Ryan Mac, Kate Conger, Jack Ewing ve Eric Lipton / The New York Times
Aralık 2022'de bir cumartesi sabahı Elon Musk, altı hafta önce satın aldığı Twitter'ın finans yöneticilerini bir konferans görüşmesine çağırdı. Ardından sosyal medya şirketinin harcamalarını içeren bir hesap çizelgesini inceledi. Görüşmeye katılan üç kişi Musk'ın kızgın olduğunu anlattı. Milyarder katılımcılara, Twitter'ın çalışanlarının dörtte üçünden fazlasını işten çıkarmış olmasına rağmen (yaklaşık 8 binden bin 500'ün biraz üzerinde çalışanı kaldı) şirketin harcamalarının hala kontrolden çıkmış gibi göründüğünü söyledi. Sonraki altı saat boyunca Musk hesap çizelgesini satır satır okudu ve çalışanlardan her bir kalem için hesap vermelerini istedi. Yöneticiler için araba hizmetleri gibi bazı kalemlerin tamamen kesilmesini emretti. Bir noktada, web sitesi güvenliğiyle ilgili milyonlarca dolarlık bir sözleşmeden sorumlu olan bir çalışanla yüzleşti ve elektrikli araç şirketi Tesla'nın aynı görev için çok daha az harcadığını dile getirdi. Çalışanın geri adım atması üzerine Musk artık Twitter'da çalışmadığını söyledi.
Mümkün olan her şeyi kesiyor
Toplantı, Musk'ın maliyetleri düşürme yaklaşımının karakteristik bir örneğiydi. Son derece tutumlu olan 53 yaşındaki Musk, aralarında Tesla, SpaceX ve X adını verdiği Twitter'ın da bulunduğu şirketlerinin bütçelerini kesmekle yakından ilgileniyor. 17 mevcut ve eski çalışana ve Musk'ın stratejileri hakkında bilgi sahibi olan diğer kişilere göre bir teknoloji girişimcisi olarak yaklaşık otuz yıl boyunca, küçük ayrıntılara inerek ve mümkün olduğunca derinlemesine kesinti yaparak cimriliğini geliştirdi. Genellikle çok fazla kesinti yapmayı tercih etti.
Belki de en önemlisi, Musk kesintiler konusunda acımasızca duygusuz davranarak normlara ve geleneklere çok az saygı gösterdi. Kaynaklar, Musk'ın kurumsal süreçlerin ve hatta bazen ürün güvenliğinin bozulmasına neden olacak kadar maliyetleri düşürmekten çekinmediğini ve işleri daha sonra düzeltebileceği felsefesini benimsediğini söyledi. Ve Musk tüm bu süreçte daha iyi fiyat pazarlığı yapmak için satıcıları kazıklamaktan ve sıfırdan daha ucuz parçalar üretmek için geleneksel tedarikçileri atlatmaktan çekinmedi.
Tasarruf taktiklerini hükümete taşıyacak
SpaceX'in iş geliştirmeden sorumlu birinci başkan yardımcısı Jim Cantrell, “Eskiden bir ilahtı. Ama onun sadece bir iş adamı olduğunu biliyorsunuz. Ve her şeyi kılıfına uydurmak istiyor" dedi. Şimdi net serveti 300 milyar doları aşan Musk, tasarruf taktiklerini federal hükümete taşımaya hazırlanıyor. Geçen hafta Başkan seçilen Donald Trump, Musk ve Trump'a sadık bir başka isim olan Vivek Ramaswamy'yi yeni bir Hükümet Verimliliği Departmanının başına getirdi. Trump bu departmanın, ülkenin 250. kuruluş yıldönümü olan 4 Temmuz 2026'ya kadar federal bürokrasideki şişkin kurumlarda büyük kesintiler yaparak “köklü bir değişim” sağlayacağını söyledi.
Geçen ay Trump için düzenlenen bir mitingde Musk, federal bütçeden 2 trilyon dolar ya da yüzde 30 oranında kesinti yapma sözü verdi. Kısa bir süre önce kamu çalışanlarının istihdamlarını haklı çıkarmak için haftalık başarı listeleri göndermelerini önerdi. Ve hükümetin 400'den fazla değil sadece 99 kuruma ihtiyacı olduğunu söyledi. Musk'ın kendi yöntemlerini ABD hükümetine uygulama ihtimali, onun kesintilerini yaşamış olan bazı kişiler için rahatsız edici anıları yeniden canlandırdı. Musk'ın devralmasından sonra işten çıkarılan Twitter pazarlama başkan yardımcısı Lara Cohen, milyarder ve yardımcıları için “İşgücü ve tüm ekiplerin şirkete kattığı değer hakkında pek çok varsayımla geldikleri açıktı. İşi yapan insanları dinlemekle ilgilenmiyorlardı, özellikle de bu onların varsayımlarını sorgulatıyorsa. Bu da pek çok hataya yol açtı" diye konuştu.
