirketin fırlatmalarının rutin hale geldiği fikrine sinirleniyor. Bu sadece Mars ile ilgili değil. NASA, Artemis programının bir parçası olarak aya astronot indirme umutlarını SpaceX'e bağladı. Her iki çaba da yeniden kullanılabilir bir paslanmaz çelik uzay aracı olan Starship'e ve Super Heavy güçlendiriciye dayanacak.
Bu uzay aracını inşa etme programı, SpaceX'e kurulduğu yıl olan 2002'de katılan ve 2008'de şirketin başkanlığına terfi eden ve günlük operasyonları yürüten mühendis Shotwell tarafından yürütülüyor. Shotwell, genellikle şirketin en önemli başarılarının çoğuna yardımcı olmasıyla tanınıyor. Cinsel taciz iddiasının ortaya çıkmasının ardından şirket çalışanlarına karşı Musk'ı savundu ve Musk'ın çok gezegenli vizyonunu paylaşıyor.
"En önemli avantajı Gwynne Shotwell"
Uzay araştırmalarını savunan bir kuruluş olan The Planetary Society'nin kıdemli uzay politikası danışmanı Casey Dreier, "SpaceX'in Tesla'ya göre bile en önemli avantajı Gwynne Shotwell'dir. SpaceX'in sözleşmeler kazanmasını, talep edildiği gibi üretmesini ve ardından Musk'ın enerjisini kanalize etmesini sağlayan, istikrarlı ve son derece yetkin el olarak kilit rolü oynuyor” dedi.
Uzay endüstrisini incelemeye adanmış kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Eurospace'in araştırma ve genel müdürü Pierre Lionnet, SpaceX'in tüm başarılarına rağmen, özel şirketin muhasebesinin halk için belirsiz olduğunu söyledi. Şirketin mali durumu hakkında kimsenin gerçekten bir şey bilmediğini söyleyen Lionnet, “Bilanço veya mali rapor yok. 10 bin kişilik çok büyük bir şirketimiz var. NASA ve Savunma Bakanlığı'nın ana yüklenicisi ve mali durumu hakkında kesinlikle hiçbir bilgi yok” ifadelerini kullandı.
2020'de yatırım bankası Morgan Stanley, SpaceX'in değerini 100 milyar dolar ve Starship roketini tek başına 11 milyar dolarlık bir iş olarak değerlendirdi. Morgan Stanley, düzenli Starship uçuşlarının, SpaceX'in uzay hizmetinden yüksek hızlı interneti olan Starlink'i karlı hale getireceğini söyledi.
—
Crew-5'in kalkışından yedi saat sonra, başka bir Falcon 9, Los Angeles'ın üç saat kuzeybatısında ve SpaceX karargahına çok daha yakın olan Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nde bir fırlatma rampasında duruyordu. Ana Görev Kontrol tesisi hala astronotların yolculuğunu izliyordu, bu nedenle ikinci bir ekip bitişikteki çok daha küçük bir Görev Kontrol odasında çalıştı.
39 bin Starlink hedefi
5 Ekim'deki ikinci lansmanın müşterisi SpaceX'in kendisiydi, uçuş şirketin 52 Starlink internet uydusunu yörüngeye taşıyacaktı. SpaceX'in şu anda uzayda 3 bin 200 uydusu var ve önümüzdeki yıllarda yaklaşık 39 bin daha fırlatma hedefi var.
Roket fırlatıldı ve iticisi Pasifik'teki bir gemiye indi. Bir saat sonra, uzaydan gelen bir video akışı, roketin üst bölümünde konuşlanan Starlink uydularını gösterdi. Arka planda Dünya varken, Yıldız Savaşları’ndan çok 2001: A Space Odyssey gibi bir şekilde dışa doğru sürüklendiler.
—
6 Ekim öğleden sonra, birincil Görev Merkezi’ndeki ekip, 29 saat önce başlatılan Crew-5 görevini izledi. Crew Dragon kapsülündeki astronotlar, Uluslararası Uzay İstasyonuna ulaşmış ve yanaşmaya hazırlanıyorlardı.
İnsanlı uzay uçuşu, SpaceX'in açık ara en pahalı ve zorlu faaliyeti. SpaceX'te inşa ve uçuş güvenilirliğinden sorumlu başkan yardımcısı William Gerstenmaier, "İnsanları uzaya gönderirken hata yapamazsınız" dedi. Gerstenmaier, 2020'de şirkete katılmadan önce kırk yıl boyunca NASA'da çalıştı. Gerstenmaier "Geçmiş kariyerimde hem Challenger hem de Columbia'da iki trajedi yaşadım. Bunlar kişisel olarak benim için yıkıcı ve bunu bir daha asla yaşamak istemiyorum” diye konuştu.
Crew-5 görevinin astronotları uzay istasyonuna vardıklarında, Dragon kapsülleri yanaşma sırasında uzay aracına rehberlik etmek için Dragon Eyes adlı lazer mesafe bulucuları kullandı. 6 Ekim'in gelişi büyük aksamalar olmadan gerçekleşti. Süreç o kadar yavaştı, operatörler o kadar sessizdi ki, "Yükleme tamamlandı" raporu dışında az önce ne olduğunu veya sürecin aslında ne zaman tamamlandığını bilmek neredeyse imkansızdı. Hawthorne Görev Kontrolü bir günden biraz fazla bir süre içinde iki fırlatma ve bir yanaşmayı başardı ve geriye bir fırlatma kaldı.
—
Crew 5 fırlatıldıktan yaklaşık 31 saat sonra, Starlink havalandıktan 24 saat sonra ve uzay istasyonuna yanaştıktan bir saat sonra, Görev Kontrol ekibi bir başka kalkış için hazırdı. SpaceX ticari bir uzay uçuşu rekoru kırmak üzereydi. Ancak kalkıştan birkaç saniye önce, aksi takdirde sessiz olan iki görev operatörü diğerlerinden biraz daha yüksek sesle mırıldanmaya başladı ve biri ekranı işaret etti.
"Fırlatma iptali başladı"
“İptal et”
Ekranda GSW etiketli bir düğme kırmızı renkte yanıp söndü. PROP 1 etiketli biri sarı renkte yanıp söndü. Bir operatör "Kryo şişesi basıncı" dedi.
"Sızıntı, bu benim tahminim"
Roket kararını verdi. Hazır değildi. On dakika sonra Musk, Twitter'da bir rapor sundu: Küçük bir helyum sızıntısı ( iptali zar zor tetikledi) ancak müşteri uydularıyla hiçbir risk almıyoruz"
Kırk sekiz saat sonra roket fırlatıldı, uyduları yerleştirdi ve başarıyla indi. Neredeyse rutin bir olay ama tam olarak değil.
© 2023 The New York Times Company