Küçük kesilmelere rağmen çalışmaya devam etti
Musk'ın bütçelere yaklaşımı bazen kaosa neden olsa da, yaptığı kesintiler şirketlerinden en az birinin iflasın eşiğinden dönmesine yardımcı oldu ve diğerlerini rakiplerinin önüne geçirmiş olabilir. Tesla ve SpaceX'i, maliyetleri düşük tutarken kendi alanlarına hakim olan lider işletmeler haline getirdi. X'te Musk, toplu işten çıkarmalar yaparak, ofis kiralarını görmezden gelerek ve bir keresinde bir veri merkezinin kapatılmasını hızlandırmak için bir sunucu bilgisayarın fişini bizzat çekerek özellikle kapsamlı bir kemer sıkma kampanyası başlattı, böylece kira ödemeyi durdurabildi. Çalışanlar, analistler ve kullanıcılar maliyet kısmanın sosyal platformu çökerteceğini tahmin ediyordu ancak küçük kesilmelere rağmen çalışmaya devam etti.
Yine de X, Tesla ve SpaceX'in harcamalarını kısmak, bir dizi yasa ve sürece tabi olan hükümet harcamalarını kısmakla aynı şey değil. Kongre federal bütçeyi belirler ve herhangi bir büyük kesinti, kazanılmış hak programlarına girerek çıkar çevrelerinin tepkisine neden olabilir. Şirketlerinin yaptığı kesintilerin kıyameti andıran sonuçlar doğurmaması Musk'ın kendine olan güvenini artırdı. Bu ay bir podcast yayınında “Verimliliği artırma konusunda oldukça iyiyim” dedi.
Maliyetlere karşı alerjisi var
Teknoloji girişimcisi olduğu ilk günlerden itibaren Musk'ın maliyetlere karşı alerjisi vardı. 1995 yılında Silikon Vadisi'nde Zip2 adında gazeteler için bir yazılım şirketi olan ilk işini kurduktan sonra, bir daire için ödeme yapmaktan kaçınmak için ofiste uyumaya başladı. Musk daha sonra, eBay'in 2002 yılında 1,5 milyar dolara satın aldığı elektronik ödeme şirketi PayPal'a dönüşen bir şirket kurdu. Musk, aynı yıl ABD hükümetinden daha ucuz bir roket üretebileceği inancıyla kurduğu özel uzay uçuşu şirketi SpaceX için talih kuşundan payına düşen 100 milyon doları ayırdı.
SpaceX roket parçalarını gereksiz bileşenlerden arındırarak daha ucuz ve daha hızlı üretilmesini sağlayacak şekilde basitleştirdi. Cantrell bir keresinde Musk'a şirketin ilk roketlerindeki yakıt tanklarının 1 milyon dolar ya da daha pahalıya mal olacağını söylediğini belirtti. Cantrell, “Bu Elon'ı çok kızdırdı. Bana söylediği söz şuydu: 'Eğer o kadar tutarsa şapkamı yerim'" dedi. Cantrell, Musk'ın büyük roket şirketlerinin kullandıklarından daha ucuz olup olmayacağını görmek için kamyonlar ve petrol endüstrisi tarafından kullanılan tankları incelemeye başladığını söyledi. SpaceX nihayetinde çelik rulolar satın aldı ve parçaları birbirine kaynaklayarak birkaç yüz bin dolara kendi tanklarını inşa etti.
Uzay endüstrisi haber bülteni Payload'un kurucu ortağı ve CEO'su Mo Islam'a göre SpaceX 2010 yılında, geliştirme ve üretim maliyeti enflasyondan arındırılmış olarak yaklaşık 550 milyon dolar olan Falcon 9 roketini fırlattı. Falcon 9 SpaceX'in tüm ticari fırlatmalarında kullanılıyor. NASA aynı sistemin yapımının kendisine 4 milyar dolara mal olacağını tahmin ediyor. Musk'ın tutumluluğu sadece SpaceX'e para kazandırmakla kalmadı, aynı zamanda ticari bir uzay patlaması da yarattı. NASA'nın artık kullanılmayan uzay mekiğindeki 65 bin dolara kıyasla, bugün bir kilogram kargoyu yörüngeye taşımak yaklaşık 2 bin 600 dolara mal oluyor.
Kameralar veya radar sensörleri
Musk'ın 2008 yılında CEO olduğu Tesla'da düşük maliyetli taktikleri şirketin elektrikli araçlarını kârlı hale getirirken, Ford Motor ve General Motors gibi rakipleri sattıkları her pilli araçtan para kaybediyor. Musk şirkette kesintileri motivasyon tekniği olarak da kullandı. İki eski çalışanın söylediğine göre Tesla 2015 yılında Model X SUV'u piyasaya sürdüğünde, Musk şirketin ofislerinden ücretsiz mısır gevreğini kaldırdı. Bu sayede ayda birkaç bin dolar tasarruf sağlanmış ve Musk'ın o dönemde zor durumdaki şirketi ayakta tutmak için kesinti yapmaya istekli olduğu mesajı verilmişti.
Musk'ın verimlilik önlemleri zaman zaman Tesla'nın araçlarının güvenliğini riske atmış olabilir. 2021'den bu yana Tesla'nın otonom sürüş teknolojisi için radar sensörleri kullanmayı reddetti, bunun yerine bir insan sürücünün görüşünü taklit etmek için kameralara güveniyor. Mevcut fiyatlarla bir kameranın maliyeti bir radar sensörünün beşte biri ya da daha az. Buna karşılık Waymo gibi önde gelen otonom araç şirketleri kameralara ek olarak radar ve bazen de lidar sensörleri kullanıyor. Yorum talebine yanıt vermeyen Tesla, yapay zeka ve diğer araştırma ve geliştirme projelerine yaptığı harcamaları yıllar içinde istikrarlı bir şekilde artırdı ve bir önceki yıl 2,9 milyar dolar olan harcamalarını 2024'ün ilk dokuz ayında 3,3 milyar dolara çıkardı. Ancak gelirleri daha hızlı arttı: Araştırma harcamalarının satışlara oranı 2021'de yüzde 4,8 iken bu yıl şimdiye kadar yüzde 4,5'e geriledi.
Toplu işten çıkarmalar
Musk'ın en keskin kesintileri Twitter'da oldu. Ekim 2022'de platformu 44 milyar dolara satın alma işlemini tamamladığı gün, şirketin dört üst düzey yöneticisini, 128 milyon dolar tazminat tasarrufu sağlayabileceği sonucuna vardığı bir hareketle “nedensiz” olarak işten çıkardı. (Yöneticiler Musk'a kıdem tazminatlarını ödemediği için dava açtılar).
İşten çıkarmalar sadece başlangıçtı. Musk daha sonra şirket çapında ikramiyelerin ödenmesi için Kasım 2022'ye kadar toplu işten çıkarmalar talep etti. İkramiyeler sonunda ödenmiş olsa da, Musk görevdeki ilk altı ayında işgücünün yüzde 75'inden fazlasını ortadan kaldırdı. Twitter'ın sivil bütünlük ekibini yöneten ve Eylül 2022'de şirketten ayrılan Eddie Perez, işten çıkarmaların ve ayrılmaların çok geniş kapsamlı olduğunu ve şirketi “büyük ölçüde azalmış kurumsal bilgi birikimiyle” bıraktığını söyledi. Perez, “Bu konuda çok fazla belirsizlik ve gelişigüzellik vardı" dedi.
100 milyon tasarruf sağlıyor
Twitter kısa süre içinde birkaç kesinti yaşadı. Ancak şirket bir yıl sonra yaptığı açıklamada, değişikliklerin yıllık 100 milyon dolardan fazla tasarruf sağladığını duyurdu. Musk bazen çok derin kesintiler yaptıktan sonra kesintilerinden geri adım attı. Twitter'dan çıkardığı bazı çalışanları yeniden işe almayı denedi. Nisan ayında da şarj istasyonları inşa eden bir Tesla biriminin bazı çalışanlarını, 500'ünün tamamını işten çıkardıktan haftalar sonra geri getirdi. Ancak sonuçta hiçbir ayrıntı biraz tasarruf etmek için çok küçük değildi. Aralık 2022'de Musk, Twitter'ın ofislerindeki temizlik hizmetleri için ödeme yapmayı kesince çöp kutuları dolup taştı. Şirketin New York'taki ofisinde bir çalışan tuvalet kağıdını işe götürmek zorunda kaldı.
© 2024 The New York Times Company
